Wat er gebeurt als iedereen opeens al z’n geld van de bank haalt

rij voor bank

Geld, leuk als je het hebt, niet leuk als je het niet hebt. Maar wat is het eigenlijk? En wat kun je ermee, behalve spullen kopen? In deze serie bespreken we elementaire geldvragen van onze lezers, zodat jij ook te weten komt wat mensen die wel actief meededen tijdens de economielessen allang wisten.

Videos by VICE

Hallo VICE Money,

Ik kom uit een zuinige familie en elke maand houd ik wel wat geld over op mijn salaris. Inmiddels heb ik best een flink bedrag op mijn rekening geparkeerd. Een vriend van me vertelde laatst hoe hij jaren geleden een erfenis van twintigduizend euro verloor die hij op een rekening had staan bij een IJslandse bank die failliet ging. Hij zei dat het in Nederland ook kon gebeuren, bijvoorbeeld als iedereen tegelijkertijd zijn geld gaat pinnen. Hoe zit dat precies? Stel dat zoiets gebeurt, ben ik dan m’n geld kwijt?

Groetjes,
Kimberly

Videos by VICE

Hoi Kimberly,

Dat zal ik je eens haarfijn uitleggen. Waar jij het over hebt, noemen we een bankrun, en het komt weleens voor.

In 2009 riep Pieter Lakeman, een gedupeerde van de DSB-bank, spaarders op om massaal hun geld van hun rekeningen te halen. Een bankrun was het gevolg en DSB ging failliet. Daar schrok iedereen zo van dat de minister van Justitie ervoor zorgde dat er een zware straf op kwam te staan.

Bankiers leggen vaak uit dat het niet slim is om op te roepen tot een bankrun, omdat de kans groot is dat je je spaargeld niet meer terugziet. Tenzij jij de eerste bent die z’n geld opneemt.

Banken hebben je spaargeld namelijk helemaal niet altijd in kas. Ze gaan ervan uit dat spaarders hun geld lekker op hun rekening laten staan. Dat geld lenen de banken weer uit, zodat ze rente kunnen verdienen. Als er paniek uitbreekt, gaat het mis en kan een groot deel van de spaarders niet bij hun geld.

Ik was benieuwd hoe het in het verleden afliep met bankruns, dus ik dook de geschiedenis in.

In 2014 probeerde iemand in China tevergeefs geld op te nemen bij de Jiangsu Sheyang Rural Commercial Bank. Er ging een gerucht rond dat de bank geen geld meer uitgaf: het was een klant namelijk niet gelukt om omgerekend 32.200 dollar op te nemen. ‘s Middags was het wat drukker dan normaal bij de bank, maar ‘s avonds stonden er honderden mensen die allemaal in paniek hun geld kwamen halen. De bank sloot uiteindelijk drie dagen de deuren om een echte crisis te voorkomen. Slechts een paar filialen bleven open. Klanten van de bank haastten zich met grote manden naar de filialen die nog open waren om hun spaargeld op te nemen. Om mensen ‘gerust te stellen’, liet de bank gepantserde voertuigen oprukken met daarin stapels cash. (Volgens bankiers en de lokale Chinese overheid is dit overigens nooit gebeurd.)

In 2008 gebeurde het in IJsland en dat is waar die vriend van je het waarschijnlijk over had. Kort na de uitbraak van de bankencrisis gingen er geruchten dat de overheid een aantal grote banken over wilde nemen. Zoiets gebeurt natuurlijk alleen als het slecht gaat. De bank was populair bij spaarders buiten IJsland, dus het gerucht dat het slecht ging met de bank, verspreidde zich razendsnel. Veel spaarders wilden ineens bij hun geld, waardoor het nog slechter ging met de bank. Binnen en buiten IJsland konden mensen maandenlang niet bij hun tegoeden omdat er geruzied werd tussen allerlei partijen over wie nou garant moest staan voor het verloren geld.

De IJslandse overheid besloot gelukkig op tijd om de banken te nationaliseren, waardoor een deel van het vertrouwen hersteld werd. Had de overheid dat niet gedaan, dan was het hele land failliet gegaan.

poster van the war of wealth
Foto via Flickr-gebruiker trialsanderrors.

Oplossingen

Geen goed idee dus, een bankrun. Landen gaan failliet, en dan kan het goed zijn dat je er zelf de dupe van wordt, als je niet de eerste bent die zijn geld heeft opgenomen. Maar wat als het wel gebeurt? Stel dat er weer een crisis dreigt en Nederlanders uit paniek hun geld gaan opnemen?

De nationale banken zullen proberen de banken te redden met noodkredieten en het kan zelfs dat de er met belastingcenten een bank wordt opgekocht. Dat gebeurde in 2008 toen premier Balkenende en Wouter Bos ABN AMRO opkochten. De regering zal liever extra belastinggeld uitgeven om paniek tegen te gaan, dan dat ze een grote bank failliet laten gaan. Maar als meerdere grote banken ineens door geruchten in de problemen komen, zoals in IJsland, wordt het wel lastig. Het kan gebeuren dat een overheid niet genoeg geld heeft om in te grijpen, met als gevolg dat een heel land ‘failliet’ zou kunnen gaan.

Garanties

Om af te sluiten heb ik nog wat goed nieuws, want in Nederland wordt je geld redelijk goed beschermd. Hier geldt namelijk een depositogarantie, wat betekent dat je garantie hebt op je geld als er een bankrun ontstaat. Je krijgt maximaal 100.000 euro terug van de Nederlandsche Bank. De hoogte van die vergoeding is overigens flink omlaag geschroefd na de crisis in IJsland. Dat er een bankrun ontstaat is nu namelijk veel reëler dan eerst. Misschien is het wel een manier om de massa te ontmoedigen een bankenrevolutie te beginnen. Het blijft namelijk een flink machtsmiddel van mensen die, zoals Pieter Lakeman, de massa willen bespelen om zo de banken aan te pakken. De Europese Centrale Bank ziet het als zo’n grote dreiging dat ze maatregelen aan het nemen is om bankruns te ontmoedigen.

Headerfoto via Getty Images

Videos by VICE

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: