FYI.

This story is over 5 years old.

nieuws

Mensen krijgen psychoses en zelfmoordneigingen van hun anti-rookmiddelen

Anti-rookmiddelen Zyban en Champix zijn niet zo onschuldig als ze lijken. Soms zorgen de pillen ervoor dat je niet alleen geen zin meer hebt in een sigaret, maar ook niet in het leven.

Er zijn ongeveer net zoveel verschillende manieren om te stoppen met roken als er My Little Pony's zijn. Je kan nicotinepleisters, kauwgum, of spray gebruiken, het verzamelde werk van Allen Carr lezen, of je lek laten prikken door een acupuncturist. Je kan in groepstherapie met rochelende lotgenoten discussiëren over welke sigaret lekkerder is (de eerste van de dag of die na het eten), je laten hypnotiseren door Rasti Rostelli’s vakgenoten, aan een elektronisch equivalent gaan lurken, of je trek in een sigaret laten weglaseren. Toen een paar jaar geleden de anti-rook pil Champix aan dat arsenaal werd toegevoegd, leek de rest overbodig te worden.

Advertentie

Champix zou ervoor zorgen dat je spontaan geen zin meer hebt om te roken, en zonder al te veel moeite en ontwenningsverschijnselen voortaan je peuken kunt laten liggen. Vorige week werd echter bekend dat er in de afgelopen vijf jaar bij de Amerikaanse Food and Drug Administration 544 zelfmoorden en 1869 zelfmoordpogingen zijn gemeld in verband met het gebruik van Champix. In de Verenigde Staten pleiten sommige artsen er dan ook voor om het middel onmiddellijk uit de schappen te halen.

Ook in Nederland wordt Champix (varenicline), en in iets mindere mate Zyban (buproprion), veel voorgeschreven aan mensen die willen stoppen met roken. Beiden werden in de eerste instantie ontwikkeld als antidepressivum, en kunnen flinke psychische bijwerkingen hebben. Mensen die de pillen slikken weten dat vaak niet. Sanne Blijman (29) probeerde twee jaar geleden te stoppen met Zyban. “De huisarts vroeg alleen: ‘Wil je pleisters of wil je pillen?’ Pillen leken me wel makkelijk, ik had het idee dat je dan kon stoppen zonder dat je daar veel voor hoefde te doen. M’n huisarts heeft het verder niet met me over bijwerkingen gehad. Als ik had geweten wat het was en de bijsluiter goed had gelezen, had ik het nooit genomen.”

De bijsluiter geeft namelijk aan dat Zyban slaapproblemen kan veroorzaken, bestaande psychische problemen kan verergeren en tot epileptische toevallen kan leiden. Zeer vaak voorkomende bijwerkingen* zijn problemen met slapen en rusteloosheid, iets waar Bas (32) ook last van had. “Ik werd er heel erg hyper van. ’s Nachts sliep ik bijna niet, en overdag kon ik niet stilzitten. En ik werd achterdochtig. Het voelde alsof ik twee gram speed op had, maar dan nóg minder leuk. Ik zag later op Wikipedia dat de chemische structuur verwant is aan die van amfetamine, dus achteraf gezien was het niet zo gek dat ik me zo opgefokt voelde.”

Advertentie

De chemische structuur van buproprion

Naast slaapproblemen en een waslijst aan lichamelijke klachtjes, krijgen veel gebruikers ook last van psychische problemen. Vaak voorkomende bijwerkingen* zijn dat mensen die Zyban nemen zich depressief, angstig en geagiteerd voelen. Sanne: “Ik werd heel erg somber. Ik kon m’n bed niet uitkomen en zag overal tegenop. Toen ik een keer bij een feestje op het balkon met iemand stond te praten, vroeg ik me opeens af hoe het zou zijn om te springen. Daar schrok ik heel erg van. Ik ben dezelfde avond nog gestopt met Zyban en weer begonnen met roken.”

Toen Champix in 2007 op de markt kwam, leek het een betere optie te zijn dan Zyban. De pil zou minder bijwerkingen en een hoger slagingspercentage hebben dan de voorganger. De meest gehoorde klacht van mensen die Champix slikken is dat je er rare dromen van krijgt. Thijs van der Meulen (23) vond dat eigenlijk wel leuk. “Ik kreeg er heel erg heldere dromen van, die ik me de volgende ochtend ook nog precies kon herinneren. Ik droomde bijvoorbeeld dat ik een wedstrijd speelde met het voetbalteam waarin ik zat toen ik elf jaar oud was. Ik wist opeens alle namen en gezichten weer, terwijl ik al jaren niet meer aan die jongens had gedacht.”

