In de Kunsthal begaf ik me tussen yeti’s en ander digitaal gekunstel

Kunst kijken is leuker en makkelijker dan je denkt. Tijdens de Nationale Museumweek is er op Creators extra veel aandacht voor kunst die je – je raadt het al – in het museum kan bekijken. Er zijn werkelijk o-ver-al musea waar veel leuks te beleven is. Je hebt echt geen reden meer om je reet niet linea recta naar het museum te bewegen.

In werkelijkheid kwam een virtuele droom uit. Ik stond in een Nepalese tempel, totdat het heiligdom verbrokkelde en ik plots moederziel alleen in het heelal ronddartelde. Helemaal niets kon mij uit mijn eenheid met de natuur trekken. Behalve dan de lichten van de zaal die ter voorbereiding van de opening roet in het eten van mijn VR-ervaring gooiden. Tussen het virtuele en het werkelijke zit duidelijk een flinterdunne lijn.

Dit vond vorige week plaats in de Kunsthal, op de middag voor de opening van de expositie HUMAN/DIGITAL – A Symbiotic Love Affair. Ik had het privilege om alvast even door het met yeti's gevulde VR-kunstwerk van Shezad Dawood te wandelen. Kalimpong – zo heet het – is een van de oogappeltjes van een tentoonstelling waar meer dan dertig werken een ode brengen aan al het moois dat de mens op internet heeft gemaakt. En dat reikt nog veel verder dan je Cu2-pagina.

Rafaël Rozendaal, Jonas Lund, Constant Dullaart, Cory Arcangel en Anne De Vries; het zijn slechts een handjevol bekende internetkunstenaars waarvan werken die normaal gesproken alleen digitaal te bewonderen zijn, nu ook fysiek te zien zijn in een gerenommeerd museum.

De werken komen exclusief uit de privécollectie van de familie Brown. Mark Brown begon tien jaar geleden met het verzamelen van alles wat niet aan te raken valt en gaf daarmee de nodige kunstzinnige context aan een nieuwe tak binnen de kunsten waar musea eerder niet echt raad mee wisten.

"Je ziet het bij alle nieuwe kunststromingen: musea hebben altijd tijd nodig om ze te omarmen," vertelt hij.

De expositie is een feestje ter ere van de vrijheid van het internet, de uitvinding van de computer en het vers opengetrokken blik kunstenaars dat met deze twee invloedrijke gebeurtenissen speelt om verhalen te vertellen die ze eindeloos uit lijken te rekken. Dat ze daarbij ook nog een hoop spelregels van de kunstwereld ondermijnen, is mooi meegenomen.

"Ik voelde mij niet thuis in musea, op internet kon ik volledig vrij zijn," zegt Rafaël Rozendaal tijdens de lezing in de Van Nelle Fabriek. Voor hem zaten er te veel stugge regels aan reguliere museumkunst. Een laptop met internet is voor hem studio, medium en museum in één, een plek waar hij zich niet hoeft te verantwoorden. Daar kon hij wat veel kunstenaars het liefste willen: autonoom handelen.

In de expositie is hij vertegenwoordigd met zijn kleurrijke website intotime.us en in textiel gegoten versies van zijn Chrome-extensie Abstract Browsing. In het eerstgenoemde werk gebruikt hij internet als een canvas, bij het laatstgenoemde verandert hij internetpagina's in abstracte doeken door alle vlakken van een website een willekeurige kleur toe te wijzen.

"Tijdens het begin van het internet had je bij het browsen de keuze om alleen woorden te zien, omdat het anders te traag was. Maar ik was juist geïnteresseerd in een versie waar je alleen beeld kon zien," zegt Rozendaal.

Naast het spelen met digitale tools, ondermijnt digitale kunst ook de waarde van het origineel die in de moderne westerse kunst zo belangrijk wordt gevonden. Constant Dullaarts "Jennifer" symboliseert dit het sterkst. De foto van een badende dame, afkomstig uit 1987, is de allereerste gephotoshopte foto ooit en is een vakantiekiekje van John Knoll, de bedenker van Photoshop. Dullaart heeft van deze foto, die gratis bij de eerste Photoshop was bijgevoegd, verschillende varianten gemaakt. Die hebben inmiddels in menig musea gehangen.

