Voor mensen met een beperking is het verbod op plastic rietjes levensgevaarlijk

Jaarlijks belandt er zo’n 8 miljoen ton plastic in de oceaan. Dat zou gelijk staan aan een vuilniswagen die iedere minuut een lading plastic in zee dumpt. Alhoewel rietjes slechts 0,025 procent van die plastic soep uitmaken, worden ze door de hartverscheurende beelden van zeepaardjes en schildpadden met rietjes vergroeid in hun neus al snel als de nummer een vijand van de natuur gezien.

Het Europees Parlement nam begin vorig jaar een wet aan die er onder andere voor zorgt dat plastic wegwerpbestek, wattenstaafjes en rietjes vanaf 2021 verboden zullen worden. Dat klinkt als goed nieuws, maar niet voor iedereen. De nieuwe wet kan namelijk schadelijk en in sommige gevallen zelfs levensgevaarlijk zijn voor mensen met een beperking die elke dag gebruik maken van plastic rietjes. Afgelopen juni bleek uit een reactie op Kamervragen dat de Tweede Kamer op de hoogte van het probleem is, en ondanks het feit dat het een EU-wet is, rekening zal houden met mensen met een beperking.

Volgens Illya Soffer, directeur van Ieder(In), de koepelorganisatie van mensen met een lichamelijke handicap, verstandelijke beperking of chronische ziekte, is dit hoopgevend. “Toch is het belangrijk om hier bovenop te blijven zitten,” vertelt ze aan VICE. “Het gebeurt namelijk zo vaak dat er toch wetten doorheen komen zonder dat er rekening gehouden wordt met de impact van die wetten op mensen met een beperking. Het is niet zo dat we niet openstaan voor alternatieven. Alleen willen we wel dat er geluisterd wordt naar wat wij vinden van de alternatieven.”

Dat het cruciaal is om op de hoogte te blijven van die alternatieven, vindt ook de 27-jarige Birgit. Zij heeft het hypermobiliteits spectrum aandoening (HSD), reuma en Myalgische encefalomyelitis (ME). In de podcast ‘Ziek.’ vertelde ze hoe cruciaal plastic rietjes voor haar zijn. “Sommige dagen heb ik zoveel pijn en ben ik zo vermoeid, dat ik enkel kan liggen. Ik heb moeite met rechtop zitten, laat staan dat ik de energie heb om een glas pakken en dat naar mijn mond brengen. Daarom maak ik altijd gebruik van een glas met daarin een plastic rietje,” legt Birgit uit aan VICE. Voor haar is het dus cruciaal dat plastic rietjes niet afgeschaft worden. “Voor veel mensen is drinken als je dorst hebt vanzelfsprekend, maar als plastic rietjes afgeschaft zullen worden, zal ik afhankelijk worden van iemand die me helpt drinken. Dankzij een plastic rietje blijf ik zelfstandig.”

Wat de rietjeskwestie zo lastig maakt, is dat het afschaffen ervan ook onderdeel is van de strijd tegen milieuvervuiling. Dat erkent Soffer ook. “Ik vind niet dat alle plastic rietjes maar moeten blijven, maar simpelweg dat er in overleg met mensen met een beperking een oplossing wordt gevonden,” zegt ze.

Er zijn een boel alternatieven voor plastic rietjes, zoals rietjes gemaakt uit bamboe of papier. Toch is dit voor mensen met een beperking vaak geen oplossing. “We kennen uiteraard al die alternatieven en geloof me als ik je vertel dat ik ze ook allemaal geprobeerd heb. Het bekendste voorbeeld is een rietje van roestvrij staal. Deze is voor veel mensen met een beperking erg gevaarlijk, vooral als je spasmes hebt, omdat je je kan verwonden aan het rietje.” Birgit verwijst naar een dodelijk ongeluk waarbij een 62-jarige vrouw struikelde terwijl ze een beker met een ijzeren rietje vasthield.

Ook de siliconen rietjes zijn volgens Birgit geen oplossing. “Ze lijken buigbaar, maar als je net te ver plooit, zitten ze ‘op slot’ en komt er niks meer door.” Ook zijn veel mensen allergisch voor siliconen. “Daarbij zijn siliconen rietjes erg gevoelig voor schimmel, al helemaal als je geen vaatwasser hebt zoals ik. In mijn rietje begon er na enkele dagen al iets te groeien en dat is absoluut niet smakelijk om uit te drinken.” Voorlopig is elk alternatief voor een rietje nog geen oplossing voor mensen die ze nodig hebben voor medische redenen. Op Twitter gaat er een plaatje rond waarin helder uitgelegd wordt wat de nadelen van elk alternatief zijn.

En speciale medische rietjes? Ook dat is volgens Birgit geen oplossing. “Dat klinkt als de perfecte oplossing, maar het probleem is dat de uitvoering waarschijnlijk niet lekker zal lopen,” vertelt ze, “Wie bepaalt of je ziek genoeg bent om een rietje te krijgen? En als je die medische rietjes moet ophalen bij de apotheek, zit de kans er dik in dat er een limiet komt op hoeveel rietjes je per dag mag gebruiken. Dat creëert een hoge drempel, terwijl het net zo fijn was om gebruik te kunnen maken van iets wat zo toegankelijk was.”

“Niemand heeft bewust gedacht: laten we rietjes van mensen met een beperking afpakken,” vertelt Soffer. “Maar zo vaak wordt er onbedoeld een wet doorgevoerd of iets aangepast in de openbare infrastructuur waar mensen met een beperking last van ondervinden.” Als voorbeeld geeft ze de toiletloze Sprinter, wat een ongeschikt vervoersmiddel is voor mensen met blaas- of darmproblemen. Hetzelfde gaat op voor bijvoorbeeld deksels van jampotten: die zouden volgens Soffer in principe ook geopend moeten kunnen worden door mensen met reuma of zelfs mensen zonder handen.

Volgens Soffer is het cruciaal om keer op keer de discussie aan te gaan. Zo sloeg de gemeenschap in 2016, na een lange strijd, een slag in het debat over de hoogte van de brievenbussen op straat. “Mensen in een rolstoel kunnen niet opstaan om een brief in een bus te doen,” legt Soffer uit. “Nu heb je brievenbussen en geldautomaten op verschillende hoogten, zodat iedereen erbij kan.” Volgens Soffer maakt het een wereld van verschil als er nagedacht wordt over hoe een product of dienst toegankelijk is voor iedereen. “Denk bijvoorbeeld aan de iPhone: die kan tekst op het scherm voorlezen, zodat-ie gebruikt kan worden door mensen die niet of slecht kunnen zien.”

Volgens Soffer wordt het ongemak van mensen met een beperking vaak weggewuifd met het idee dat die mensen dan maar om hulp moeten vragen. “Je wil heus weleens hulp vragen, maar afhankelijk worden van anderen om te kunnen participeren in deze maatschappij, dat is een probleem.”