Daphne liep hersenletsel op en zegt nu alles wat ze denkt

Ik ontmoette Daphne (26) per toeval in een café in Rotterdam, waar ik met een vriendin een kopje koffie aan het drinken was. Ze schoof zomaar bij ons aan en vertelde me in een paar zinnen dat ik lelijk was, dat ik stonk, dat ik eruitzag alsof ik meerdere soa’s heb en dat ze met me wilde neuken. Toen ik haar vertwijfeld aankeek, begon ze te vertellen over haar NAH, oftewel niet aangeboren hersenletsel; de oorzaak van haar extreme directheid. “Zeven jaar geleden werd ik aangereden, mijn voorhoofd kopte de voorruit van een auto kapot. Sindsdien ben ik ongeremd.”

Daphne vertelt me dat ze na het ongeluk twee maanden in coma lag. Ze moest opnieuw leren lopen, praten en eten. Aan haar uiterlijk is vrijwel niets meer van het ongeluk af te lezen, maar het controlecentrum in haar brein is beschadigd geraakt, met als gevolg dat ze dus extreem ongeremd is geworden. Ontremming komt vaak voor bij NAH, en kan voor veel problemen zorgen. Hoe die ontremming zich uit, verschilt per persoon. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van emotionele ontremming, waardoor al je gevoelens enorm hevig worden. Je gedrag kan ontremd raken, wat kan leiden tot veel gevloek en het maken van ongepaste gebaren en opmerkingen. Ook kan het ongeremde gedrag bestaan uit ongecontroleerd veel eten, geld uitgeven en seks hebben.

Hoewel ik in eerste instantie schrok van wat Daphne allemaal tegen me zei, vond ik haar gedrag ook wel bijzonder. Daarom vroeg ik of ik haar mocht interviewen. Dat vond ze geen probleem. Niet veel later zocht ik haar op, in haar woning in Rotterdam. We spraken over het ongeluk en hoe dat haar leven veranderde, en wat ze er eigenlijk van vindt dat ze zo ongeremd is.

VICE: Hoi Daphne, hoe gaat het met je?
Daphne: Nou, ik ben net twee weken gedwongen opgenomen geweest in een gespecialiseerde kliniek voor mensen met psychische problemen. Ik zat daar op een gesloten afdeling voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Daar zitten mensen die door hun hersenletsel gedragsproblemen hebben gekregen. Vaak gaat het dan om frontaal hersenletsel, schade aan de hypothalamus, of allebei. Dat zijn namelijk de delen van je brein waarin je remmingen geregeld worden. Als dit beschadigd raakt, kun je ongeremd, agressief en ongefilterd worden. Ik ben nooit fysiek agressief, maar veel mensen op die afdeling zijn dat wel. Mijn ongeremdheid zit in andere dingen.

Hoe heb je dit hersenletsel precies opgelopen?
Op 23 april 2013 ben ik aangereden, in Amsterdam. Ik was toen negentien. Ik stak de straat over in de buurt van station Amsterdam Bijlmer Arena, toen een auto me met vijftig kilometer per uur schepte. Ik weet nog dat ik overstak en dacht: dit haal ik wel, dit haal ik wel. En toen: oh mijn god, hij ziet me niet. Ik haal het niet. Vervolgens herinner ik me alleen nog maar een paniekerig gevoel. De bestuurder van de auto heeft pas op de rem getrapt toen hij me raakte. Mijn voorhoofd heeft de hele klap opgevangen en gezorgd voor mijn frontale hersenletsel. Vervolgens stuiterde ik naar achter en belandde ik met mijn achterhoofd op de straat. Vandaar de schade aan mijn hypothalamus, die zit namelijk achterin je hoofd. Hoe dan ook, mijn brein was goed naar de klote.

Wat is er daarna gebeurd?
Omstanders hebben de politie gebeld. De enige reden dat ik nog leef is dat Ajax die avond tegen NAC speelde in de Arena, en bij zulke wedstrijden staat er altijd een ambulance klaar. Binnen een minuut was er ziekenhuispersoneel bij me, en die hebben me geïntubeerd. Ik kon namelijk door de klap niet meer zelfstandig ademen. Daarvan heb ik nog een litteken op mijn keel. Eigenlijk vind ik het wel fijn dat ik dat heb, zo is toch nog een klein beetje te zien dat er iets met mij aan de hand is.

