Zijn vegan tatoeages echt beter voor je?

Veganisme is in rap tempo van een dieet voor neo-hippies in een mainstream levensstijl veranderd. Mensen zijn niet meer alleen kritisch over wat ze eten, maar ook over de kleding die ze dragen, welke make-up en shampoo ze gebruiken, en zelfs over wat voor soort inkt er gebruikt wordt voor hun tatoeages.

Voor wie het nog niet weet: alle producten die bij tatoeëren gebruikt worden, kunnen dierlijke producten bevatten. Het sjabloon, wat uit lanoline (vet van schapenwol) bestaat, de beschermende strip op het scheermesje (waar gelatine in zit) en zelfs de tattoo zelf kan dierlijke producten bevatten. In niet-veganistische tatoeage-inkt kan bovendien beenderkool (verbrande dierenbotten) zitten. Daarmee wordt de zwarte kleur intenser gemaakt. Ook kan het glycerine van dierenvet, gelatine van hoeven en schellak van kevers bevatten, zegt dierenrechtenorganisatie PETA.

Bijna de helft van de Amerikanen van 18 tot 35 jaar heeft een tattoo, en zo’n 6 procent van de Amerikanen identificeert zich als vegan (het grootste deel hiervan is millennial). Het is dus ook geen verrassing dat er overal en nergens veganistische tattooshops opduiken. Michelle Livingston, eigenaar van Arcane Body Arts, een tattooshop in Vancouver die vegan tattoo’s aanbiedt, zegt dat er heel veel interesse is in diervriendelijke tattoos.

Ze opende zes jaar geleden haar zaak, en zegt dat zij de eerste was in Vancouver — misschien wel in heel Canada — die vegan tatoeages aanbood. Nu vind je door even snel te googelen al talloze winkels die hetzelfde doen. In Nederland zijn er ook een aantal te vinden; sommige zijn volledig veganistisch en andere bieden vegan tatoeages als extra service aan.

Livingston zegt vanuit haar eigen ervaring dat de meeste mensen veganistische tatoeages zetten om ethische en morele beweegredenen. Maar er gaat ook een theorie rond dat veganistische inkt veiliger is voor je huid en beter voor je gezondheid. World Famous Tattoo Ink, een bedrijf dat wereldwijd veganistische tatoeage-inkt verkoopt aan distributeurs, zegt bijvoorbeeld dat de inkt “beter is voor het immuunsysteem en de gezondheid” en “veiliger voor de huid.” (Ik heb ze geprobeerd te bereiken, maar ze hebben nog niet gereageerd.) Daarnaast staat in een blogpost op Urban Vegan dat het gebruik van veganistische middelen vooral een “veiligere en betere ervaring biedt vergeleken met traditionele producten.”

“Naar mijn mening is dit slechts een verkooptruc,” zegt Jørgen Serup, voorzitter van de European Society of Tattoo Pigment Research en professor dermatologie bij het Bispebjerg University Hospital in Kopenhagen. Hij zegt dat deze claims helemaal niet onderbouwd zijn. “Ze presenteren totaal geen argumenten of waarheid. Ze hebben geen bewijs.”

Alle gezondheidsrisico’s die geassocieerd worden met tattoo-inkt — allergische hypersensitiviteit, MRI-complicaties, huidinfecties, dat er mogelijk kankerverwekkende chemicaliën in zitten, dat het nanodeeltjes bevat die in de lymfeklieren terecht kunnen komen, dat het auto-immuunsysteem erop kan reageren — hebben zelden iets te maken met de dierlijke producten die er wel of niet in verwerkt zijn.

“Aangezien alle bestanddelen praktisch gezien hetzelfde zijn, met name degene die mogelijk schadelijk zijn, denk ik niet dat vegan inkt minder schadelijk is. Je vindt dezelfde onzuiverheden terug in de pigmenten en de veiligheidsmiddelen, en ga zo maar door,” zegt Ines Schreiver, junior teamleider binnen het team dat tatoeage-inkt onderzoekt bij het Bundesinstitut für Risikobewertung, het Duitse overheidsinstituut voor volksgezondheid.

