Als je trans bent, kan het knap lastig zijn om goeie zorg te krijgen

In het eerste jaar van mijn transitie droeg ik mijn binder vrijwel ieder moment dat ik wakker was. Ademen werd er lastiger van, maar mijn borsten waren tenminste volledig uit zicht. Na een aantal maanden zorgde dit voor een hardnekkige pijn op mijn borst, die steeds meer toenam – tot het moment dat ik mezelf naar de dokter sleepte om er naar te laten kijken. Mijn huisarts had geen idee wat er aan de hand was, wist niet hoe een binder werkte en stuurde me door naar het ziekenhuis om foto's te laten maken. 

In het ziekenhuis gebeurde precies hetzelfde: er was niets op de foto's te zien en de arts kon me niet veel verder helpen. Toen ik vroeg of het misschien aan mijn binder kon liggen, antwoordde hij: "Dat zul je echt zelf uit moeten zoeken, daar weet ik niks vanaf." Wel vond hij dat een goed moment om me wat indringende vragen te stellen over mijn transitie, bijvoorbeeld of ik van plan was “daar beneden” iets te veranderen.

Thuis ging ik zelf op onderzoek en kwam ik erachter dat het te vaak dragen van een binder kan zorgen voor geïrriteerd weefsel, en zelfs gekneusde of gebroken ribben. Dat zowel de huisarts als de arts in het ziekenhuis hier niets vanaf wisten, was door de ernst van de bijwerkingen voor mij een vreemde verrassing. 

Ik ben niet de enige trans persoon die cruciale zorg misloopt. Uit een survey van Transgender Netwerk Nederland (TNN) bleek dat zestig procent van de ondervraagden discriminatie in de zorg ervaart. Voorzitter van TNN Brand Berghouwer werd begin deze maand in zijn gelijk gesteld nadat hij een zaak tegen het ziekenhuis had aangespannen wegens discriminatie. Hem werd fysiek onderzoek van zijn onderbuik geweigerd toen hij met klachten bij de gynaecoloog kwam, omdat ze ervan overtuigd waren dat het psychisch was en met zijn trans-zijn van doen had. Hij bleek uiteindelijk drie goedaardige tumoren te hebben, die door een andere arts zijn verwijderd.

Wat komen trans personen zoal tegen als ze zorg willen krijgen in Nederland? En wat moet er volgens hen zelf moeten veranderen om die zorg te verbeteren? Ik vroeg het aan Caden, Luna en Yenny.

De grootste problemen heb ik gehad met huisartsen en huisartsassistenten. Iedere keer als ik een afspraak wilde maken, moest ik precies uitleggen waar ik last van had, omdat ze er anders vanuit gingen dat het over mijn transitie ging. Dit verkondigde ze dan ook door de hele wachtkamer – “Heeft dat weer met dat transgender-gedoe te maken?” riep de assistent bijvoorbeeld een keer. Ook vroeg ze me meerdere keren hoe ze “mijn soort mensen” moest aanspreken. 

Door die assistent heb ik meer dan een half jaar bijna doof rondgelopen, omdat mijn oren helemaal dicht zaten. Ze leek nooit te geloven dat ik een afspraak wilde voor iets anders dan mijn transitie, en plande dus nooit een afspraak voor me in. Maar ook voor zaken die wel met mijn transitie te maken, kon ik niet bij die huisarts terecht. Dan kreeg ik een afspraak met de praktijkondersteuner, omdat het volgens hen dan wel iets psychisch moest zijn.

Zorgverleners voelen zich entitled om je alles over je lichaam en achtergrond te vragen zodra ze weten dat je trans bent. Zo kwam ik eens bij de praktijk om bloed te prikken voor mijn vitaminelevels, en zei de assistent tegen me: “ik zie hier staan dat je trans bent, wat was jouw naam eerst dan?” Ik wist echt niet wat ik moest zeggen – ik was daar voor bloed prikken. Voor mij nog het vervelendste aspect als het gaat om zorg voor mensen die trans zijn: er wordt op de een of andere manier altijd een focus op gelegd. Ook al staat de zorgvraag er totaal los van, het is blijkbaar altijd relevant. 

Zorg voor trans mensen in Nederland zit onder het minimum van wat we zouden moeten krijgen. Zelf bleef ik lang met gezondheidsproblemen rondlopen omdat ik me zo onveilig voelde bij de huisarts. Dokters snappen gewoon niet wat het is om trans te zijn; volgens mij worden ze hier helemaal niet over opgeleid. Ik moet alles woord voor woord uitleggen, ik ben nog nooit een huisarts tegengekomen die uit zichzelf iets over trans personen wist. 