En toen ben je naar het ziekenhuis gebracht?
Ja. Ik heb twee maanden in het ziekenhuis in coma gelegen. Daarna ben ik naar Libra Revalidatie en Audiologie in Tilburg gebracht. Dat is het enige centrum in Nederland dat werkt met vroege intensieve neurorevalidatie [revalidatie voor mensen met neurologische aandoeningen, red.]. Als je ernstige schade aan je hersenen hebt, moet je daar zijn. Ik ben daar langzaam weer bij bewustzijn gekomen. In het begin kon ik helemaal niets meer. Ik kon niet praten, eten of lopen.

Dat kan je nu allemaal wel weer.
Ja. Mijn herstel ging vrij vlot. Het hielp dat ik zo jong was. In november 2013 woonde ik alweer, onder begeleiding, in Rotterdam. Vervolgens hebben mijn ouders dit huis voor me geregeld. Alles bij elkaar was ik een jaar na het ongeluk weer min of meer normaal. Tenminste, zoals ik nu ben dus. Ik kan alles weer, maar mijn gedrag is niet meer hetzelfde.

Wat is er precies veranderd?
Ik ben ongeremd. Ik kan bijvoorbeeld heel veel geld uitgeven: afgelopen maand heb ik voor duizend euro aan cadeautjes gekocht. Ook op seksueel vlak ben ik ontremd. Daardoor heb ik veel onveilige seks, met mensen die ik niet ken. Gisternacht had ik bijvoorbeeld seks met iemand die ik in de bus had ontmoet. Ik zat naast hem, en nadat ik een kwartiertje met hem had gepraat, begonnen we te zoenen. Toen zijn we naar zijn huis gegaan en hadden we seks. Ik kende hem op dat moment een uur.

Wat vind je daarvan?
Als ik mensen wil versieren, dan lukt dat. En dat is niet per se leuk. Situaties lopen vaak uit de hand, zoals in de bus, gisternacht. Ik heb dan het idee dat ik iets verkeerd doe, omdat ik het gevoel heb dat mijn omgeving het afkeurt. Op sociale media deel ik ook veel over mijn seksleven. Ik krijg weleens berichten van mensen die zeggen dat ik zulke dingen niet met Jan en alleman moet delen. Dat bedoelen ze goed, maar ik trek me er niks van aan. Door mijn NAH ben ik nou eenmaal een open boek.

Ja, je zegt alles wat je denkt, zoals tegen mij, dat ik lelijk ben en soa’s heb.
Klopt. Door mijn ongeremdheid zit er als het ware geen rem op wat ik zeg. En doordat ik alles zomaar zeg, functioneer ik niet goed. Ik heb verschillende baantjes gehad, maar ik ben elke keer ontslagen omdat ik ruzie kreeg. Ik werkte bijvoorbeeld een keer in een café waar de eigenaar geen biologische producten inkocht. Dat vind ik immoreel. Dus dan zeg ik dat. Ik neem geen blad voor mijn mond. Kijk: andere mensen denken dat soort dingen ook. Alleen ik spreek ze ook uit. Dat is niet altijd handig. Ben je veel vrienden kwijtgeraakt?
Ja. Allemaal. Doordat mijn remmingen weg zijn, is mijn persoonlijkheid veranderd en mijn vrienden konden dat niet aan. Ze zeiden allemaal iets van: 'Daphne, ik trek dit niet. Ik kan je gedrag niet aan.' Ze schrokken heel erg van dingen die ik zei.

Wat voor gevolgen heeft deze ontremming nog meer?
Ik raak door dit gedrag niet alleen vrienden en baantjes kwijt, ik word ook vaak uit cafés gezet. Een paar dagen geleden gebeurde dat nog twee keer op één middag. Ik kom dan ergens binnen en dan zetten ze me er meteen weer uit, omdat ik daar eerder ruzie heb geschopt. Maar dat ben ik dan vergeten.

Want je geheugen is ook niet meer wat het was?
Klopt. Ik vergeet veel. Ik onthoud namen niet, bijvoorbeeld. Nou zijn er meer mensen die dat hebben, maar voor het ongeluk kon ik het feilloos. Mijn emoties zijn trouwens ook heftiger dan voor het ongeluk. Ik heb diepe dalen en hoge pieken: emotionele ontremming, heet dat.

