Een Britse onderzoeksbasis op Antarctica moet verhuizen door een ijsscheur

Terwijl het langzaam winter wordt op het noordelijk halfrond is het gewoon zomer op het meest zuidelijke continent van onze planeet. Voor onderzoekers op Antarctica betekent dat bijvoorbeeld een nieuwe kans om veldwerk te doen. Maar zomer of geen zomer, de extreem koude omgeving brengt nog altijd behoorlijk wat risico's met zich mee. Momenteel is er één heel specifiek natuurlijk risico dat de Britse onderzoekers op Antarctica bezighoudt: een scheur in het ijs vlakbij hun onderzoeksbasis. Hierdoor zou een groot blok ijs, samen met de basis die er bovenop staat, kunnen afbreken en de zee in drijven.

De natuur kun je niet bepaald tegenhouden, dus er is maar één oplossing: de Brititsh Antarctic Survey (BAS) verplaatst hun onderzoeksbasis Halley VI. De basis is de nieuwste versie van de Halley-onderzoeksbasis, die in 2013 werd geopend en lijkt op een enorm metalen waterbeertje.

"Er zit een scheur in de ijsplaat die langzaam richting het onderzoeksstation uitbreidt," legde BAS-onderzoeker Hilmar Gudmundsson uit. "Hij groeit met ongeveer 1,7 kilometer per jaar en als die groei de komende jaren zo doorzet als hij de afgelopen drie jaar deed, zal de scheur uiteindelijk voorbij het onderzoeksstation trekken op de Brunt-ijsplaat."

Dat betekent dat het stuk ijs met het station erop uiteindelijk van de plaat af kan scheuren en ronddrijft op een losse ijsschots. Maar Gudmundsson en vice-projectmanager Adam Bradley verzekerden ons dat er geen direct gevaar is voor de basis of haar inwoners: het verplaatsen is een voorzorgsmaatregel om ervoor te zorgen dat de basis verderop staat en toegankelijk blijft.

Alhoewel dit specifieke probleem niet voorspeld was, is de basis gebouwd met dit soort problemen in het achterhoofd. De gebouwtjes staan op hydraulische poten die met enorme ski's door bulldozers over het ijs getrokken kunnen worden om zo nieuwe plekken te kunnen bereiken.

"De basis was het eerste Antarctische onderzoeksstation dat werd ontworpen om volledig verplaatsbaar te zijn, dus we weten dat het mogelijk is. Het is wel de eerste keer dat we het daadwerkelijk gaan proberen," zei Bradley.

Hij legde uit dat ze elke module moeten loskoppelen, ze op hun hydraulische poten neer moeten zetten en ze aan zware machines moeten hangen die ze over de ijsplaats trekken en duwen. Een van de modules weegt ten minste 200 ton, dus ze zullen niet veel sneller dan 2-3 kilometer per uur gaan. "Het kan behoorlijk veel tijd gaan kosten om op de juiste plek terecht te komen, maar het station langzaam en voorzichtig verplaatsen is erg belangrijk," zei Bradley.

De onderzoekers hebben nog niet besloten waar de basis precies wordt neergezet en de verhuizing zal pas in de zomer van 2016-2017 plaats gaan vinden. BAS is momenteel al wel spullen aan het inpakken die ze voor de verhuizing nodig hebben, zodat ze twee tijdelijke kampen met hun eigen water- en stroomvoorzieningen kunnen opzetten in de periode dat Halley VI wordt verplaatst. De lading wordt dit seizoen in drie verschillende ritten al verhuist.

Gudmundsson legde uit dat deze specifieke scheur een onderdeel is van een grotere kloof die in al decennia in de ijsplaat zit. De kloof, Kloof 1, een van de drie grote scheuren die als risico in de Brunt-ijsplaat worden aangegeven, is pas recent weer gaan groeien. BAS houdt het ijs in de gaten met satellietbeelden. "De scheur is groot genoeg dat we hem vanuit de ruimte prima kunnen zien."

De onderzoekers nemen op locatie ook gegevens op met een GPS-netwerk dat vanaf de ijsplaat data naar BAS in Cambridge stuurt. "We hebben twee GPS-eenheden aan beide kanten van de scheur en zij verzamelen elke dag data zodat we de ontwikkeling van de scheur goed kunnen volgen," zei Gudmundsson. De huidige data laat zien dat de scheur elke dag ongeveer 10 centimeter wijder wordt. Dit komt door het natuurlijke afkalven van de ijsplaat.

Bovendien gebruiken ze een radar die de grond penetreert zodat ze de scheur onder het oppervlak in detail kunnen bekijken. De scheur snijdt volledig door de ijsplaat heen, die volgens Gudmundsson zo'n 250 meter dik is, alhoewel dat op veel plekken verschilt.

Volgens Gudmundsson was de scheur zo onverwacht als een aardbeving, maar het team is blij dat hun basis verplaatsbaar is. In andere gevallen zou een dergelijk natuurrisico betekenen dat de basis moest worden afgebroken en ergens anders opnieuw worden opgebouwd.

De onderzoekers gaan er vanuit dat ze nog meer verrassingen tegen komen. Bradley zei dat de weersomstandigheden van Antarctica een enorme uitdaging vormen voor het verhuisproject, gezien de korte zomers op het continent. "Dat is mijn grootste zorg. Als het bijvoorbeeld een slecht seizoen blijkt te zijn, zullen we er een hoop tijd door verliezen," zei hij.

Bradley is momenteel onderweg naar Antarctica en ik sprak hem vlak voordat hij vertrok. Hij had goede moed over het project. "Dit hoort bij het leven op een ijsplaat: het is een feit dat je af en toe verrassingen op je af geworpen krijgt," zei hij.