Identiteit

We spraken Noa van dearcatcallers over haatreacties en plotseling wereldberoemd zijn

Foto's via instagramaccount dearcatcallers

Eén keer besloot ik de confrontatie aan te gaan met een jongen die mij op straat vroeg waar ik heen ging en of hij mee mocht. Terwijl zijn blik verlekkerd langs mijn lichaam ging, zei ik: “Ja, natuurlijk bied ik mijn lijf aan jou aan, jij vreemde man.”

Nee, dat zei ik niet. Wel vroeg ik hem wat hij hoopte dat ik zou zeggen. Hij wist het eigenlijk niet zo goed en na een ongemakkelijk gesprek van nog geen halve minuut liet ik hem verbaasd achter.

Videos by VICE

Dit soort situaties overkwam Noa Jansma (20) maar al te vaak, en ze besloot haar catcallers publiekelijk tot de orde te roepen. Een maand lang maakte ze selfies met mannen die haar nariepen op straat, en plaatste deze op het instagramaccount @dearcatcallers. Na een interview met Red Pers ging haar verhaal razendsnel viral, en ook internationale nieuwszenders pikten het verhaal op. We belden haar op terwijl ze in Londen was voor een televisie-interview, en vroegen haar hoe het is om plotseling wereldberoemd te zijn, en of ze denkt dat haar project bijdraagt aan minder straatintimidatie.

Broadly: Noa, je zit nu in Londen. Waarom precies?
Noa Jansma: Ik werd uitgenodigd voor het ontbijtprogramma Good Morning Britain om te vertellen over mijn project. Echt een klassiek Brits praatprogramma op televisie. Het wordt morgenochtend uitgezonden.

Je krijgt veel media-aandacht en je project gaat de hele wereld over. Hoe is dat?
Het is ongelooflijk snel gegaan. Ik ben er heel trots op, want dit is waarvoor ik het doe. Ik krijg veel berichten van vrouwen over de hele wereld, volgens mij heb ik alleen Antarctica nog niet gehad. Aan de andere kant is het ook erg overweldigend en krijg ik veel haatmail – maar dat is gewoon het internet.

Heftig lijkt me, ook omdat je zelf zo zichtbaar bent in het project.
Het heftigste aan viral gaan was de realisatie dat het internet iets helemaal kan overnemen. Ik probeerde dit project een open imago te geven: een slecht beeld creëren van mannen of het idee geven dat ik boos ben op alle mannen was juist niet mijn bedoeling. Maar dit is soms wel wat er van gemaakt wordt, zeker door de reacties die onder mijn foto’s worden gepost. Mensen noemen de mannen op de foto’s verkrachters of willen ze zelfs dood hebben. Ik denk helemaal niet dat die mannen slecht zijn, alleen hun gedrag is storend. Dat is eigenlijk wel grappig: mijn project gaat over respect en hoe je op een normale manier met elkaar omgaat, en dan krijg ik reacties waarin in één zin staat: “Behandel elkaar gewoon met respect. Deze kankermongool moet dood!”

Wat staat er in de positieve berichten die je ontvangt?
Heel veel vrouwen herkennen zich in mijn verhaal en willen me bedanken. Een moeder vertelde me bijvoorbeeld dat ze naar aanleiding van mijn project een gesprek kon voeren met haar twee zoontjes over intimidatie. Ook krijg ik heel veel berichten van mannen die zeggen dat ze er nooit op deze manier over na hebben gedacht. Of ze zeggen: ik schaam me voor mijn gender. Best indrukwekkend dat het zo veel teweeg brengt.

“Ik was al blij toen mijn instagramaccount 300 volgers had. Inmiddels zit ik op 280.000, dat is echt bizar.”

Was de ophef en wereldwijde aandacht ook een doel van je project?
Ja, ik hoopte het natuurlijk, maar ik was al blij toen mijn instagramaccount 300 volgers had. Een beetje media-aandacht had ik wel verwacht, het is immers een heel bekend fenomeen. Maar inmiddels zit ik op 280.000 volgers, dat is echt bizar. Het laat zien dat het nodig is dat hier over gesproken wordt.

Hoe kwam je op het idee voor dearcatcallers?
Het is langzaam ontstaan. Sinds ik nageroepen word op straat, voel ik me er heel ongemakkelijk bij. Niemand van mijn vriendinnen wist hoe ze ermee om moesten gaan, en mijn mannelijke vrienden wisten niet eens dat het echt gebeurde. Je kan de confrontatie aangaan, maar zo ontstaan er makkelijk ruzies. Ik ben een keer omsingeld door vier mannen toen ik reageerde op iets wat ze zeiden. Doorlopen en niets zeggen is ook geen optie, want dan geef je hen toestemming om alles te mogen zeggen.