Depressie, angst en hallucinaties staan ook onder de bijwerkingen in de bijsluiter van Champix, maar komen minder vaak voor dan bij Zyban: 1 op de 100 mensen krijgt hier last van. Toch lijkt het erop dat als mensen psychische bijwerkingen krijgen, die bij Champix heftiger zijn dan bij Zyban. Dokter Thomas J. Moore, die de Amerikaanse meldingen over Champix onderzocht, kwam naast zelfmoordneigingen en -pogingen ook een hoog aantal meldingen van psychoses en agressie tegen. Moore vond in de database van de FDA 26 meldingen van “onverklaarbare en ongeprovoceerde” gewelddadige incidenten. Zo was er een man van 42 die zonder aanleiding een vreemde sloeg op een bowlingbaan, en een 24-jarig meisje dat in bed haar slapende vriendje begon te slaan “omdat hij er zo vredig uitzag”.

Advertentie

Lieke (29) had ook last van stemmingswisselingen. “Toen ik net twee dagen Champix slikte, ontplofte ik al over de kleinste dingetjes. Ik heb bijvoorbeeld een paar keer tegen m’n vriendje staan schreeuwen omdat hij de afwas niet had gedaan. Na ongeveer twee weken werd ik een keer ‘s nachts wakker, en hoorde ik stemmen die zeiden dat ik allerlei dingen moest doen. De volgende ochtend constateerden ze bij het ziekenhuis dat ik een psychotische episode had gehad. Nu slik ik Oxazepam en Risperdal, en ben ik in therapie. Maar niemand wil toegeven dat dat door Champix komt.”

In Nederland zijn er bij Stichting Lareb al meer dan 350 meldingen over de psychische bijwerkingen van Champix binnengekomen, waaronder 22 meldingen van agressie, 8 van psychotische stoornissen, 34 van zelfmoordgedachten, en 6 zelfmoordpogingen. Toch lijkt het er niet op dat Champix snel van de markt zal verdwijnen. Meldingen aan organisaties als de FDA en Stichting Lareb worden door artsen, apothekers, en patiënten zelf gedaan. Hoewel ze een soort waarschuwingssysteem zijn voor onvoorziene bijwerkingen, bewijzen ze niet dat er een oorzaak-gevolgrelatie is tussen het middel en de melding.

Fabrikant Pfizer wijst er dus ook op dat in klinische studies van Champix geen bijwerkingen als agressie en zelfmoordneigingen zijn waargenomen. Daarbij zijn depressie en irritatie ook bekende afkickverschijnselen van nicotine – iets dat elke roker die na een lange vlucht wel eens z’n reisgenoot om niks heeft afgesnauwd kan beamen. En hoewel het aantal meldingen hoog lijkt, is Champix wereldwijd al aan twintig miljoen mensen voorgeschreven. In harde wetenschapscijfers zijn tweeduizend meldingen dan een verwaarloosbaar percentage.

Toch lijkt het enthousiasme over de pillen inmiddels wel wat getemperd te zijn. Internetfora gonzen van berichten waarin mensen hun medestoppers waarschuwen voor bijwerkingen, in Europa wordt Champix onderworpen aan aanvullende monitoring, en het Farmacotherapeutisch Kompas (een adviesorgaan voor Nederlandse artsen) raadt aan om de pillen alleen nog voor te schrijven als allerlaatste redmiddel. Zoals de website van het FK zegt: “De voorkeur gaat uit naar nicotinevervangende middelen. Hiermee bestaat veel ervaring, deze middelen hebben relatief weinig bijwerkingen en zijn breed toepasbaar. Wanneer nicotinevervangende middelen niet (meer) in aanmerking komen, kan het gebruik van bupropion, nortriptyline of varenicline worden overwogen.”

Lieke vindt ook niet dat de pillen helemaal verboden moeten worden. “Ik wil vooral dat mensen weten wat ze slikken, en dat huisartsen Champix niet zomaar voorschrijven. Als ik van tevoren had geweten dat er een kans – hoe klein ook – was dat ik een psychose zou krijgen, had ik eerst wel geprobeerd om cold turkey te stoppen.”

De namen van Bas en Lieke zijn gefingeerd.

*Zeer vaak voorkomende bijwerkingen zijn bijwerkingen die méér dan 1 op de 10 mensen die het medicijn slikken kunnen krijgen. Vaak voorkomende bijwerkingen treffen maximaal 1 op de 10 mensen; soms voorkomende bijwerkingen komen voor bij 1 op de 100 mensen; zelden voorkomende bijwerkingen bij 1 op de 1.000, en zeer zelden voorkomende bijwerkingen bij 1 op de 10.000 patiënten.