Gildas Paré: Ik wilde iets persoonlijkers doen, dus ik ging op zoek naar onderwerpen, het liefst over vrouwelijkheid. Ik was in Kameroen, en daar leerde ik over het borststrijken en over hoe slecht dat gedocumenteerd was. Na wat onderzoek kwam ik erachter dat een journalist, Kirk Bayama, er een documentaire over aan het schieten was. Ik nam contact met hem op en een paar maanden later werkten we samen.Kan je dit gebruik uitleggen?
Het idee erachter is dat als je borsten niet groeien, mannen zich niet tot je aangetrokken voelen. Moeders doen het omdat ze denken dat hun dochters dan hun school af kunnen maken. Als niemand zich tot ze aangetrokken voelt, stappen ze niet voortijdig in het huwelijksbootje.
Het begint meestal als een meisje acht of negen is – dan worden de borsten vaak afgebonden. Daarna wordt er vaak heet gereedschap gebruikt. Ze denken dat een verhitte spatel het vet kan laten smelten, wat natuurlijk totaal van de pot gerukt is. Overigens bestaat het arsenaal niet alleen uit spatels: stampers, houten stokken, lepels, stenen, mieren, allemaal worden ze gebruikt. Meestal zijn het dingen uit de huisraad van een moeder of grootmoeder.Op je foto's poseren de vrouwen met hun borsten ontbloot. Ging dat makkelijk?
Nee, helemaal niet, het was juist heel erg moeilijk. Tijdens de eerste ontmoeting met ons contactpersoon Renata, zei een van de slachtoffers direct tegen ons dat dat onmogelijk zou zijn. "Je kan ofwel hun gezicht fotograferen of hun borsten, maar nooit allebei tegelijk. Daar zullen ze nooit mee akkoord gaan." Ik zei dat als dat niet kon, mijn fotoserie geen impact zou hebben. We hebben er ellenlange gesprekken over gevoerd en na een tijdje gingen ze toch akkoord. Ze begrepen wat ik aan het doen was, en dat mijn project totaal niet seksueel van aard was – dat het ging om inzicht in een bepaalde culturele psychologie.
Ja. Anders zou er nooit zo'n directe confrontatie met het publiek zijn. Borsten hebben nogal een impact op onze cultuur. Ik wilde ambiguïteit creëren door de belichting, framing en de littekens van deze vrouwen.Wat voor relatie hebben ze met hun lichamen?
Ze lijden er elke dag onder. Een badpak dragen is te pijnlijk, dus ze gaan nooit naar het strand. Je uitkleden voor je vriendje is een heikel punt, en zelfs hun borsten laten aanraken kan heel erg moeilijk voor ze zijn. De fysieke pijn mag dan misschien weggaan, dat geldt niet voor de psychologische. De meesten willen niet dat hun borsten ooit nog worden aangeraakt.
Dit zijn vrouwen die hunkeren naar plastische chirurgie. Ze willen mooie jurken aantrekken, uitgaan, zichzelf laten zien. Maar tot die tijd verbergen ze zichzelf liever – dat is het ergste. Toen ik erheen ging had ik een aantal veronderstellingen: ik verwachtte vrouwen te vinden met grote littekens op hun lichamen, maar uiteindelijk ging het verreweg het vaakst over de psychologische wonden. Ik heb mijn uiterste best gedaan datgene over te brengen wat zij met hun ogen overbrachten. Het was zo krachtig. Dat ze zichzelf zo hebben blootgegeven – een sterker statement kan ik me haast niet voorstellen.
Alle verhalen waren stuk voor stuk hartverscheurend. Zelfs als je de wonden niet ziet, zie je dat ze van binnen gebroken zijn. Een van de vrouwen kreeg het wel heel erg zwaar te verduren: ze werd eerst gestreken met een spatel, daarna met een grote steen, toen verkracht, en daarna moest ze trouwen met een man die ze niet kende. Ze kreeg een kind toen ze veertien was. Door de behandeling kon ze geen borstvoeding geven, en in Kameroen is dat een behoorlijk probleem. Ze konden geen flessen met babyvoeding of melk kopen, dus kreeg ze giftige mieren die haar zouden steken zodat ze melk kon produceren. Echt een vreselijk verhaal.Wat gaat er verder gebeuren met dit project?
