De “kliekjesvrouwen” van China zijn verleden tijd

Jingyi Cheng en haar nieuwe vriendje Liu Ziyu lopen op een doordeweekse middag door een supermarkt in Xinjiang in China. Ze zijn nu twee maanden bij elkaar, en tot nu toe gaat alles goed.

Zoals veel nieuwe stelletjes zijn de twee nog niet helemaal op hun gemak bij elkaar, en wanneer ik ze persoonlijke vragen begin te stellen over relaties en trouwen, verandert hun gegiechel al snel in pijnlijke stiltes en gespannen blikken.

"Ik bedoel, het is behoorlijk makkelijk om een man te vinden," zegt Cheng tegen me.

Haar vriendje onderbreekt haar om zijn mening te geven. "Het voelt alsof er twintig jongens achter elk meisje aan zitten," vertelt Ziyu aan me. "De vrouwen zullen op een gegeven moment gewoon op raken, net als een natuurlijke bron."

Als je naar de statistieken kijkt heeft hij gelijk. De eenkindpolitiek van China, in combinatie met een traditionele voorkeur voor zoons, heeft geleid tot een erg onevenwichtige verhouding tussen het aantal Chinese mannen en vrouwen die van huwbare leeftijd zijn. De Chinese overheid voorspelt dat er in 2020 rond de dertig miljoen ongetrouwde mannen zullen zijn in het land. Demografen hebben berekend dat er in 2050 tot wel 186 vrijgezelle mannen zullen zijn op elke 100 vrijgezelle vrouwen.

Traditioneel gezien werden vrouwen in China die nog niet getrouwd waren tegen de tijd dat ze dertig waren, gezien als "kliekjesvrouwen" of "overgebleven vrouwen" (of "shèngnǚ") – het Chinese equivalent van een oude vrijster. De term werd gepopulariseerd door de overheid, die ook enorme datingevenementen voor vrijgezellen financierde, wat verder bijdroeg aan het idee dat er iets mis is met mensen die nog geen partner hebben gevonden voor hun dertigste.

Maar nu zijn er vrouwen die zich verzetten tegen het stigma van shèngnǚ. In een reclame die eerder dit jaar viral ging, beschrijven Chinese vrouwen de enorme druk die ze voelen om te trouwen – en alle redenen waarom ze dat niet willen. "Ik ben gelukkig in mijn eentje," zegt een vrouw in de advertentie. "Ik voel me vrij en vind het leuk om vrijgezel te zijn."

Vorige maand begon een productiebedrijf in Shanghai met de casting voor een nieuwe realityshow waarin "overgebleven vrouwen" – vrouwen die boven de 27 zijn en ongetrouwd – de hoofdrol spelen.

Nu het aantal ongetrouwde mannen in China binnenkort net zo groot zal zijn als de bevolking van Australië, voelen steeds minder vrouwen zich bedreigd door het gevreesde label van "kliekjesvrouw". De schaarste betekent voor Chinese vrouwen dat zij steeds meer de touwtjes in handen hebben als het om daten en het huwelijk gaat, en het zich kunnen veroorloven om langer te wachten voordat ze settelen.

"Vroeger dachten mensen dat vrouwen jong moesten trouwen, omdat ze anders over zouden blijven," zegt Alexia Ping, een studente uit Shanghai. "Maar mensen denken nu dat het oké is als hun carrière voor vrouwen op de eerste plaats komt, en trouwen op de tweede of derde plaats."

Ping is 21 jaar oud. Haar vriend (die een stuk ouder is) heeft haar onlangs ten huwelijk gevraagd, maar ze vertelde me dat ze nog niet besloten heeft of ze met hem wil trouwen of niet. Ze is hoog opgeleid, woont in de stad, en ze is een vrouw – ze heeft het gevoel dat ze haar eigen lot in handen heeft.

Wang Yu, die TanTan (de Chinese versie van Tinder) runt, zegt dat dit hem niet verbaast. Het aantal dagelijks actieve gebruikers van TanTan is sinds december vorig jaar verdubbeld, vertelt hij me, en de meeste vrouwelijke gebruikers hebben volgens hem geen haast om te trouwen. "Gemiddeld liken de mannelijke gebruikers zestig procent van de vrouwelijke gebruikers, en liken de vrouwen maar zes procent van de mannen," zegt Yu. Hij wijt dit verschil aan een combinatie van Chinese vrouwen die te kieskeurig zijn en globalisatie – volgens Yu zorgen Amerikaanse tv-programma's als Sex and the City en Friends ervoor dat je "moderner wordt".

