FYI.

This story is over 5 years old.

verslaving

Je voelt een GHB-verslaving pas als het te laat is

"De problemen beginnen pas als gebruikers stoppen met GHB."
Foto via Pexels-gebruiker Mali Maeder.

Twintig was ze, toen Maryvonne voor het eerst GHB gebruikte. Lichte roes, wat meer zelfvertrouwen. Géén katers. Alleen dat out gaan, dat was wel vervelend. Zes jaar lang gebruikte ze de buisjes dagelijks. Om de paar uur weer een dosis. Wanneer ze wist dat ze verslaafd was? "Ná de detox," zegt Maryvonne. "Ik zag het probleem eerst niet, al vond mijn omgeving wel dat ik er slecht uitzag." "Het is een heel apart middel," zegt Harmen Beurmanjer, psycholoog en GHB-onderzoeker bij Novadic-Kentron, de Brabantse instelling voor verslavingszorg. Harmen doet onderzoek naar het ziektebeeld van GHB-verslaafden, en terugval onder voormalige gebruikers. "Bij alcohol kan het jaren duren voor je verslaafd raakt. Bij GHB kan het binnen twee, drie weken al zo zijn. Je merkt geen negatieve effecten. Drink je, heb je een kater. Gebruik je xtc, dan krijg je een dinsdagdip. Zo’n feedbackloop is er niet bij GHB, waardoor gebruik snel kan ontsporen. Gebruikers vinden het enige vervelende dat ze out gaan, waarvan we overigens steeds meer aanwijzingen hebben dat het zeer schadelijk is. Maar voor gebruikers beginnen de problemen eigenlijk pas als ze stoppen met GHB." Zo ook voor Maryvonne, die in 2012 besluit om te stoppen met GHB. Ze probeert het eerst thuis, met een zelfgemaakt afbouwschema en diazepam. Tevergeefs: "Je blijft een verslaafde, dus de verleiding om iets bij te nemen is groot." Maryvonne heeft de pech dat net dat jaar het aantal GHB-verslaafden rap toeneemt. Klopten er in 2007 nog 59 gebruikers aan bij een verslavingsinstelling, vijf jaar later stond de teller op 761 verslaafden (tegenwoordig ligt het aantal nog steeds rond de achthonderd). Destijds was er nog weinig bekend over GHB en waren protocollen nog niet zover doorontwikkeld als nu. In haar eigen regio, Gelderland, kon Maryvonne niet goed terecht: "In 2012 was er nog amper kennis over GHB, dus ze trokken hun handen van me af." Een privékliniek biedt uitkomst zolang ze geld heeft, in haar geval drie weken. "Je komt dan wel afgekickt thuis, maar je weet nog steeds niet hoe je met het leven om moet gaan. Het ging zo drie maanden goed, maar in de zomer viel ik terug." Eind 2012 kan ze eindelijk naar een kliniek voor detox. Daar bouwen verslaafden hun gebruik in twee tot drie weken af met farmaceutische GHB. "Dat was wel even schrikken, want ik was zó klaar met GHB. En dan moet je het alsnog een paar weken gebruiken." Maar juist dat geleidelijke afbouwen is belangrijk, legt psycholoog Harmen uit. "Zodat het brein leert om weer te leven zonder GHB. Daarnaast zijn de onthoudingsverschijnselen vrij heftig; ze kunnen binnen een tot zes uur na laatste gebruik al optreden. Het begint met trillen, wat kan worden opgevolgd door hartkloppingen. Dat wekt angsten op, en die leiden weer tot zeer sterke onrust. Uiteindelijk kan dat resulteren in een delier, een onthoudingspsychose." Cold turkey stoppen raadt Harmen dan ook af. "Juist dat kan leiden tot een delier." De kliniek waar Maryvonne wordt behandeld hanteert een strikt schema: om de twee uur krijgt ze GHB, in steeds lagere doses. Dat gebeurt onder streng verpleegkundig toezicht, waarbij ook nog eens iedere keer de bloeddruk wordt gemeten. "Je komt echt aan niets toe. Ik wilde gaan sporten, maar als je je staat om te kleden, moet de volgende dosis alweer toegediend worden." En ’s nachts gaat de behandeling door. "Thuis word je zelf wakker van de GHB, gaat je lijf een uur of drie na de vorige dosis trillen. In de kliniek werd je om de twee uur door de medewerkers wakker gemaakt. Als je ook 's nachts moet gebruiken, kom je dus nooit in je REM-slaap. Mijn hoofd was daardoor een grote warboel. Wat is echt? Wat is waar? Gek werd ik ervan. Je bent een halve zombie. Als je dan binnen een half uur niet in slaap valt, denk je: 'Fuck it, ik wacht wel op de volgende dosering.' Ga je op de gang roken en sjok je wat rond." De detox van Maryvonne duurt drie weken. Daarna begint het afkicken eigenlijk pas écht. Wie jaren alle gevoelens heeft onderdrukt met GHB, krijgt zo zonder het spul ineens veel te verwerken. Harmen: "Je hebt tijdens het ontgiften vooral last van fysieke problemen, maar als je stopt, moet je ineens omgaan met gevoelens. Je krijgt dus nieuwe klachten, zoals somberheid en angstgevoelens. Het kan trouwens ook zo zijn dat iemand ná de detox zegt: ik stop nu met de behandeling. Dat raad ik nooit aan. Gecontroleerd stoppen is veel makkelijker dan er zelf echt van af blijven."