Op het moment zit ik na te denken over waar ik deze portretten tentoon kan stellen. Ik ben nu in onderhandeling met een galerie, maar ik wil vooral heel graag naar Kameroen om meer portretten te maken.
"Het was een schande om borsten te hebben. Op mijn tiende was ik op vakantie bij mijn oma van moeders kant. Ze zag dat ik borsten had gekregen. Op een avond zei ze dat ik op een bed van bamboe bij het vuur moest gaan liggen. Ze duwde een hete spatel tegen mijn borsten om ze te laten stoppen met groeien. Zelfs nu wil ik niet dat mensen mijn borsten aanraken. Seksualiteit is taboe. Ik probeer met mijn kinderen over seksualiteit te praten, maar dat gaat met veel moeite." – Jeannette, 28 jaar.
"Toen mijn borsten begonnen te groeien, werd daar thuis over gesproken. Mijn buren, vrienden van mijn moeder, de ouderen: zoveel mensen praatten erover dat ik me kapot begon te schamen, ik wilde die borsten heel graag verbergen. Mijn moeder maakte uiteindelijk de beslissing om ze af te strijken. "Als we ze niet strijken, zal dat mannen aantrekken. En jij weet net zo goed als ik dat mannen maar een ding betekent, en dat is zwangerschap," zei ze. Die borsten moesten kapot. Een hete steen op mijn rechter tiet, toen op de linker, toen op de rechter, en dat wekenlang. Ze bedoelde het goed. Borsten zijn wat een vrouw mooi maakt, maar die van mij zijn totaal uitgezakt." – Carole B., 28.
Bessenpitten
"Ik was acht. Mijn moeder zei tegen me: doe je shirt uit, heb je al borsten? Als je op jouw leeftijd al borsten hebt, dan gaan mannen ernaar kijken." Ik begreep niet waarom ze deed wat ze deed. Elke dag, soms drie keer per dag, met de spatel. Ze zei alleen maar dat het voor mijn eigen bestwil was. Het was een nachtmerrie. Het viel me op dat hoe meer ze me afstreek, hoe groter mijn borsten werden. Mijn moeder zag ook dat het niet werkte, dus daarom stapte ze over op hete stenen. Dat was echt de hel, het voelde alsof mijn lichaam in brand stond. Ik vertelde de vertrouwenspersoon op mijn school alles, en die probeerde nog met mijn moeder te praten. Even leek het dat ze ermee ging stoppen, ik was zo blij. Maar even later deed ze het weer, deze keer met verhitte bessenpitten. Het ging maar door. Op een dag pakte ik mijn spullen en sindsdien woon ik bij mijn tante. Soms probeer ik mijn moeder te begrijpen – maar het doet tot op de dag van vandaag waanzinnig veel pijn om naar mezelf in de spiegel te kijken." – Doriane, 19.
"Mijn oma heeft me echt vernietigd – elke dag, een jaar lang, sinds ik twaalf was. Elke ochtend voordat ik naar school ging. Ik probeerde weg te rennen, maar dat lukte nooit. Andere kinderen gingen naar school zonder mij, en in die tijd kreeg ik de steenbehandeling. Zelfde verhaal als ik weer terug uit school kwam, en voordat ik ging slapen. Een heel jaar. Borsten zijn natuurlijk, menselijk. Zonder ze voelde ik me als een jongetje. Een jurk aantrekken heb ik nooit durven doen."- Agnès, 32.
"Stenen doen me denken aan de pijn uit mijn jeugd. Dezelfde steen die handig is bij het vermalen van kruiden, is ook heel erg handig voor het vernietigen van de schoonheid van een vrouw, voor het verschroeien van de huid van tieners. Mijn borsten begonnen te groeien op mijn tiende, eerder dan mijn ouders. De steen bood uitkomst. Toen mijn borsten later alsnog groeiden, deed ik het maar zelf. Dat was makkelijker dan wanneer anderen het me aandeden. Ik werd zwanger toen ik zestien was, toen groeiden mijn borsten aanzienlijk, maar ze werden ook een stuk donkerder. Borstvoeding geven lukte niet meer, er kwam alleen maar een zwarte vloeistof uit. Het is lastig om die herinneringen terug te halen – ik besloot dat het makkelijker was alles te vergeten en me te focussen op het vechten tegen geweld tegen vrouwen." – Cathy, 27.
