Het dierenrijk barst van de non-binaire beesten

Het is misschien wat vergezocht om een direct verband te leggen tussen dieren en politiek, maar om de mannenrechtenactivisten die me keer op keer op Twitter aanspreken maar te citeren: "Biologie is nu eenmaal biologie". Deze mensen beweren niet zelden dat er sprake is van een biologisch bepaald verschil tussen vrouwen en mannen. Maar dit is simpelweg niet waar. Op het gebied van biologische geslachtskenmerken is er tussen mensen veel overlap, en in het dierenrijk lopen deze kenmerken vaak nog meer in elkaar over. En omdat mensen het over het algemeen makkelijker vinden om zich in te leven in dieren dan in andere mensen, leggen deze dieren het even voor je uit. Laten we het eerst hebben over dieren die van geslacht kunnen veranderen; de technische term hiervoor is ook wel tweeslachtigheid. Er zijn drie manieren waarop dit kan gebeuren: mannetjes kunnen in vrouwtjes veranderen (protandrie), vrouwtjes kunnen in mannetjes veranderen (protogynie), of er is sprake van een bidirectionele of gelijktijdige geslachtsverandering, waarbij het dier in kwestie op verschillende momenten van geslacht kan veranderen. Dit komt vooral veel voor bij vissen. Dr. Scott Heppell van de Oregon State University zegt dat het fenomeen geslachtsverandering soms een voordelig effect kan hebben voor de diersoort in kwestie. Wanneer hij het specifiek over vissen heeft, vertelt hij dat er "meerdere vissoorten zijn die van geslacht veranderen, dus het is verre van zeldzaam." Soms vindt de verandering plaats, omdat het vinden van een partner te moeilijk blijkt te zijn, maar het kan ook een kwestie van grootte zijn. Als je je als mannetje niet succesvol kunt voortplanten omdat je te klein bent, kun je voortaan door het leven gaan als vrouwtje en op die manier alsnog zoveel mogelijk nageslacht te produceren," zegt Heppell. Wanneer er gesproken wordt over dieren die van geslacht kunnen veranderen, zijn vissen de meest besproken diersoort: The New York Times schreef al in de jaren tachtig over dit onderwerp. Maar het fenomeen komt ook voor bij andere diersoorten. Bovendien kunnen sommige dieren, naast het veranderen van hun geslacht, tegelijkertijd zowel man én vrouw zijn, of beschikken ze over eigenschappen die doorgaans bij het andere geslacht voorkomen. Hieronder vind je een aantal van deze gender-atypische dieren.

Deze felgekleurde blob is een van de populairste transseksuele dieren. VolgensMarinebio.org, een website die de wonderen van de oceaan met de rest van de wereld deelt, leven clownvissen in hiërarchie met elkaar, waarbij het vrouwtje dominant is en seks heeft met grote mannetjesvissen. "Als het vrouwtje sterft, verandert het dominante mannetje in een vrouwtje en veranderen niet-dominante mannetjes in dominante mannetjes," verklaart de auteur. Deze diersoort bestaat uit "opeenvolgende hermafrodieten," wat betekent dat de dieren allemaal als mannetje geboren worden, en pas later in hun leven in vrouwtjes veranderen.

De Crepidula fornicata, ook wel het Muiltje, is uniek in de manier waarop het van geslacht verandert. Volgens onderzoekers vindt de geslachtsverandering bij Muiltjes plaats wanneer ze aangeraakt worden door een mannelijke soortgenoot. Uit onderzoek naar hoe deze slakjes van geslacht veranderen blijkt, zo schreef IFLScience, dat "fysiek contact tussen slakken een belangrijke rol speelt in de verandering van mannelijk naar vrouwelijk." Kun je je iets mooiers of natuurlijkers voorstellen?

Kardinaalachtigen en kippen kunnen niet van geslacht veranderen op de manier waarop sommige vissen, slakken en koraal dit doen. Maar er zijn gevallen bekend waarbij deze dieren half man, half vrouw bleken te zijn. Bij deze dieren is er sprake van bilateraal gynandromorfisme, sinds 1923 een veelbesproken onderwerp binnen de wetenschappelijke gemeenschap, toen een wetenschapper een van zijn kippen opensneed en zowel testikels als eileiders aantrof. Bilateraal gynandromorfisme komt ook onder kardinaalachtigen voor, zo bleek toen een vogelwetenschapper eens een intersekse kardinaalachtige langs zijn raam zag vliegen – deels grijs, deels rood. Een artikel van de BBC verklaarde in 2015 waarom dit fenomeen voorkomt onder vlinders, papegaaien, slangen, kreeften en meer diersoorten. Ze verschillen overigens van tweeslachtige dieren: dieren met bilateraal gynandromorfisme zijn namelijk letterlijk half mannelijk en half vrouwelijk, over hun hele lijf verdeeld.

Een onderzoek wees uit dat mannelijke baardagamen van geslacht kunnen veranderen terwijl ze nog in hun ei zitten. Uit een onderzoek uit 2016 bleek dat, wanneer eieren met mannelijke baardagamen blootgesteld worden aan warmere temperaturen, de dieren hun ontwikkeling een halt toeroepen en in plaats daarvan vrouwtjes worden – ondanks het feit dat ze genetisch gezien mannelijk blijven. Onderzoekers stelden vast dat het niet alleen om een sociale verandering gaat, maar dat ze het andere geslacht ook op andere manieren spiegelen. Zo kunnen ze zich zelfs voortplanten en levensvatbare eieren leggen.

Vrouwelijke hyena's hebben een penis, en bewijzen daarmee dat het hebben van een penis je niet per se een man maakt. De 'pseudopenis' van de vrouwelijke hyena is eigenlijk een enorme clitoris met iets dat op een balzak lijkt, maar eigenlijk gemaakt is van aan elkaar gegroeide schaamlippen. Zoals PBS berichttezijn ze "de enige vrouwelijke zoogdieren die seks hebben, plassen en baren door een penis-achtig kanaal. Het is zelfs mogelijk voor vrouwtjes om een erectie te krijgen." Om seks te kunnen hebben met mannetjes moeten de vrouwelijke dieren dit aanhangsel terug in hun lichaam trekken. Dus mocht je nog eens iemand tegenkomen die beweert dat je geslacht biologisch bepaald is, herinner diegene er dan aan dat ons geslacht uit verschillende biologische factoren bestaat – en lang niet zo binair is als sommige mensen lijken te denken.