Advertentie

Maryvonne laat zich na de detox in een kliniek een half jaar lang verder behandelen. Ze laat een psychologisch onderzoek uitvoeren waaruit blijkt dat ze borderline heeft. Ook wordt gekeken naar de belangrijkste triggers waardoor Maryvonne GHB gaat gebruiken.

Ze woont tijdens deze fase samen met negen andere ex-gebruikers. "Ik werd heel prikkelbaar. Iedereen daar stopte met drugs of alcohol, waardoor je gigantische ruzies krijgt over zoiets lulligs als het inruimen van de vaatwasser… Ooit zaten ze door hun verslaving in een isolement en ineens moesten ze in een groep van tien man functioneren. Dat is heftig." Harmen: "Naast de verslaving is het belangrijk ook andere psychische klachten te behandelen. Ter ondersteuning brengen we ex-verslaafden ook samen met ervaringsdeskundigen, die ooit verslaafd waren aan GHB, zij kunnen vaak goed aansluiten bij de fases waar de mensen doorheen gaan." Fysiek is het na de detox ook flink wennen. Als je jarenlang nooit hebt kunnen doorslapen omdat er iedere nacht weer gebruikt moest worden, pakt het lijf alle slaap die het pakken kan. "Ik ging bizar veel dromen, was zo moe. Superirritant als je dan in een kliniek zit en ze je wakker maken omdat het ontbijt is. 'Jezus mens, ik heb bijna zes jaar niet normaal geslapen, laat me met rust!'" Het lichaam begint ook weer steeds meer te functioneren. "Anderhalve week na de detox kon ik weer eens poepen. GHB werkt namelijk heel erg laxerend. Ik was zó blij toen ik van de wc kwam; de rest keek me maar vreemd aan. Na vijf maanden werd ik ook weer ongesteld. Je merkt dan pas hoe erg je lijf al die jaren in de overlevingsstand heeft gestaan." Het is een lastige fase, met hoge kans op terugval. "Ruim de helft van alle gebruikers die is afgekickt, valt drie maanden na de detox terug in het oude patroon," zegt Harmen. "Dat is vrij hoog voor een verslaving. We zien de terugvalpercentages de laatste tijd wel teruglopen, maar er is nog steeds veel werk aan de winkel." Ook Maryvonne had in deze fase een terugval, tijdens een weekendverlof. "Ik belde mijn begeleider en kon gelijk langskomen. Hij zette een grote pot koffie en samen keken we naar waar het fout was gegaan. Volgens hem zat het er al een week aan te komen. Ik zegde bijvoorbeeld afspraken af. Dat zijn signalen waardoor je weet dat het fout kan gaan." Ze maakt een signaleringsplan, zodat vrienden en familie kunnen herkennen wanneer een terugval dreigt. "Als ze dat zien, weten ze dat ze iets moeten doen. Stomme dingen, zoals even met mij wandelen, of luisteren. Of een film kijken. Zet me stil."

Maryvonne gaat na de klinische fase nog een jaar begeleid wonen. "Ik koos daar bewust voor omdat ik deeltijdtherapie in de groep volgde. Vier fulltime dagen in de week was dat, voor borderline en persoonlijkheidstherapie. Ik vertrouwde mezelf nog niet voor de volle 100 procent."

Sinds drie jaar woont Maryvonne zelfstandig. In een andere stad, om haar oude dealer niet meer tegen te komen. Ze heeft een goede baan en zit in de schuldsanering. Nog anderhalf jaar moet ze van 50 euro per week rondkomen, dan is het klaar.

Eén keer was er nog een terugval, in 2015. "Ik beëindigde een relatie en was zo kapot van verdriet. Toen brak ik. Ik heb een tic: krullen draaien in m’n haar. Met GHB op trek ik die eruit. De ochtend na de terugval zag ik al die plukken liggen. 'Wat een junk ben ik ook', dacht ik. Ik heb gelijk alles door de wc gespoeld. Als je bent geprogrammeerd op GHB weet je dat je op korte termijn een middel hebt waardoor je zo van je tranen af bent. Niks werkt zo snel tegen verdriet als GHB. De craving is er nu nog wel. Maar het wordt wel steeds minder." Ze kan er nu mee omgaan. Als Maryvonne een craving voelt opkomen, gaat ze sporten. Op puur natuurlijke basis dopamine aanmaken, eigenlijk. "Na tien kilometer hardlopen denk ik niet meer aan gebruiken. Ik word er trots van. Met GHB is je hele dopaminesysteem verneukt, maar als ik sport, is die trek helemaal weg. Het is mijn belangrijkste dopingsmechanisme geworden. Sport heeft mijn leven gered."