Niemand wil nog in de Arctische stad Vorkuta wonen

Je weet nooit precies wanneer je trein over de denkbeeldige lijn van de poolcirkel gaat en het dorpje Vorkuta binnen rijdt. Tijdens de 48 uur en de 26 stops vanaf Moskou smelt de lucht samen met de aarde en je uitzicht wordt gevuld met een immense bevroren wildernis. Waarom zou je überhaupt besluiten om hier een dorp te bouwen; hier, op de meest barre plek op aarde? Waarom, en hoe?

In het midden van het met sneeuw bedekte landschap verschijnen een paar gebouwen. Het is het plaatsje Yur-Shor, een nederzetting waar tien jaar geleden nog zo’n vijfduizend mensen woonden. Sergei is een van de laatste drie inwoners. Hij is een gepensioneerde mijnwerker en heeft door de jaren die hij in de mijnen werkte nogal wat ademhalingsproblemen. “Wij zijn de laatsten,” vertelde hij me. “Ze hebben de scholen en apotheken gesloten, er zijn hier helemaal geen winkels meer. We moeten nu kilometers rijden voor een brood.”

Sergei

Sergei heeft al talloze brieven gestuurd naar het Hooggerechtshof, de Europese Rekenkamer en de Verenigde Naties, waarin hij om een oplossing voor zijn dramatische situatie vraagt. Maar iedere ochtend is zijn brievenbus leeg. “Het lijkt erop dat brieven die vanuit Yur-Shor verstuurd worden het land niet kunnen verlaten,” verzuchtte hij. Hoewel hij zijn hele leven in Vorkuta gewoond heeft, begon hij zich een paar maanden geleden af te vragen of hij niet ook naar het zuiden moest migreren, net als alle anderen. Het matras waar Sergei op zit is de laatste vorm van huiselijkheid in zijn kamer – de rest van zijn spullen zit in dozen en is klaar om verhuisd te worden.

Cultuur Centrum aan de Leninlaan, de hoofdstraat van Vorkuta.

Yur-Shor is een van de dertien plekken die samen de stad Vorkuta uitmaken, gelegen in de republiek Komi. Veel inwoners zijn inmiddels naar het zuiden verhuisd, op zoek naar een beter klimaat. Een klimaat waarin ze wel verschil kunnen merken tussen de vier seizoenen.

Ooit was Vorkuta een essentieel deel van de USSR. De stad staat vooral bekend omdat het plek bood aan de gevreesde werkkampen van Stalin. Het is zelfs zo dat de gevangenen van deze goelags begonnen zijn met het bouwen van de stad. Hun andere taak was het winnen van kool voor de Sovjetmachinerie.

"Karakats", deze voertuigen worden gebruikt om door de bevroren toendra's te rijden tijdens de strenge Arctische winters.

In de afgelopen jaren heeft Rusland opnieuw interesse getoond in noordelijk gelegen gebieden; de miljoenen tonnen aan koolwaterstof die in de bodem van de Noordelijke IJszee verscholen liggen zijn te waardevol om te negeren. Dankzij de nieuw aangelegde pijplijnen is de stad een toegangspoort geworden naar de schatten van Siberië, maar dat betekent niet dat het aanbod aan voorzieningen ook vernieuwd is.

De lange winters in de Arctische regionen zorgen ervoor dat het de perfecte plek is om nogal gestoorde gedachtes te ontwikkelen. In hun poging om de stad wat populairder te maken had de gemeenteraad bijvoorbeeld het idee om het gebied te gebruiken voor kernproeven, en om de voormalige werkkampen om te bouwen tot een pretpark.

Leninlaan, de hoofdstraat van Vorkuta.

In de Sovjettijd gaf Stalin opdracht om enorme aanplakborden te plaatsen met daarop teksten als “Vrede aan de Wereld” en “Glorie aan hen die boven de Poolcirkel wonen”. Deze borden zijn nu onlosmakelijk verbonden met Vorkuta. Dagelijks vertrekken veel mensen uit de stad, maar Stalins posters proberen de tand des tijds te doorstaan, in de hoop niet zoals de rest van het gebied vergeten te worden.