​‘The Force Awakens’ is de minst interessante Star Wars-film tot nu toe
Beeld: Screenshot, YouTube

FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

​‘The Force Awakens’ is de minst interessante Star Wars-film tot nu toe

Ja, ook als ik naar de prequels kijk

PAS OP: SPOILERZ.

De positieve recensies en het geld voor The Force Awakens zijn geteld en als resultaat zien we heel veel nullen en extreem verse tomaten. Zowel fans als critici zijn blij dat JJ Abrams een spannend en vlot nieuw deel van Star Wars heeft gemaakt, waar je daadwerkelijk met plezier naar kijkt. Eentje die dezelfde uitstraling heeft als de originele trilogie. Eentje die alle verkooprecords vermorzelt. Zonder twijfel doet The Force Awakens doet dat allemaal, maar daar houdt het ook mee op.

Advertentie

Ik vind het niet fantastisch dat ik een extra stuk tekst aan het toevoegen ben aan de contentberg die zich al rondom Star Wars heeft gevormd. Maar aangezien alle recensie de film zo de hemel in prijzen, kan ik gewoon niet anders. We zijn namelijk bespeeld. We hebben een ontzettend onoriginele remake voorgeschoteld gekregen, die weinig, of misschien wel geen, nieuwe ideeën toevoegt aan de grootste commerciële mythologie aller tijden. Het is het nieuwste en misschien wel grootste teken dat sciencefiction een monocultuur aan het worden is. En we lijken dat helemaal fantastisch te vinden.

The Force Awakens is absoluut niet de slechtste Star Wars-film ooit gemaakt, maar het is wel de minst interessante. Star Wars 2.0 – vol met voorspelbare, gerecyclede sensatie die hevig op nostalgie leunt – staat voor het failliet van datgene wat de originele trilogie zo goed maakte: de geschifte en originele kijk op sciencefiction en de manier waarop de grenzen van genres vervaagden.

Zoals sommige recensies zeggen, is The Force Awakens een remake van A New Hope, bijna scene voor scene. In het begin is dat een enorme opluchting (geen catastrofe van het niveau The Phantom Menace) en zelfs boeiend. We kijken naar stormtroopers die op een woestijnplaneet een robot achtervolgen met gestolen informatie. Die robot ontmoet een eenzame jongere met mysterieuze krachten die vervolgens door een bijdehante smokkelaar met zijn aapachtige metgezel wordt geholpen. Ze doen zelfs een louche ruimtekroeg aan, waar blije aliens een vrolijke ruimtemuziek spelen. Hier worden we ontzettend blij van.

Advertentie

Maar voelt de The Force Awakens, tegen de tijd de rebellen, uuh Resistance, de Death Star voor de derde keer op ongeveer dezelfde manier opblaast, niet een beetje nietig? We hebben dit al zo vaak gezien. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de talloze verwijzingen naar eerdere films, glimpen van geliefde personages en de bekende riedeltjes van John Williams.

Entertainment Weekly telt 18 verschillende manieren waarop The Force Awakens refereert aan, of steelt van, A New Hope. Volgens andere recensies zijn het er zelfs meer. (Tasha Robinson van The Verge zegt dat het gewoon plagiaat zou zijn, als George Lucus niet zijn toestemming had gegeven.) Dit is natuurlijk een beproefde manier om zo veel mogelijk winst te maken op een film. En die winst neemt inmiddels ook komische proporties aan: het heeft 350 miljoen dollar gekost om de film te maken plus de marketing. Op dit moment is de wereldwijde opbrengst al meer dan 517 miljoen dollar. De film heeft ook het record van de grootste omzet op één dag gebroken, toen het de eerste film werd die meet dan 100 miljoen dollar binnenbracht op één dag.

Uiteindelijk is The Force Awakens meereen product van dezelfde commerciële logica die de Marvelfilms heeft voorgebracht – een logica die emulatie en nostalgie vooropstelt; het hergebruiken van ideeën, personages en narratieven die zich in het verleden al bewezen hebben. Het heeft nog maar weinig te maken met de fantasie waaruit de originele series is geboren.

Advertentie

Aangezien Star Wars nu doodgewoon is, stel ik voor dat je leest wat Forrest Wickman ooit schreef over het ontstaan van de serie, als een herinnering aan hoe revolutionair en raar Star Wars voor de wereld van de jaren 70 was. Het was een enorm ambitieus experiment, dat uiteindelijk een herhaalbaar model bleek te zijn. Eentje waar latere filmmakers en technologiebaronnen mee aan de haal gingen. The Force Awakens is simpelweg het laatste deel in deze trend.

JJ Abrams goal? "to acknowledge how much I love what George Lucas created" https://t.co/3XIaVCtgcc #StarWarsEvent pic.twitter.com/JLDhuyTfAn
— Trippin With Tara (@tasalinas) 18 december 2015

Ik vind niet dat dit de schuld is van JJ Abrams. Hij heeft immers bijna de best mogelijke film gemaakt die de markt aankon. Voor mij is het meer een kritiek op de manier waarop de films van tegenwoordig worden gemaakt (zie de frustratie van Joss Whedon over Avengers 2 als een extra bewijs) en op het nostalgische sausje waar wij als publiek aan verslaafd zijn.

Ik moet toegeven dat ik erg van The Force Awakens heb genoten toen ik in de bioscoop zat. Je zou zelfs kunnen zegen dat ik aan het beeld gekluisterd zat. Maar zodra de aftiteling begon, besefte ik me wat ik nou eigenlijk gezien had. Alles viel perfect op zijn plaats in mijn geheugen: de brandende lichamen van de oom en tante van Luke in plaats van dat afgeslachte dorp, Mos Eisley voor wat die kroeg op die bosplaneet ook mag zijn. Op mijn weg naar huis vond ik het ergens jammer dat de film niet meer zoals ze prequels was. Dat George Lucas zich er wat meer mee had bemoeid.

Advertentie

Neen, ik ben je niet aan het trollen en, ja, ik geef grif toe dat de prequels bijna allemaal hele slechte films waren en dat het de schuld van Lucas is. Wat ik me wel realiseerde is dat die films wat betreft hun fantasie erg indrukwekkend zijn. De waren er niet op gemunt om een herhalingen te zijn van de originele films, maar in plaats daarvan hebben ze de originele Star Warsreeks verrijkt en verbreed; ze zaten vol met kleur, enorme stadplaneten, legers van klonen, duellen op vulkaanplaneten en ze gaven een reden voor het verval van een democratische intergalactische samenleving tot een autocratisch keizerrijk.

Omdat deze benadering zo slecht werd uitgevoerd werden "handelsdispuut" en "midichlorians" synoniem voor "het verpesten van de magie van alles." Bovendien waren de ambitieuze samenzweringen te vaak te onlogisch. Maar het was wel een nobel streven. Zelf Jar Jar Binks, waarschijnlijk het minst geslaagde personage uit de geschiedenis van de film, was een innovatie, zowel als onderdeel van een nieuw soort aliens en als het allereerste volledig computergeanimeerde personage verwerkt in een film. Met andere woorden, George Lucas liet zich niet bepreken door de concepten die hij voor de originele trilogie had bedacht. Hij wilde de mythologie van Star Wars verrijken en nieuwe grenzen verkennen. Hij noemt zichzelf steevast een experimentele filmmaker en dat is hij ook daadwerkelijk!

Advertentie

Helaas heeft hij voornamelijk de verkeerde grenzen opgezocht. Het nieuwe, Lucasvrije Star Wars is de absolute tegenpool. Abrams heeft de Star Warsfilm vakkundig gereorganiseerd. Hij heeft het perfecte ritme en de beste esthetiek gevonden. Hij heeft de personages meer divers gemaakt (dit was een belangrijke kritiek op het oude Star Wars) en millenialvriendelijker. Maar hij was wel allergisch om ook maar één ding uit te leggen, zelfs als het best betekenisvol zou kunnen zijn. Want, hebben we enig idee hoe de First Order is ontstaan? Hoe ziet de nieuwe republiek eruit, voordat het werd vernietigd door de DeathStarKiller? En waarom heten de rebellen opeens anders? In de originele trilogie hadden we wel antwoorden op deze vragen gehad.

Lucas werd verguisd vanwege de nieuwe elementen die hij aan zijn eigen verhaal had toegevoegd, maar dat was niet de reden waarom de prequels zijn gefaald. Het was zijn onkunde op het gebied van regisseren, een gebrek waar hij zich ook van bewust is. Met Lucas uit de weg, had Abrams alle vrijheid om Star Wars opnieuw uit te vinden. En dat is slecht nieuws voor sciencefiction, een industrie die geobsedeerd is door sequels, zelfreferentie en het opbouwen van lucratieve "shared universes."

We komen even hoi zeggen tegen de fans, en natuurlijk het financieel risico van de film verkleinen. Beeld: Lucasfilm / Promo.

Die andere mega-blockbuster van dit jaar was, geheel toevallig, ook een vierde deel van een geliefde serie, die technisch gezien een sequel is maar eigenlijk meer fungeert als een remake. Jurassic World zal dit jaar, met 74 miljoenmiljard dollars winst, waarschijnlijk op de twede plaats eindigen, maar de film haalt hetzelfde trucje uit als The Force Awakens: hergebruik een beproefd plot en combineer het met genoeg nieuwe gezichten en locaties om het een "nieuwe" serie te noemen, maar wijk niet af van het plot, want dat is een te groot financieel risico.

Zelf de beste sciencefictionfilm uit Hollywood van dit jaar was opnieuw een vierde deel, dat eigenlijk een reboot was. Mad Max: Fury Road gebruikt hetzelfde plot als zijn populaire voorganger, met dezelfde titel, in dezelfde setting, maar met nieuwe acteurs, meer diversiteit en een andere verhaallijn. (Dit was ook een goede film, die gek genoeg een debat veroorzaakte over genderpolitiek.) Daarnaast heb je ieder jaar iets van drie nieuwe films van Marvel en DC doet ongeveer hetzelfde. Ze houden zich allemaal vast aan dezelfde grote structuur en ze zijn allemaal in toenemende mate saai aan het worden.

Laten we dan ook even kijken naar de grote sciencefictionfilms die dit jaar niet geslaagd zijn. Zowel Jupiter Ascending van de Watchowski's en Tomorrowland van Disney zijn in dat opzicht interessant. Beiden hadden grote budgetten. Beiden zijn min of meer geflopt; Jupiter Ascending is heel erg hard geflopt. Dit komt waarschijnlijk omdat het geen goede films waren, maar dat was Jurassic World ook niet. Ze zijn misschien niet de beste contrasterende voorbeelden, maar mijn angst is dat als we onze verwachtingen te veel overeenstemmen met het cynische, blockbuster producerende algoritme van Hollywood en onze makkelijk te manipuleren nostalgie.

Voor mij staat sciencefiction voor het ontdekken van het onontdekte, niet voor het herhalen van wat we al kennen. Nu de belangrijkste sciencefictionseries een steeds grotere rol spelen in het overeind houden van filmstudios, die met man en macht strijden tegen streaming en on-demand, kunnen we ervan uitgaan dat de films minder origineel en saaier zullen worden. Het is al begonnen: de meest ongegeneerde creatieve prestatie van de twintigste eeuw is al omgegoten tot een vermakelijke, maar onopmerkelijke reboot, waar er al zoveel van zijn.