Deze wetenschapper maakt vegaburgers van ons landbouwafval

Naast de belangrijkste leverancier van iedereens favoriete dikmaker kennen sommigen van ons de suikerbiet misschien nog wel als bangmaker als we vroeger ons bord niet leeg aten: "Niet zeuren en gewoon je spruitjes opeten. Je oma heeft in de Hongerwinter nog tulpenbollen en suikerbieten moeten eten, dát was pas smerig." Het ongezonde en armoedige imago van de suikerbiet zou door een aantal nieuwe ontwikkelingen nu helemaal anders kunnen gaan worden. De suikerbiet komt namelijk na zeventig jaar terug op ons bord, alleen deze keer is het niet de biet, maar de bladeren waar we onze tanden in gaan zetten.

Ik belde met onderzoeker Peter Geerdink van onderzoeksinstituut TNO die een nieuwe vleesvervanger heeft uitgevonden: het eiwit rubisco, dat gewonnen wordt uit de bladeren van suikerbieten. Nederland heeft hier een behoorlijk overschot van, want we produceren jaarlijks zo'n 5,7 miljard kilo bieten, die goed zijn voor 3 miljoen ton bladeren. Voorheen werden de bladeren als landbouwafval beschouwd en gewoon achtergelaten op het land. "Verschrikkelijk zonde van dit waardevolle materiaal," zegt Geerdink.

De overheid gaf hem de opdracht om een manier te vinden waardoor we beter met dit afval konden omgaan. Zijn onderzoek leidde naar de ontdekking van een duurzaam 'supereiwit', dat een goede vervanger kan worden voor niet-duurzame eiwitten als vlees, melk en soja. En dat is, zoals we inmiddels weten, heel belangrijk nu de vraag naar vlees de komende 35 jaar wereldwijd gaat stijgen naar zo'n 465 miljard kilo peer jaar — dat is twee keer zoveel vlees als we in 2000 aten. Dit berekende de Food and Agriculture Organization van de Verenigde Naties vorig jaar.

"Om het eiwit te produceren worden de bietenbladeren geperst tot er een groen sap vrijkomt, dat wordt gefiltreerd en door allerlei processen wordt omgezet in een wit eiwitpoeder," vertelt Geerdink. "Het eiwit is hoogfunctioneel, en dat betekent dat het op vele manieren verwerkt kan worden. Dus bijvoorbeeld in plaats van soja in vegetarische burgers, maar ik heb er ook lekkere koekjes mee gebakken." Hoe smaakt het? "Aan het eiwit zelf zit weinig smaak," vindt Geerdink. "Die zul je echt toe moeten voegen met aroma's. Maar het is wel ideaal om een textuur mee aan te brengen in een vegaburger, wat zorgt voor een veel lekkerder mondgevoel."

Het eiwit kan ook omarmd worden door veganisten, omdat het net zo voedzaam en multifunctioneel is als een kippenei, zonder dat er een grammetje dierlijk product aan te pas komt. Het spul bevat meer nutritionele waarde als een bulkeiwit als soja en is ook nog eens geschikt voor mensen met een glutenallergie. Om nou te zeggen dat dit het nieuwe superfood van eigen bodem wordt, gaat Geerdink te ver. "We proberen eigenlijk een beetje uit die hype-sfeer te blijven." Hij denkt dat het product om te beginnen interessant is voor mensen met verteringsproblemen (denk aan mensen met darmziekten), omdat het eiwit opmerkelijk goed verteerbaar is. "Voordat het echt in de supermarkten terecht komt, zijn we wel een paar jaar verder."

Er zit trouwens nog meer in de oerhollandse suikerbiet dan een potentiële vegaburger. Op 1 oktober 2017 komt namelijk het suikerquotum in de EU te vervallen, waardoor de minimumprijs die boeren krijgen voor hun suikerbieten verdwijnt en de productie niet langer beperkt is. In Nederland wordt elk jaar al zo'n zeventig duizend hectare aan suikerbieten geteeld, op ongeveer vijf procent van alle landbouwgrond in ons land. Volgens het Wageningen UR zou dat de komende jaren wel eens kunnen gaan toenemen tot veertien procent. Dat betekent een hoop extra suikerbieten en landbouwafval en dus mogelijk een gouden kans voor dit nieuwe wonder-eiwit.

Ik vroeg Geerdink of er mogelijk een markt in de Nederlandse vee-industrie te vinden zou zijn, aangezien die jaarlijks zo'n 2,1 miljoen ton soja importeert om alle dieren te voeden. Vroeger werd bietenblad als veevoer gebruikt, maar omdat er steeds meer vlees en melk geproduceerd moest worden, bleek het eiwitgehalte in bietenblad te laag. "Dat is bij soja veel hoger," zegt Geerdink. "Daarnaast is soja zo ongelooflijk goedkoop, dat daar eigenlijk niet tegenop te concurreren is. Ik vrees dat het regenwoud dan toch slachtoffer van de vee-industrie zal blijven."

Toch is de biet wel een potentieel goudmijntje. Er is namelijk meer uit te winnen dan voeding alleen; uit de pulp kunnen grondstoffen worden gewonnen voor onder andere wasmiddelen en cement. Sterker nog: met suiker kan je in principe alles maken wat ook met fossiele brandstoffen kan, waaronder bioplastics en biobrandstoffen (in Amerika is ongeveer tien procent van alle autobrandstoffen afkomstig van ethanol die gewonnen is uit suiker). Met het einde van het suikerquotum in zicht is ons land hier nu druk mee bezig.

En hoe zit het met de biet zelf, gaan we die ook weer eten? Geerdink vraagt zich af of de biet qua nutritionele waarde wel zo geschikt is voor menselijke consumptie. De biet is daar bovendien helemaal niet voor gekweekt (al wordt er hier en daar wel bescheiden mee gekookt en kun je er zelfs uitstekende wijn van maken). "In de Hongerwinter hadden we natuurlijk een groot gebrek aan calorieën maar tegenwoordig zijn calorieën nou niet bepaald het probleem."