Dat lijkt misschien een beetje hetzelfde als je de Mona Lisa uit het Louvre jat, er een leuk filtertje overgooit en het vervolgens weer doodleuk aan musea verkoopt. Maar op het internet zijn alle beelden van iedereen en is 'het origineel' een waardeloos begrip is geworden. "Het is allang niet meer zíjn vakantiefoto. Het is überhaupt geen vakantiefoto meer – die foto is van ons allemaal," zei  Dullaart in een eerder interview met The Creators Project.

A*, de kunstinstallatie van Tabor Robak, is een andere viering van digitale ambacht. "Ik begon de kunstacademie met het idee om schilder te worden, maar daar bleek ik niet zo goed in te zijn." Digitaal werken lag hem beter.

Zijn installatie bestaat uit veertien aan elkaar grenzende lcd-schermen die samen een doorlopende animatie vormen. A* zit vol gekleurde, in het oog springende beelden met knipogen naar popcultuur. Robak heeft er veel aandacht en tijd in gestopt. Het lijkt alsof een er vijftig Gameboyspellen in een modern jasje gestoken zijn en achter elkaar worden afgespeeld

Tijdens de opening verzamelen de meeste mensen zich om Robak's kunstwerk. Waarschijnlijk verzonken in nostalgie doordat de beelden ons aan simpelere tijden doen denken. Er verschijnt een raceparcours in vogelvluchtperspectief als ik in gesprek raak met een andere museumganger. Met onze armen gekruist wisselen we verhalen uit hoe we bij de eerste GTA, toen alles nog beter en in vogelvlucht was, dood en verderf zaaiden.

Terwijl er een cyborgmonster het scherm van A* inloopt, vertelt Brown dat de animaties van Tabor "de positieve en negatieve kanten" van de computer belichten. Want hoewel HUMAN/DIGITAL – A Symbiotic Love Affair de nadruk legt op de liefdesrelatie tussen kunstenaar en de computer, gaat de tentoonstelling ook zeker over de donkere kanten van de digitale cultuur . "Het internet is als je beste vriend die je uiteindelijk in de steek laat," zegt hij.

Self-plagiarized study for lover one van de Belgische kunstenares Cecile B. Evans en een korte film van Lynn Hersman Neeson vertellen dat verhaal ook. In de film van Neeson zie je een volwassen vrouw die haar tijd exclusief voor de beeldbuis van haar pc doorbrengt. Helemaal opgeslokt door de computer zie je haar beetje bij beetje, op een onheilspellende Requiem for a Dream-achtige manier, leeggezogen worden.

In het werk van Evans ben je de voyeur van een geanimeerde vrouw die vanaf haar laptop naar plaatsen kijkt die door oorlog zijn verwoest. Op de achtergrond speelt volgens mij een steeldrumvariant van "Ridin", beter bekend als "Catch me ridin' dirty". Ik weet dat niet helemaal zeker, maar één ding weet ik wel: mijn heupen zwierden moeiteloos van links naar rechts voordat een man met een camera, die waarschijnlijk een promotiefilm aan het schieten was, mijn soepele moves wilde vastleggen.

De expositie, die tot en met 2 april te zien is in de Kunsthal, is een knappe en diverse verzameling die het topje van de ijsberg van digitale en post-internet kunsten laat zien. Een liefdesbrief aan wat de kunstzinnige mens allemaal met de computer kan uitspoken. Het belicht een fase waar de controle nog in menselijke handen ligt, maar stiekem al verder kijkt. "Wat als de computer de controle overneemt?", vraagt Mark Brown zich stilletjes af, en refereert naar de mogelijke kracht van autonome kunstmatige intelligentie. Wellicht het thema van een volgende expositie?

Om de VR-installatie 'Kalimpong' van Shezad Dawood in de Kunsthal te ervaren, moet je wel reserveren. Ook kost het 4 euro, naast je reguliere ticket.