De stellen die een familielid gebruiken als sperma- of eiceldonor

(De baby op de bovenstaande foto heeft niets te maken met dit artikel, en is – voor zover wij weten – niet verwekt is door iemand die een zaad- of eicel van een familielid van een partner heeft gebruikt. Foto via Pixabaygebruiker adtkedia)

Andrea en haar vrouw Mari kochten online een inseminatieset, voor twintig euro. Ze vonden ook een vrijwillige spermadonor op internet. Hij zou bij hen thuis langskomen met wat sperma, voor niks. Daarna zou hij weggaan en zouden ze Mari insemineren. Als je ooit een sterk verhaal hebt gehoord over pipetten: de realiteit is niet veel mooier.

Het stel probeerde het drie keer met het donorsperma, zonder succes. Tijdens hun vierde poging werd Mari zwanger, maar kreeg ze een miskraam. Ze begonnen de hoop te verliezen.

Toen Andrea's jongere broer hoorde over de problemen die Mari en zijn zus hadden met de spermadonor, deed hij iets waar de meeste mensen niet eens over na zouden denken. Hij wist dat ze graag een baby wilden die familie was van hen allebei. Hij hield van zijn zus, en wilde de donor zijn. "We waren hem extreem dankbaar," vertelt Andrea. Haar broer woonde vijf minuten verderop, dus stuurden ze hem een berichtje toen Mari aan het ovuleren was. Hij kwam langs met wat sperma en gaf het aan Andrea.

"Dat was wel een beetje ongemakkelijk," zegt Andrea, met gevoel voor understatement. De eerste paar keer probeerde Andrea het ongemak van haar broer die langskwam met een buisje gevuld met zijn eigen sperma nog te verbloemen door de inseminatie romantisch te maken, met kaarsen en voorspel. Maar het stel gaf dat al gauw op en deed het gewoon snel. Na de vierde keer werd Mari zwanger. Het stel was in eerste instantie bang dat het weer mis zou gaan, maar na twee maanden leek het erop dat alles volgens plan verliep. Vorige week beviel Mari van een prachtig, gezond meisje.

Volgens klinieken wordt het doneren van sperma of een eicel van een familielid in het Verenigd Koninkrijk steeds populairder bij stellen van hetzelfde geslacht of stellen met vruchtbaarheidsproblemen, zeker sinds tv-presentator Mary Portas en haar vriendin vorig jaar besloten om het sperma van een familielid te gebruiken. Het Verenigd Koninkrijk kampt bovendien met een tekort aan donorsperma, omdat er niet genoeg vrijwillige donors zijn, wat er voor kan zorgen dat spermadonatie van een familielid aantrekkelijker kan lijken.

Voor veel mensen blijft het echter een taboe; de nabijheid van de donor lijkt te gecompliceerd. Dr. Geetha Venkat van de Harley Street Fertility Clinic in Londen vertelde vorige jaar in de Britse krant The Telegraph dat ze stellen had gezien die besloten om dit te doen, waarna de familie bezwaar maakte en de uiteindelijke procedure niet doorging.

Andrea zegt dat ze niet bezorgd is: "Een paar collega's denken dat het ingewikkeld kan worden omdat mijn broer vadergevoelens kan krijgen als hij bij ons kind is. Hoewel ik die zorgen kan begrijpen delen we ze niet. Ik vind wat mijn broer gedaan heeft prachtig, en mijn ouders denken er net zo over. Hij vertelde ons dat hij ons wilde helpen, en dat hij de oom van het kind zou worden. Ik ken hem zo goed; hij zal niet te gehecht raken."

Andrea en Mari's baby is pas een week oud, maar ze kunnen geruststelling vinden in andere stellen die al hebben ervaren hoe het is om een kind op te voeden dat een ongebruikelijke familiestructuur heeft. Jerry en zijn man Drew, een stel uit Los Angeles, besloten zeven jaar geleden om een eitje van Drews zus Susie te gebruiken, toen het gebruik van familiedonors nog in de kinderschoenen stond. Hij vertelde me dat, toentertijd, zijn verhaal in roddelbladen terecht kwam. "Er waren een paar verhalen met koppen als "Ik kreeg een baby met mijn zus," herinnert hij zich. "Het enige wat ik kan zeggen is… dat zou illegaal zijn en waarschijnlijk ook nogal gevaarlijk."

In eerste instantie gingen Jerry en Drew naar een specialist op het gebied van gezinsplanning die alle donoropties aan hen voorlegde. Op dat moment zochten ze online naar eiceldonors, een proces dat Jerry vergelijkt met online daten. "Je bekijkt filmpjes en kijkt naar foto's van de vrouwen. Het voelde erg ongemakkelijk, misschien omdat de vrouwen zo jong waren – sommigen waren nog geen twintig." Tijdens dit proces nam Drews zus Susie contact met hun op en bood haar eicellen aan. Ze was 28, Drew en Jerry waren allebei 37.

