Duizenden Irakezen zijn doof door de oorlog tegen IS

Een taxichauffeur van een jaar of vijftig parkeert zijn taxi tussen het puin van de verwoeste gebouwen. Ze zijn getroffen door de luchtaanvallen van de internationale antiterreurcoalitie. “Praat even iets harder alsjeblieft, ik kan je niet horen,” verkondigt hij met een grijns op z’n gezicht. Hij is taxichauffeur in de straten van Mosul, de stad die lang een belangrijk bolwerk van IS was in Irak. Nu gaat hij door het leven met een handicap.

Er zijn duizenden Irakezen die – net als hij – doof werden door de bommen die tussen 2014 en 2017 als regen op Mosul neerkwamen om de stad te bevrijden van IS (waarbij ook meer dan 9000 burgers om het leven kwamen). Sommige dove mensen zullen hun gehoor gedeeltelijk terugkrijgen, anderen nooit meer. Hun gehoorzenuwen zijn gesneuveld door het explosieve geluid van de oorlog. “Ik heb eindeloos veel mensen gezien met bloedende oren nadat hun huis gebombardeerd werd,” herinnert Saif Saadeldean zich. Hij is een 34-jarige kno-arts die noodhulp verzorgde tijdens de bevrijding van Mosul. “Er waren geen medische middelen beschikbaar, dus de behandeling bestond uit een bolletje katoen in hun oren.”

Deze aandoening wordt door de medische wereld ook wel ‘oorlogsdoofheid’ genoemd. In Frankrijk is het een erkende handicap, die veroorzaakt wordt door explosies en erger gemaakt door luchtaanvallen en het geluid van artillerie. “Vanaf 90 decibel of hoger kan het menselijke gehoor – en specifiek de gehoorzenuw – beschadigd worden,” legt een andere kno-arts uit Mosul uit. Hij wil graag anoniem blijven, wegens de gevoeligheid van dit onderwerp in het voormalige ISIS-broeinest.

Volgens de onafhankelijke organisatie Airwars, die luchtaanvallen in de gaten houdt in het gebied, heeft de door de VS geleide coalitie sinds 2014 meer dan 14.000 van dit soort aanvallen uitgevoerd in Irak en Syrië. Maar over de schade die de burgers er op lange termijn aan overhouden is weinig bekend. Het Franse leger zette howitzer-tanks in aan het front van Mosul tijdens steunmissies. In een persbericht uit oktober 2017 benadrukt het Franse leger dat zij het belangrijk achten dat "er geen blijvende schade wordt aangericht aan de bevolking of infrastructuur, zoals scholen en ziekenhuizen." Maar veel mensen zetten daar hun vraagtekens bij. De militaire woordvoerder van de Global Coalition Against ISIS ging niet in op interviewaanvragen van VICE.

Abdulwahab Saleh Hamid staat trots op de stoep van de plaatselijke moskee en wisselt een paar woorden met zijn vrienden. Hij draagt een witte dishdasha, het traditionele uniform voor Irakese mannen. “Wie mijn gehoorverlies heeft veroorzaakt? vraagt hij woedend. “De oorlog,” antwoordt één van de mannen naast hem, met een sombere toon. “Of het nou IS is geweest, het Irakese leger of de coalitie – het blijft te wijten aan de oorlog.” Op zijn 57ste verloor Hamid 60 procent van zijn gehoor nadat zijn huis gebombardeerd werd. Twee van zijn familieleden overleefden het niet. “Mijn oor ging echt pssshhh. De gehoorzenuw is nooit volledig hersteld,” schreeuwt hij, zodat hij zichzelf kan verstaan.

“In de oorlog maakt het niks uit of je arm of rijk bent. Iedereen is hetzelfde als je gebombardeerd wordt,” zegt de kno-arts. Hij merkt op dat ongeveer tien procent van zijn cliënten bij hem komt met oorlogsdoofheid. Bij zijn collega’s is dat percentage ongeveer hetzelfde. Hoeveel het er in totaal zijn? Dat weet hij niet. “We zijn niet zo precies met de statistieken in Irak. Er zijn vast veel gevallen waar wij nog niet van weten,” zegt hij. Daarnaast melden sommige mensen hun doofheid niet. Dat zijn de patiënten die het niet kunnen betalen om naar een zelfstandig of lokaal ziekenhuis te gaan.