Wereldwijd blijven vrouwen vaker vrijgezel en trouwen ze later, als ze überhaupt trouwen. Volgens cijfers van het CBS zijn minder dan de helft van alle Nederlanders getrouwd, en de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen trouwen ligt nu op 34,4 jaar. Wereldwijd ligt die leeftijd nu op 24,7. In de jaren zeventig was dat volgens de Verenigde Naties nog 21,8 jaar.

Maar in China gaat deze ontwikkeling nog sneller. In slechts twee decennia is het aantal getrouwde vrouwen tussen de 25 en 29 jaar oud gedaald van 95 procent naar 77 procent.

Het zijn niet alleen jonge vrouwen die zich bevrijd voelen van de schaamte van de kliekjesvrouwenstatus. Gescheiden vrouwen, die traditioneel gezien werden als "beschadigd" door hun scheiding, merken ook een verandering op in hun sociale status. Volgens data van het ministerie voor Burgerzaken was 2012 het eerste jaar waarin het aantal scheidingen in China hoger was dan het aantal huwelijken, en het is sindsdien alleen maar gestegen. Deze verschuiving kan een teken zijn dat vrouwen meer macht en vrijheid hebben om uit slechte huwelijken te stappen; andere rapporten suggereren dat het aan de opkomst van social media en de beschikbaarheid van datingapps ligt.

Yu Li, een vijftigjarige gescheiden vrouw in Shenzhen, vertelde me dat ze haar ex-man had leren kennen toen ze allebei studeerden in Hunan. Maar hun huwelijk was een ramp. "Hij bedroog me. Hij ging vaak naar Beijing en beweerde dat het voor zijn werk was, maar hij had daar een appartement met haar," vertelde ze over haar ontdekking dat haar man er een zwangere maîtresse op nahield in de hoofdstad. "Ik voelde me erg gekwetst."

Voor een vrouw van haar moeders generatie zou het ondenkbaar zijn om te scheiden. Maar Li kende meerdere vrouwen die gescheiden waren, of er meerdere minnaars op nahielden. Dus scheidde ze van haar man en schreef ze zich in op Jiayuan.com, een populaire Chinese datingsite die lijkt op Match.com, waar ze al snel een nieuw en jonger vriendje vond.

Li zei dat de houdingen van vrouwen ten opzichte van relaties en het huwelijk absoluut aan het veranderen waren. "We zijn nu zo open aan het worden als, nou ja, net als mannen," vertelde ze.

Natuurlijk voelen niet alle vrouwen zich bevrijd door de onevenwichtige geslachtsverhoudingen, en veel van hen – vooral op het platteland – hebben nog steeds traditionele ideeën over het huwelijk. In Zhejiang, een agrarische regio in het oosten van China, voelt Zeron Don – die 33 jaar oud is en vrijgezel – een enorme druk om te trouwen en een kind te krijgen. "De belangrijkste reden dat ik het nog niet kan opgeven is dat ik een kind wil krijgen," vertelde ze me. "Ik wil zo graag een kind, maar ik kan niet gewoon trouwen, omdat het te moeilijk is voor een vrouw van mijn leeftijd om nog een goede echtgenoot te vinden."

En hoewel het overschot aan mannen het datinglandschap veranderd heeft, zegt socioloog Yong Cai dat het slechts "een sterkere onderhandelingspositie voor het huwelijk" is, en dat de dynamiek "binnen het huwelijk niet zoveel veranderd is." Cai, die de effecten van de eenkindpolitiek onderzoekt aan de University of North Carolina, vertelde me dat de meeste Chinese vrouwen – zoals veel vrouwen in andere delen van de wereld – nog steeds de verantwoordelijkheid dragen voor het koken, schoonmaken en opvoeding van de kinderen. Dat Chinese vrouwen meer macht hebben als het gaat om het kiezen van een partner, betekent niet dat ze ook een gelijkwaardige positie hebben binnen het huwelijk wanneer ze eenmaal getrouwd zijn.

Maar ook dat kan veranderen. Het vergrote bewustzijn onder jonge vrouwen van hun sterkere machtspositie reflecteert een populair Chinees gezegde: yin sheng, yang shuai – de vrouwelijke kracht stijgt, terwijl de mannelijke daalt.

Qiushi Li en Pavni Mittal droegen bij aan dit artikel.