Toen ik bij mijn huisarts kwam voor zorg, wilde ze me forceren om ‘out’ te komen bij mijn ouders. Ze wilde me niet doorverwijzen naar de juiste zorg voordat ik aan mijn ouders zou hebben verteld dat ik trans ben. Ze zei: “dit is al de tweede afspraak die we hier over hebben, ik bel je aankomende vrijdag en dan moet je het aan ze hebben verteld”. Ik was op dat moment 17. Vanaf 16 jaar heb je medische autonomie, maar dat was ze blijkbaar vergeten. Ik heb het toen even opgegeven. Die vrijdag gaf ik aan dat het me niet was gelukt en dat ik onze afspraken op pauze wilde zetten, om mijn tijd te kunnen nemen. Ik ben pas weer teruggegaan toen ik 18 was. 

Het was ongelofelijk kut om op deze manier te worden behandeld door de huisarts. Als ik het er met vrienden over had, vertelden ze me dat wat de huisarts deed helemaal niet is toegestaan. Misschien dat ze zelf niet wist dat het niet de bedoeling is, dat ze niet de juiste informatie had. Een klacht wil ik in ieder geval niet indienen.

Nu ik 18 ben is het iets makkelijker om aan zorg te komen, al heb ik nog steeds te maken met tegenwerking. Ik krijg geen verwijzing om zaadcellen te laten invriezen, bijvoorbeeld. Dat wil ik graag laten regelen voordat ik met hormonen start, omdat ik daarna onvruchtbaar word. Bij de huisarts blijven ze maar zeggen dat ik geen verwijzing nodig heb, maar zonder verwijzing kost het me zo'n 2000 euro. En dat heb ik dus niet. Ik moet binnenkort nog eens terug om deze zorg te gaan eisen, maar ik ben erg gedemotiveerd door hoe ik daar word behandeld. 

De huisarts is zo'n poortwachter. Medewerking is er niet echt. Ik merk dat bij alle zorg die ik er aanvraag. Toen ik bij de huisarts was voor een doorverwijzing naar de genderkliniek, vroeg ik of ze misschien zelf de hormonen al bij me wilden zetten, omdat de wachtlijst voor de kliniek erg lang is. Dat mogen huisartsen gewoon doen, bij cis mensen gebeurt dat vaak genoeg. Daar twijfelde ze over. Uiteindelijk moest ik toch eerst langs bij een psycholoog voor een diagnose. Dat betekent weer twintig weken wachten, dus dan duurt het weer driekwart jaar voordat er iets gebeurt. 

Iets van een jaar geleden leerde ik twee dingen: dat ik niet de enige trans persoon ben die gefrustreerd is door hoe ik bij de huisarts behandeld word, en dat als je maar genoeg gefrustreerde mensen in een kamer zet, je er iets nuttigs uit kunt halen. Ik heb een organisatie opgericht, “Trans in eigen hand”, waarmee we aan huisartsen uitleggen hoe ze betere zorg aan ons kunnen bieden. We willen ze onderwijzen en ze vertellen dat de hormoonzorg voor trans personen net zo makkelijk is al het voorschrijven van een aspirientje.

De eerste stap nu is in ieder geval dat het bij de huisarts een veiligere plek wordt voor trans personen. De eerste keer dat ik zelf die kant op ging, werd er in mijn dossier gezet dat ik verward was over mijn seksualiteit. Neem maar een aspirientje, en kom over twee weken nog eens terug, zo'n soort huisarts. En ik moest al helemaal niet beginnen over de hormonen rechtstreek van de huisarts te krijgen; dat stond volgens haar gelijk aan mij helpen aan xtc te komen. Dat vond ik toch wel een interessante vergelijking.

Ook heb ik een heel slechte ervaring gehad bij de afdeling van het ziekenhuis waar genetisch materiaal wordt opgeslagen. Ik dacht: ik ben 20, ik weet dat ik mijn genetisch materiaal kan preserveren, en dat als ik straks met hormonen ben begonnen het moeilijker wordt om kinderen te krijgen. Maar ze wilden me daar niet helpen, omdat ze me niet geloofden toen ik zei dat ik nog niet met hormoontherapie was begonnen. Volgens hen werkte de gendertherapeut waar ik op dat moment bij zat – een van de weinige trans personen die in de genderzorg werkt, overigens  – niet “secuur genoeg”. Ik heb ze nog gevraagd: “Oh, dus dan kan ik straks gewoon geen kinderen krijgen?” Ze zouden er nog over overleggen, maar ze hebben nooit meer contact opgenomen. Ik zal dus geen kinderen krijgen later, omdat ik trans was bij de verkeerde hulpverlener.

*Luna wilde niet met een foto in dit artikel.