"We hadden flink wat vragen en twijfels, maar we vonden ook een fijn idee om ons kind te kunnen vertellen, 'Dit is je tante Susie die je al je hele leven kent, en ze heeft iets geweldigs voor ons gedaan,' in plaats van een online video van een vrouw laten zien," zegt Drew.

Susie vloog van New York naar Californië, en met z'n drieën bezochten ze een psycholoog. "We maakten ons zorgen om haar," zegt Jerry," omdat ze niet getrouwd was en zelf kinderen wilde. We dachten: wat als ze ons kind baart en er spijt van krijgt – zou ze zich verlaten voelen?' Er zijn veel van dat soort problemen die we met een psycholoog wilden bespreken. Maar Susie stond er erg positief in. Ze was heel praktisch en zei: "Het zijn maar eitjes, ik wil dat zij een baby krijgen, ik blijf erbuiten.'"

Maar toe ze met het medische proces begonnen, stuitten ze op wat problemen. Susie maakte bijzonder weinig eitjes aan. Toch namen ze de eicellen op in de databank en brachten ze ze in bij een surrogaatmoeder die ze hadden uitgekozen. Geen van de eitjes raakte bevrucht. "We waren er kapot van," zegt Jerry. Ze probeerden het zes maanden later nog een keer, en deze keer raakten de eitjes bevrucht. De surrogaatmoeder raakte zwanger van een tweeling.

Als hij terugkijkt, zegt Jerry dat het moeilijkste deel van het proces de vraag was hoe hij moest omgaan met Susies lage vruchtbaarheid. Hij was bang dat hij en zijn partner de enige kinderen zouden krijgen die Susie zou kunnen verwekken. "Maar ze was zo blij voor ons," zegt hij. "Ze is zo'n schenkende persoon, we voelden echt dat ze zich er niet slecht bij voelde – ze was er niet klaar voor om kinderen te hebben. Het was meer ons eigen schuldgevoel."

Tegenwoordig is Susie "meer dan een tante maar minder dan een moeder voor onze tweeling," zegt Jerry. "We gebruiken de term 'mam' niet omdat we het idee hebben dat dat verwarrend voor ze kan zijn. De directeur van het vruchtbaarheidsbureau vertelde ons dat we daar duidelijk over moeten zijn: een moeder is de persoon die je opvoedt. We vertellen onze kinderen dat ze twee vaders hebben en geen moeder. Onze familie is ongewoon en dat moeten we omarmen, dat is waarom we de term eiceldonor en surrogaat gebruiken tegenover onze kinderen. We vieren ook ieder jaar Eiceldonor- en Surrogaatdag, de dag na Moederdag."

Susie kwam zelf ook goed uit de hele situatie; aanvankelijk maakte ze zich over haar eigen vruchtbaarheid (ze liet zelfs haar eitjes invriezen), maar werd tweeënhalf jaar nadat ze aan Jerry en Drew gedoneerd had zelf zwanger. Nu heeft ze een dochter, en de twee families zijn extreem close.

Angst voor familiedonorschap komt uiteindelijk voort uit een sociaal stigma, maar als je er eenmaal rustig over praat, is de realiteit juist veel praktischer. Feit blijft dat dit geen incest is en niet eng is.

Het heeft even geduurd, zegt Jerry, maar ze staat er tegenwoordig voor open om hun donorverhaal te bespreken met hun vrienden. Ze zeggen dat ze alleen online negatieve reacties hebben gehad. "Het grootste deel van de mensen doet er extreem aardig over," legt hij uit. "Er is hier en daar wat verwarring, maar we hebben niet het idee dat we het vaak moeten uitleggen."

Andrea en Mari hadden dezelfde ervaring, hoewel zij pas in de beginfase zitten. "Niet iedereen weet dat mijn broer de donor is," zegt Andrea. "De mensen van wie we willen dat ze het weten, weten het. Ze hebben niks rechtstreeks tegen me gezegd, hoewel je niet weet wat ze achter mijn rug om zeggen."

En als het gaat om het vertellen aan hun kinderen? "Onze kinderen voelen zich heel erg gelukkig en heel erg speciaal," zegt Jerry, "Er zijn misschien momenten dat ze een moeder missen, maar over het algemeen denken ze: wauw, wij hebben een heel cool verhaal over vier mensen die genoeg van ons hielden om ons op de wereld te zetten. Mijn dochter vindt het geweldig om mensen erover te vertellen."