Schoenen die je op een ongemakkelijke manier laten lopen zijn de toekomst

Vorige week doken er intrigerende beelden op op meme-pagina’s en mode-accounts over het hele internet. Het waren de beelden van futuristisch uitziende mensen die zich licht ongemakkelijk maar tegelijk ook sierlijk over een catwalk voortbewogen. Sommigen liepen alsof ze aan het klunen waren tijdens het schaatsen, anderen vielen steeds een stukje voorover om zich dan weer op te vangen. De beelden waren afkomstig van de Londense modeweek, uit de debuutshow van de Nederlandse ontwerper Dirk Vaessen. Dirk is een Nederlandse ontwerper die eerst Product Design studeerde aan de Arnhemse kunstacademie Artez, en nu net zijn Master footwear aan de London College of Fashion (UAL) heeft gehaald.

Hoewel zijn schoenen en de bijbehorende pakken volgens hemzelf zijn gebaseerd op het principe ‘form follows function’ – en er dus minimalistisch uitzien – zijn het geen comfortabele stappers. Ze zijn een extreem voorbeeld van de onpraktische schoenentrend die al een tijdje bezig is, maar gaan veel verder dan dat. De functie van deze schoenen is om het idee ter discussie te stellen dat ieder mens op ongeveer dezelfde manier zou moeten lopen. Volgens Dirk is je manier van lopen wel het enige dat je nog onderscheidt van de massa in een toekomst vol virtual reality en deel-economische initiatieven. We spraken hem erover.

Hoi Dirk, je collectie is gemaakt voor een toekomst zonder bezit, hoe zit dat precies?
Brave Hendrik, mijn alter-ego dat je ook in de show ziet, leeft in 2070. Ik denk dat we dan in een samenleving leven waarin alles veel meer op elkaar lijkt. Mensen trekken naar grote steden, je gaat een auto delen, kleding delen, woningen delen. In Londen koken mensen nu bijvoorbeeld al bijna niet. Alles wordt afgehaald en thuisbezorgd. Waar heb je nog een keuken voor nodig? Stel dat je in een toekomst leeft waarin je niks meer bezit, hoe ga je dan jezelf nog identificeren? Met je eigen lichaam. Als je iemand ziet lopen op afstand, dan is dat het eerste waar je iemand aan herkent. In de fysieke wereld, maar ook in een virtuele wereld.

Een wereld zonder bezit maakt veel mensen erg bang, het is volgens complotdenkers zelfs het doel van een kwaadaardige wereldelite. Zie jij zo’n toekomst als een dystopie?
Nou ja, deels wel, deels niet. Ik ga in tegen de ontwikkeling dat alles op elkaar gaat lijken, maar aan de andere kant weet je: een digitale wereld, en de toekomst waar we naartoe gaan is ook uniek en brengt ook hele mooie dingen met zich mee. Heel eerlijk, er zitten veel voordelen aan wonen in megacities als Londen vergeleken met bijvoorbeeld Arnhem, waar ik eerder gestudeerd heb.

Voelt het gek om op jouw schoenen te lopen?
Ik ben zelf één van de modellen, want Brave Hendrik is mijn alter-ego, dus ik moest meelopen met die show. Ik vind het zelf heel leuk om erop te lopen, ik voelde me bijna een hert, heel gracieus. Sommige van de schoenen zijn moeilijker om op te lopen, daar moet je echt aan wennen. Eén van de modellen zei: ik moest me echt overgeven aan de schoenen, omdat die je forceren om op een bepaalde manier te lopen. Als je eenmaal in die flow zit, dan voelt het heel bijzonder.

Ik zag je schoenen ook als meme voorbijkomen op het account ‘humans of capitalism’, waarop de absurditeit van de tijd waarin we leven wordt getoond. Is je werk ergens ook een kritiek op hoe het kapitalisme je dwingt om je in allerlei bochten te wringen?
Ja, zeker.

Wat vind je ervan dat je schoenen een meme zijn geworden?
In eerste instantie dacht ik: ho, is dit wel de juiste boodschap? Maar ik vind het ook wel heel grappig hoe mensen hun eigen ding ermee doen. Als je dit soort dingen maakt vraag je je steeds af: wat heeft de wereld er nu aan dat ik dit nu maak. Er is zoveel shit aan de hand in de wereld, met Oekraïne bijvoorbeeld, en dan creëer ik wat leuks waar mensen om kunnen lachen. Het roept emotie op, en humor, positieve dingen, negatieve dingen. En dit is nu precies waar het met kunst om gaat; het roept op tot reactie, tot reflectie en daagt uit tot nadenken. In dat opzicht is mijn missie dus geslaagd.  

Wat voor negatieve reacties heb je zoal ontvangen?
Mensen reageren dat ze het vreemd vinden. Ze zeggen dingen als ‘daar kun je niet op lopen,’ en ‘hoe kun je jezelf designer noemen?’ Maar mijn werk gaat er juist om dat je als mens ook buiten de paden leert kleuren, dat je eigen hokjes maakt. Dit is een schoolvoorbeeld van hoe de samenleving je de kop indrukt. Je mag niet vreemd zijn, je moet zoals de anderen zijn, je moet zo en zo leven.

En deze opmerkelijke manieren van voortbewegen zijn een middel om wel vreemd te kunnen zijn?
Mijn project gaat eigenlijk nog een stukje verder. Ik ben ook heel erg geïnteresseerd in hoe het lichaam zich gaat ontwikkelen, met alle machinerie die geïmplanteerd gaat worden. Dus ik heb in concept ook implantaten ontworpen die je knieën, je heupen en je voeten beperken zodat je op een bepaalde manier gaat lopen. En als je die implantaten hebt, heb je deze schoenen nodig. Het zijn een soort orthopedische schoenen.

Toen heb ik er wel over nagedacht: hoe kun je het inclusief maken? Want ik wilde echt wat nieuws maken en absoluut geen mensen met een beperking beledigen. Van sommige posturen die ik had bedacht, dacht ik wel: dit gaat misschien net iets te ver. Bijvoorbeeld met schoenen waarbij de linker- en rechterschoen anders waren. Dan kreeg je dat effect heel erg, dat het leek alsof het over lichamelijke beperkingen ging. Toch kreeg ik alsnog een bericht van een vrouw die een auto-ongeluk had gehad, die zei: ik loop letterlijk zoals de modellen op jouw schoenen. En ze vond dat supermooi, omdat ze er heel lang moeite mee had gehad dat ze anders loopt en daarmee uit de toon valt. Ze zei: ik voel me gehoord door jou, en herkend. Ik had niet verwacht dat mensen het ook op zo'n positieve manier konden interpreteren.