Toen ik een keer in de trein zat, waren twee jongens mij de hele tijd aan het filmen en riepen ze van alles naar me. Ik voelde me daar zo raar bij, en omdat ze aan het filmen waren voelde ik me extra raar. Toen dacht ik: ik kan de camera ook zelf als wapen in de strijd gooien. Ik had dit idee al heel lang, maar durfde eerst niet om echt de foto’s te gaan maken.

“Het doorgeven van het account aan vrouwen uit andere landen laat zien dat het een mondiaal probleem is en niet alleen mij overkomt.”

Was je bang voor de reacties van de mannen?
Ja, ik dacht: ze weten heus wel dat ze fout zitten, dus misschien worden ze achterdochtig op het moment dat ik een foto neem. Toen ik eenmaal begonnen was, kwam ik erachter dat al die catcallers blij met mij op de foto wilden en helemaal niet achterdochtig waren. Dat laat wel zien dat ze het dus niet als ongewenst gedrag zien, of zelfs denken dat het een compliment is.

Ik vertel de mannen die ik fotografeer niet over mijn project. Het idee is juist om niet elke keer het gesprek aan te hoeven gaan. Meestal loop ik gewoon weer verder en probeer ik ze van me af te schudden. Eén keer kreeg ik de vraag waarvoor ik de foto wilde gebruiken, en toen zei ik dat het voor een feministisch instagramaccount was. Toen zei hij: “Oké.”

Krijg je al veel berichten binnen van vrouwen die hetzelfde doen?
Af en toe, maar niet heel veel. Het is ook best eng om te doen, ik vind het zelf ook nog steeds spannend.

De foto’s lijken niet allemaal in Nederland gemaakt.
Ik heb een halfjaar in Barcelona gewoond en heb daar nog veel vrienden die ik regelmatig bezoek. De helft van de foto’s is daar genomen, de andere helft in Amsterdam.

Catcallen mannen in Barcelona anders dan in Amsterdam?
Ik vind het moeilijk om te zeggen of er echt een verschil is: misschien kan ik wel zeggen dat ik in Barcelona vaker nageroepen word, maar dat de dingen die gezegd worden in Amsterdam erger zijn. De reden hiervoor is denk ik dat het in Barcelona vaker mooi weer is dan in Nederland, waardoor je minder kleren draagt. In Nederland gebeurt het in de zomer ook veel vaker dan in de winter – dan ben je meer buiten, mensen zijn vrolijker en geiler.

“Het is niet alsof mannen niks meer tegen mij mogen zeggen. Er is een verschil tussen vriendelijk ‘hallo’ zeggen of ‘hállóoooo’, terwijl je een volledige bodycheck krijgt.”

Waarom duurde het project maar een maand?
Ik zou nog twee of drie maanden door kunnen gaan, maar mijn punt is wel gemaakt nu. Ik zie het ook echt als een afgerond kunstproject. Het voordeel van een einde aan een project stellen is dat je dan een volgende stap kunt zetten, een vervolg. Ik heb nu contact met een meisje uit Rome – zij gaat een maand lang selfies met catcallers op het account zetten. Het doorgeven van het account aan vrouwen uit andere landen laat zien dat het een mondiaal probleem is en niet alleen mij overkomt.

In het interview met Red Pers zei je dat je soms foto’s verwijdert omdat je twijfelt of het wel seksistisch bedoeld is, van de man in kwestie. Waar twijfel je dan aan?
Elke vorm van catcalling is een vorm van seksisme omdat het laat zien dat de man dominant is en alles mag zeggen over een vrouw. Zelfs de kleinste opmerking laat zien hoe het altijd een vleeskeuring is, als je over straat loopt. Maar ik wil voor mijn project heel secuur zijn en een eerlijk beeld schetsen. Het is niet alsof mannen niks meer tegen mij mogen zeggen. Er is een verschil tussen vriendelijk ‘hallo’ zeggen of ‘hállóoooo’, terwijl je een volledige bodycheck krijgt. Maar ik kan nog steeds een interactie hebben met iemand op straat – dat moet gewoon kunnen.

In Amsterdam kun je vanaf het nieuwe jaar een boete krijgen voor straatintimidatie. Denk je dat dat helpt?
Nee, maar ik denk wel dat het een duidelijke boodschap is, namelijk dat het ongewenst gedrag is.

Denk je dat mensen het minder gaan doen door jouw project?
Ik kan het niet voorspellen. Het kan zo zijn dat het nooit ophoudt, maar misschien kijken we over vijftig jaar wel terug op deze tijd en zeggen we: wow, dat gebeurde toen nog. Ik hoop natuurlijk het laatste.

Lees meer over straatintimidatie op Broadly:
Mensen laten zien wat ze aanhadden toen ze op straat werden geïntimideerd
en Waarom straatintimidatie ook een mannenzaak zou moeten zijn