De Irakese autoriteiten bieden geen enkele oplossing voor die slachtoffers. “Ik heb alle stappen gevolgd om in aanmerking te komen voor financiële hulp,” zegt Hamid. Hij heeft met meerdere humanitaire organisaties en de overheid in Baghdad gepraat, de administratieve hoofdstad. “Ik ben geschoold, ik heb rechten gestudeerd, maar ik krijg geen antwoord. Ik kan me niet voorstellen hoe het is voor ongeschoolde Irakezen. Zij krijgen helemaal niets.”

Toen IS viel in juli 2017, kwamen er in de weken erna twintig patiënten naar het ziekenhuis om hun gehoorverlies te laten behandelen. Tot op de dag van vandaag is het druk in de operatiezalen van het ziekenhuis. “We zien tienduizenden van dit soort gevallen in Mosul,” zegt Jamal Naser, een arts gespecialiseerd in gehoorproblemen. De woordvoerder van het Irakese ministerie van gezondheid in Mosul wilde VICE niet te woord staan. De reden: het onderwerp ligt gevoelig, en de woordvoerder was “niet in staat was om hierover te praten.”

Op donderdag 11 oktober komt het medische team met gehoorschade-specialisten de spreekkamer van het ziekenhuis binnen. Deze is zes dagen per week geopend van half negen ‘s ochtends tot een uur ‘s nachts. In de gang staan patiënten in de rij voor controle. Niemand lacht, behalve de kinderen.

Tussen deze mensen zit Sabah Shebab Ahmed. Hij is vijftig en woonde naast een textielfabriek die gebombardeerd werd in maart 2017. “Er vielen tien bommen op de fabriek,” herinnert hij zich. “Mijn oren gingen kapot van de kracht van de explosie.” De bescheiden Ahmed betaalde 17 Amerikaanse dollars – dat is twee dagen werken – voor een gehoorzenuwtest in het ziekenhuis van Mosul en kocht medicatie. “Het verlies van mijn gehoor heeft me kapot gemaakt,” zegt hij. Jamal Naser heeft een witte doktersjas aan. Hij legt uit dat de patiënten in het beste geval een beschadiging aan het trommelvlies hebben. In dat geval kan het vanzelf genezen. “De zenuwen kunnen niet geheeld worden. Als ze weg zijn, zijn ze weg,” zegt hij. Een gehoorapparaat zou kunnen helpen, maar helaas heeft het ziekenhuis daar het geld niet voor.

“Het enige dat we kunnen doen is de patiënten onderzoeken en kijken in hoeverre hun gehoor beschadigd is. We kunnen geen gehoorapparaten of een behandeling aanbieden,” legt Saadallah Abdulaziz Khuder uit, de directeur van het ziekenhuis. “Mensen met geld kunnen die krijgen bij speciaalzaken.” Aqeel Qais Saadaldean weet niet of zijn gehoorzenuw gescheurd is of niet. Zijn familie is te arm om een goede medische behandeling te betalen. De 13-jarige jongen is een groot deel van zijn gehoor verloren in mei 2017, toen de wijk waarin zijn huis stond werd gebombardeerd. “Ik voelde extreme pijn in mijn oor, maar mijn eerste prioriteit was overleven,” zegt hij. “De kinderen die doof zijn geworden in de oorlog, zijn sociaal geïsoleerd en kunnen niet communiceren met hun vrienden,” zegt de anonieme kno-arts vanuit zijn kantoor in Mosul. “Hun leven zal voor altijd veranderen.”

Saadaldean staat naast zijn moeder. Het gaat niet goed met hem. Zijn familie praat hard zodat hij ze kan verstaan, maar hij hoort ze nog steeds niet goed. “Het is ongemakkelijk,” zegt hij. “Andere kinderen pesten me vanwege mijn beperking en noemen me 'de jongen zonder oren.'" Zijn oom gaf hem een gehoorapparaat die hij voor ongeveer 34 dollar heeft gekocht bij een apotheek. Maar het apparaatje was van matige kwaliteit. Het maakte een constant zoemend geluid en Saadaldean moest hem weer afdoen.

De familie heeft geen geld om naar een particuliere arts te gaan. Ze moeten rondkomen van 115 dollar per maand. Verder biedt het ziekenhuis geen medicatie. “Alleen afspraken waarbij ze kijken hoe het gaat,” zegt Saadaldeans moeder. Terwijl hij wacht op z'n behandeling, droomt Saadaldean ervan om dokter te worden. Zodat hij op een dag het land kan helpen om te herstellen. Zowel fysiek als mentaal, in het post-IS tijdperk.