Ben je daarom ook opgenomen?
Ik slik voor mijn diepe emotionele dalen antidepressiva. Maar extreme somberheid was niet de reden van mijn opname. Dat was omdat mijn neuropsychiater me een gevaar voor mezelf en anderen vond, vanwege mijn impulsieve gedrag. Soms doe ik dingen als midden in de nacht aanbellen bij alle deuren op de Witte de Withstraat. De nacht voordat ik gedwongen opgenomen werd, stond ik ook ‘s nachts bij iemand aan te bellen. Die persoon vond dat niet zo leuk, en belde de politie. Toen kwam de ambulante NAH-zorg en die hebben me meegenomen. Wat vind je daar zelf van?
Ik vind het moeilijk te begrijpen dat mijn neuropsychiater denkt dat ik een gevaar voor anderen en mezelf vorm. Ik ervaar dat zelf niet zo. Ik ben bijvoorbeeld nooit fysiek agressief. Ik wilde ook niet opgenomen worden. Anders was het ook geen gedwongen opname geweest natuurlijk.

Wat vind je er zelf van dat je karakter zo veranderd is?
Het boeit me eigenlijk niet, ik ben daar redelijk boeddhistisch in. Het is niet relevant. Wat heb je eraan om te gaan zitten treuren om veranderingen? Dat is de kunst van het boeddhisme: het nieuwe vieren en dankbaar zijn voor wat je hebt. Mijn karakter is nu eenmaal zo, dus dan vier ik het maar. Er zijn wel mensen die het heel erg voor me vinden. Dan denken ze: zo’n mooi meisje met zo'n beschadigd brein, wat zonde! Ik zie dat ze met medelijden naar me kijken. Maar ik zie mijn ongeremdheid juist als een schat, want het lukt me vaak om bij mensen tot de kern te komen. Het enige waar ik van baal is dat mijn NAH mijn functioneren bemoeilijkt. Het aangaan van relaties is heel lastig, het lukt me niet om een baan te behouden en mijn studie heb ik ook niet kunnen afmaken.

Hoe zag je leven eruit voor het ongeluk?
Ik had het gymnasium afgerond en was begonnen met een studie Bestuur en Organisatie aan de VU. Ik had bijna mijn propedeuse. Door de aanrijding heb ik het niet kunnen afmaken. Ik heb wel geprobeerd mijn studie weer op te pakken, maar dat ging niet. Ik had er de concentratie niet meer voor. Daarna heb ik ook nog een jaar journalistiek gestudeerd aan de hogeschool in Utrecht. Maar door mijn ongeremdheid werd ik daar heel erg gepest en wilde ik er niet meer mee doorgaan. Ben je boos op degene die je heeft aangereden?
Ja. Hij heeft nooit zijn excuses aangeboden. Het is een man met een heleboel geld, had hij zijn secretaresse niet even een excuusbrief kunnen laten tikken? Ik heb mijn woede en frustratie ook weleens op mijn ongeremde manier naar hem geuit. Ik vond hem op Facebook en stuurde berichten in de trant van: had je me niet gewoon kunnen afmaken? Dan was ik beter af geweest. En: waarom ben je niet over me heen gereden, zoals je over een konijntje heen zou rijden? Het heeft gevolgen, als ik dat soort dingen doe. De politie wordt dan gebeld omdat er gedacht wordt dat ik suïcidaal bent. Maar ik ben niet suïcidaal, ik was gewoon heel erg boos.

Hoe gaat het nu verder?
Ik weet het niet. Ik heb een mooi huis waar ik fijn woon. Wie weet kan ik in de toekomst nog eens een baantje behouden. En zo niet, dan heb ik genoeg geld op de bank staan. Ik heb flink wat smartengeld gekregen en er komt nog een letselschadevergoeding aan. Dat is omdat de man die me aanreed voor 80 procent schuldig is bevonden aan het ongeluk. Ik vind het raar dat het zo werkt, dat je zoveel geld krijgt als je wordt aangereden door een Amsterdammer die niet goed door zijn autoraampje kijkt. Die man heeft mijn leven verwoest, maar hij hoeft niet de gevangenis in.

Wat ga je met al dat geld doen?
Ik ga onbeperkt boeken kopen van Sigmund Freud en Jan Cremer, waarschijnlijk. Dat zijn schrijvers waar ik van houd.

Bedankt, Daphne.

Daphnes achternaam is bekend bij de redactie.