Hoelang kan ik mijn zwangerschap uitstellen zonder onvruchtbaar te worden?

Dit gaat over ‘een vriendin’. Ze heeft een kinderwens, maar is halverwege de dertig en gaat nog steeds op Tinderdates. Terwijl ze alle mannen die poseren met een dode vis en ‘bier’ als interesse hebben naar links swipet, vraagt ze zich af of ze zich druk moet maken om het tikken van haar biologische klok. Is er een leeftijd waarop je, medisch gezien, beter niet meer kunt proberen om zwanger te raken? Hoeveel jaar heeft ze nog om dit nog klaar te spelen?

Als een vrouw halverwege de dertig is, neemt haar vruchtbaarheid af, maar uit onderzoek blijkt dat je leeftijd pas na je 40ste een negatieve invloed heeft op je kans om zwanger te raken.

“Op 40-jarige leeftijd nemen de risico’s voor de moeder toe en neemt de kans op een gezonde zwangerschap af," zegt Edward Marut, arts bij de Fertility Centers of Illinois. “Als een vrouw verder gezond is, kan ze het echter gewoon tot haar 44ste of 45ste blijven proberen. Na die leeftijd is de kans om zwanger te raken en een gezonde baby te krijgen vrijwel nihil. Na je 45ste proberen zwanger te worden is waarschijnlijk tijdverspilling en een onnodig risico voor de vrouw als ze niet helemaal gezond is.”

De vruchtbaarheid van de man speelt natuurlijk ook mee als die vriendin van plan is om zich voort te planten met een man van haar eigen leeftijd. Naarmate mannen ouder worden, verslechtert de conditie en beweeglijkheid van hun sperma en neemt het risico op genetische afwijkingen toe, beschrijft de patiëntengids van de American Society for Reproductive Medicine (ASRM). Toch heeft leeftijd bij mannen minder effect op hun vruchtbaarheid en hebben ze geen last van een deadline, zoals de overgang. Er zijn zelfs mannen die ver in de 70 nog gezonde kinderen krijgen met een jongere partner.

Brian Levine, endocrinoloog en onvruchtbaarheidsspecialist bij het Colorado Center for Reproductive Medicine, zegt dat vrouwen na hun 46ste waarschijnlijk geen levensvatbare eitjes meer produceren. “Maar dat betekent niet dat ze niet zwanger kunnen raken,” voegt hij daaraan toe.

Levine legt uit dat vrouwen tot halverwege de vijftig nog donoreitjes kunnen dragen. Zelfs na de overgang kan een gezonde vrouw nog een zwangerschap uitdragen. Leeftijd heeft weinig invloed op het aantal levendgeborenen dat voortkomt uit donorembryo’s, blijkt uit gegevens van de Centers for Disease Control. Het aantal succesvolle zwangerschappen ligt zowel bij vrouwen onder de 30 als vrouwen boven de 47 rond de 60 procent.

Gebruikmaken van een donor is echter niet goedkoop. Een succesvol tot stand gebrachte zwangerschap via ivf-behandeling met donoreitjes kost gemiddeld 10.000 euro. Dit wordt vanaf je 43ste niet meer uit het basispakket van je zorgverzekering vergoed. Voor vrouwen boven de 54 is een zwangerschap sowieso erg belastend. Met name het cardiovasculaire stelsel heeft er zwaar onder te lijden, zegt Levine. “Het lichaam moet behoorlijk wat doorstaan, zowel tijdens de zwangerschap als de bevalling.”

Door alle leeftijdstress bestaat er wel een kans dat mensen andere factoren die zwangerschappen bemoeilijken over het hoofd zien, zegt Marut. Vrouwen met chronische medische problemen – zoals obesitas, diabetes, hypertensie, nier- of hartaandoeningen of neurologische problemen – moeten ongeacht hun leeftijd altijd grondig worden gecheckt voor ze zwanger proberen te raken, legt hij uit. De kans dat zo’n medische aandoening je vruchtbaarheid vermindert is klein, maar het maakt een zwangerschap wel een stuk riskanter. “Een gezonde vrouw in de 40 heeft meer kans op een succesvolle zwangerschap dan een ongezonde vrouw in de 30.”

Sommige risico’s hangen af van de leeftijd van de moeder. Onder 20-jarige moeders is de kans op het syndroom van Down en andere chromosomale afwijkingen erg klein, beschrijft de patiëntengids van de ASRM, maar het risico stijgt met de jaren. Op 49-jarige leeftijd is de kans op het syndroom van Down gestegen tot wel één op de elf. De kans op andere chromosomale afwijkingen is op die leeftijd één op acht. Toch kan je ook hierbij zeggen dat dus meer dan 87 procent van de foetussen helemaal gezond is. Bovendien kan een bloedtest tegenwoordig al vrij vroeg tijdens de zwangerschap vaststellen of er sprake is van een chromosomale afwijking.

De kans op een miskraam stijgt ook naarmate een vrouw ouder wordt. Tot je 30ste is de kans 10 procent. Vanaf dat moment neemt het risico toe, stelt de ASRM, waarbij de kans op een miskraam onder vrouwen tussen de 40 en 44 jaar op 34 procent ligt, en bij vrouwen boven de 45 jaar op 50 procent. Nieuwe onderzoeksresultaten en verbeteringen in de geneeskunde kunnen deze aantallen omlaag brengen, maar leeftijd zal altijd een rol blijven spelen.

We weten natuurlijk niet hoe het liefdesleven van die vriendin van je er de komende jaren voor zal staan, maar als ze onder de 40 is en zwanger wil raken, is de kans groot dat het haar lukt. In 2013 deed de Boston University een onderzoek onder Deense vrouwen waaruit bleek dat vrouwen tussen de 20 en 34 jaar in 84 procent van de gevallen na de eerste poging zwanger raakten. Bij vrouwen tussen de 35 en 40 lag dat rond de 78 procent. Geen groot verschil dus.

Een kinderwens op latere leeftijd zal altijd worden geassocieerd met afnemende vruchtbaarheid en verhoogde risico’s voor moeder en kind, maar haar kans om zwanger te worden neemt na haar 40ste pas echt af. Zelfs daarna heeft ze nog een aantal jaar kans op een gezonde zwangerschap. Mocht dat niet lukken, is ivf met donoreitjes altijd nog een optie – mits haar financiële situatie dat toelaat. Pas als ze midden vijftig is, zijn de mogelijkheden op.