Op het Mama Cash festival laten vrouwelijke kunstenaars hun stem horen

Omdat het vandaag Internationale Vrouwendag is, organiseert het vrouwenfonds Mama Cash feministische festivals door het hele land. In Amsterdam, Groningen, Rotterdam en Utrecht krijgen feministische kunstenaars en activisten een podium, in de vorm van kunst, rondleidingen, lezingen, workshops en andere activiteiten (zoals een rave die om zeven uur ‘s ochtends begon en een afterparty met de naam ‘Uit je clit’).

Het doel van Mama Cash is om vrouwelijke kunstenaars een zetje in de rug te geven. Dat is helaas zeer nodig. Uit een onderzoek dat het festival onlangs heeft laten doen naar de zichtbaarheid en verdeling tussen mannen en vrouwen in musea, hedendaagse kunstgaleries, poppodia en uitgeverijen, blijkt namelijk dat vrouwen nog steeds een gemarginaliseerde positie hebben op vrijwel alle vlakken van de kunstwereld. Voor dit onderzoek werd bijvoorbeeld geturfd hoeveel vrouwelijke kunstenaars er deel uitmaken van de vaste collecties van acht grote Nederlandse musea. Het antwoord: een magere 13,4 procent. Bij de tijdelijke exposities die hier de afgelopen zes jaar zijn georganiseerd, lag dit percentage gemiddeld op 29,9 procent.

Het ging hier voor alle duidelijkheid om musea voor hedendaagse kunst. “We weten toch allemaal dat het Rijksmuseum vol hangt met dode witte mannen,” zegt Mama Cash-organisator Emma Harjadi Herman. “We zijn geschrokken van de cijfers. Je weet het wel, maar als je het allemaal op een rijtje zet, valt het toch weer tegen. En dan hebben we nog niet eens onderzoek gedaan naar de positie van makers van kleur.”

Een van de locaties van het Mama Cash festival van vanavond is het Stedelijk Museum in Amsterdam. Naast onder meer een open mic night en rondleidingen vanuit een feministisch perspectief, komen verschillende kunstenaars praten. Een van de sprekers in het Stedelijk Museum is kunstenaar Raquel van Haver – die daar ook een solotentoonstelling heeft, waarover we eerder schreven, en die nog tot 7 april te zien is. Haar werk heeft lang niet altijd een feministische lading, maar bevat wel feministische elementen. “Een tijdje geleden was ik bezig met een serie over het schoonheidsideaal van vrouwen,” vertelt ze aan VICE. “Toen verwerkte ik hairextensions in de verflagen. Dat, maar ook het zetten van nephaar en de wens van vrouwen om stijl haar te hebben, gaat uiteindelijk ook over de geschiedenis van vrouwen, de geschiedenis van kolonialisme en wat vrouwen zichzelf allemaal aandoen om aan een ideaalbeeld te voldoen.”

Raquel zet zich vooral in voor de vrouwenzaak door op dit soort festivals te spreken, en erover in gesprek te gaan met de musea waarin ze haar werk exposeert, zoals dus het Stedelijk. Dat museum is bewust bezig om zo inclusief mogelijk te zijn, door bijvoorbeeld jonge curatoren aan te stellen en naar de behoeftes van stadsbewoners te luisteren. Ook andere musea slaan eenzelfde weg in. “Een museum heeft een voorbeeldfunctie,” zegt Van Haver. “Kunstenaars zijn vaak voorlopers op nieuwe ideeën en musea stellen dat aan de kaak.”

Daarnaast maakte het Stedelijk Museum gisteren bekend dat het twee werken van Raquel van Haver en Jacqueline de Jong heeft aangekocht. Bovendien wordt er gewerkt aan het oprichten van een tweede fonds, naast het al bestaande Tijl Aankoop Fonds, speciaal om werk van vrouwelijke kunstenaars aan te kopen.

Van Haver heeft het regelmatig met haar vrouwelijke collega’s over wat ze kunnen doen om de machtsstructuur te doorbreken. Die is behoorlijk hardnekkig: toen ze laatst een lijst kunstenaars moest opstellen voor een collega, voor mogelijke samenwerkingen, bleek dat ze zelf ook vooral mannen had genoemd. “Daar schrok ik van.”

Ook biedt het Mama Cash festival een plek voor werk dat anders niet altijd wordt gezien. Zo is bijvoorbeeld de Braziliaanse kunstenaar en activist Pamela Castro te gast, onderdeel van het graffiticollectief Rede NAMI. De organisatie geeft in Brazilië workshops aan vrouwen en jonge meiden, om het grote probleem rondom geweld tegen vrouwen dat daar gaande is bespreekbaar te maken. Omdat Rede NAMI in Brazilië helaas geen steun van de overheid kan verwachten, krijgt de organisatie een financiële bijdrage van Mama Cash om hun boodschap te kunnen blijven verspreiden. “Op het raam van het Stedelijk Museum in Amsterdam gaan zij nu een groot graffitikunstwerk maken,” verklapt Harjadi Herman. “Dat het mogelijk is om op Internationale Vrouwendag de gevel van het Stedelijk te claimen, daar werk te tonen dat gaat over het recht om zelfbeschikking te hebben over je eigen lijf, en gemaakt is door een vrouw uit Latijns-Amerika. Daar geniet ik van.”

Het Mama Cash festival vindt vandaag plaats in Utrecht, Groningen, Rotterdam en Amsterdam.