"Elke ochtend, vlak voordat ik naar school ga, moet ik van mijn moeder mijn shirt uittrekken zodat ze kan checken of ik de verbanden er niet afgehaald heb. Dat gebeurt nu al twee jaar, ze kijkt nog elke dag. Het is zo vernederend! Ik wil graag dat ze ermee stopt, dat ze zegt dat ik het niet meer nodig heb. Ik wil later advocaat worden en piano spelen. Ik hoop dat ik dankzij die verbanden op zijn minst mijn opleiding kan afmaken." – Cindy, 14.
Een elastische drukband
Giftige mieren
"Ze is mijn moeder, dus als ze tegen me zegt "hierkomen", dan heb ik dat te gehoorzamen. Als ik wegren, pakt ze me, en als ik naar bed moet dan brengt ze me. Als ik mezelf was, dan merkt ze dat, en dan masseert ze me. Al rol ik op mijn buik over de vloer, dan nog vindt ze een manier om het te kunnen doen. Zo ging het altijd, die gedwongen massages. Ik kon janken tot ik een ons woog, maar het gebeurde altijd. Mijn moeder is nu dood, maar ik heb nooit begrepen wat haar bezielde – of ze me nou aan het helpen of aan het straffen was. Ik beviel van mijn eerste kind op mijn veertiende, nadat ik op mijn dertiende werd verkracht door mijn neef. Ik moest melk maken, maar ik had geen borsten meer. Daarom kochten we van die mieren. Als die je steken dan worden je borsten opgeblazen. Ik heb inmiddels drie kinderen maar ondanks de mieren heb ik ze geen van allen borstvoeding kunnen geven." – Emmanuelle, 23.
"'s Nachts moest ik van mijn moeder een hele strakke elastische band om. Overdag streek ze mijn borsten met een hete spatel, een stamper, een stok of een steen. Dat deed heel erg zeer, ik heb haar vaak tevergeefs gevraagd om te stoppen. Na het strijken groeiden mijn borsten heel erg snel. Ze groeiden en groeiden. Ze waren zo groot dat ik me ervoor schaamde, ik wilde niets liever dan ze verbergen. Als ik over straat liep, zeiden mensen dingen tegen me als: "Hé jij, dikke tietteeee," enzovoorts. Ik stond bekend als dat meisje met die grote memmen. Ik schaamde me kapot! Toen ik twintig werd, begonnen mijn borsten te hangen zoals die van een vrouw van vijftig. Het kost me nog steeds veel moeite om me uit te kleden voor een jongen. Zelfs voor een meisje. Ik houd vaak mijn shirt aan als ik seks heb met mijn vriend. Ik haat mijn moeder." – Gaëlle, 26.
Een zelfgemaakte elastische band
"Soms kan ik er nauwelijks door ademen omdat hij zo strak zit. Maar ik vind hem bovenal heel eng. Ik heb hem al meer dan een jaar, en omdat het zo warm is, heb ik overal uitslag. Ik begrijp niet waarom mijn moeder wil dat ik hem omdoe." – Manuelle, 9.
Een stamper voor het maken van couscous"Ik heb mijn moeder er lange tijd niets over verteld. Ik was ooit een paar dagen op vakantie in het huis van de oudere zus van mijn vader. Ze vertelde me dat ik mannen zou gaan aantrekken, en dus liet ze een traditionele genezer langskomen. Hij pakte een mes, sneed mijn borsten open, en zoog de inhoud eruit met een tube. Hij zei: "Als ik dit niet doe, gaan mensen denken dat je een hoer bent." Hij pakte een soort mengsel en smeerde het over de open wonden op mijn borsten. Dat deed zoveel pijn dat ik flauwviel, het duurde dagen voordat ik er weer enigszins normaal uitzag. Borsten zijn een geschenk van god, ik ben echt woest op mijn tante dat ze me dit liet doorstaan." – Lisette, 34.
Een van de stenen die gebruikt worden
Een traditionele genezer