Het enige wat Schreiver kan bedenken dat mogelijk beter kan zijn aan vegan inkt, is het feit dat het geen schellak bevat, wat contacteczeem, een soort allergische reactie, kan veroorzaken. Volgens een onderzoek uit 2016, uitgevoerd door het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek(JRC) van de Europese Unie, waren chemische bestanddelen — die je ook in veganistische inkt kan vinden — verantwoordelijk voor 95% van de 126 meldingen over gevaarlijke tatoeageproducten.

Dat gezegd hebbende brengen vegan- en traditionele tattoos vrijwel dezelfde risico’s met zich mee. “De belangrijkste bestanddelen van alle tattoo-inkt, de pigmenten, zijn niet ontwikkeld voor intradermaal gebruik,” zegt Peter Laux, ook werkzaam bij het Bundesinstitut für Risikobewertung. Volgens hem is er nooit is getest of de pigmenten veilig geïnjecteerd kunnen worden. Daarmee bevestigt hij dat de risico’s die komen kijken bij tatoeëren, niet echt het gevolg zijn van de dierlijke bestanddelen die er mogelijk in zitten.

De pigmenten in tattoo-inkt zijn meestal bedoeld voor textiel, plastic of autoverf, volgens de Amerikaanse FDA. Ze zijn gemaakt van mineralen, variërend van industriële organische stoffen tot plastic pigment. En hoewel dat vrij verdacht klinkt, zijn het de azopigmenten die het meest problematisch zijn. Zo’n 60 procent van de kleurstoffen in tattoo-inkt bestaat uit azopigmenten volgens het JRC-onderzoek.

Er zijn meerdere gevallen bekend waarbij azopigmenten allergische reacties veroorzaakten. Tevens is er bewijs dat ze kankerverwekkende stoffen kunnen vrijlaten wanneer ze worden afgebroken, voornamelijk wanneer de pigmenten blootgesteld worden aan ultraviolet- en zonnestraling. In een onderzoek eerder dit jaar kwam naar voren dat het weglaseren van een tattoo hetzelfde schadelijke effect kan hebben.

Een andere risicofactor zijn de conserveringsmiddelen in de inkt. Eén hiervan, formaldehyde, wordt vrij vaak gebruikt, en wordt door het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek gezien als kankerverwekkend. Hoewel conserveringsmiddelen toegestaan zijn in bepaalde hoeveelheden, worden ze vaak in te hoge hoeveelheden in de inkt verwerkt, vertelt Laux. Ook zegt hij dat er in tattoos vaak nikkel zit, waarvoor je een contactallergie kunt hebben of krijgen. Door een tattoo te laten zetten waar nikkel in zit, loop je meer kans op een allergische reactie.

Kort gezegd is er geen enkele garantie dat welke tattoo-inkt dan ook, veganistisch of niet, ‘gezonder’ is voor de huid of onze gezondheid. De hele industrie is nogal een mysterie, dat we nu pas beginnen te ontrafelen. Dat komt doordat de lijst met bestanddelen van tattoo-inkt veelal geheim wordt gehouden door de bedrijven die het produceren. De Amerikaanse FDA reguleert de producten niet en test deze alleen wanneer er een klacht of melding wordt ingediend.

Er is ook een groot gebrek aan data over de effecten die tattoo’s hebben op onze gezondheid. Veel van het onderzoek hierover is gedaan met dieren, en dat is niet het beste vergelijkingsmateriaal. De effecten op de lange termijn zijn nog lastiger te achterhalen, omdat je dan een grote groep mensen voor een langere tijd zou moeten monitoren. Er bestaat daarom maar weinig van dat soort onderzoek.

“We mogen de mogelijke risico’s van tatoeages niet negeren,” zegt Laux. “Want we weten absoluut nog niet wat de langetermijneffecten van tatoeëren zijn.”