Als het aan mij ligt, zie ik mijn ouders maar enkele keren per jaar

In ‘Vraag het VICE’ beantwoorden we, met de hulp van psychologen, experts en ervaringsdeskundigen, jullie levensvragen. Of die nu gaan over onbeantwoorde liefdes, irritante huisgenoten of het gevoel van verlammende onzekerheid dat je overvalt na een avondje zuipen. Wil je ook dat we je vraag beantwoorden? Stuur een e-mail naar djanlissa.pringels@vice.com. 

Hey VICE,

Ik ben samen met twee jongere zussen opgegroeid in een kleine stad in het oosten van het land. We hebben zorgzame ouders die zich te pletter werken voor de toekomst van hun kinderen. Ik heb nooit aan iets tekort gehad: als ik wat nodig had, zoals kleren of geld voor snoep na school bijvoorbeeld, dan kreeg ik dat. Toch was onze thuissituatie niet altijd gemakkelijk. Mijn moeder heeft een zware jeugd gehad, en daardoor is ze nog steeds erg onzeker en gevoelig. Enerzijds uit zich dat in een overdaad aan liefde, anderzijds heb ik altijd enorm moeten opletten dat ik niets zei of deed dat haar van slag kon maken. Mijn vader is ouderwets: ouders hebben het altijd bij het juiste eind, als kind heb je niets in te brengen in een gezin. 

Die dominantie van mijn ouders had ook concrete gevolgen: als mijn moeder geen goed gevoel had bij een van mijn vriendinnetjes, dan moest ik de vriendschap beëindigen. Als ik even een slechte dag had en zin had om op m’n kamer naar muziek te luisteren, dan zag ze dat als een persoonlijke aanval. Alle feestdagen, waaronder mijn verjaardag, kerst, oud en nieuw en zelfs mijn afstuderen, moest ik spenderen met de familie. Ook het weekend moest ik meestal vrijhouden voor ‘het gezin’. Mijn moeder vond het altijd een belediging als ik in het weekend niet met hen at, mijn vader vond het respectloos. Als kind had ik hier niets tegenin te brengen. Het gekke is: mijn zusjes krijgen veel meer vrijheid.

Ik heb dus mijn hele jeugd me aangepast aan mijn ouders. En dat veranderde dus op het moment dat ik ging studeren in de Randstad, drie jaar geleden. Ik voelde me ineens zo ontzettend vrij. Ik hoefde met niemand rekening te houden, enkel met mezelf. Ik ontdekte ook dat ik eigenlijk nog niet zo goed weet wie ik eigenlijk écht ben. Als ik vrijdag in de trein naar mijn ouders zat voelde ik de stress weer opborrelen, en die verdween weer als ik zondagavond met de trein terug ging naar huis. 

Vorig jaar bleef ik uiteindelijk bijna drie volle maanden op mijn studentenkamer, omdat ik mijn ouders niet wilde besmetten. En dat vond ik heerlijk. Sindsdien wil ik eigenlijk liefst slechts om de paar maanden naar huis gaan, maar daar willen mijn ouders niets van horen. Als het aan hen ligt blijf ik elk weekend, van vrijdag tot zondag, naar hen toekomen. En zodra ik afgestudeerd ben, verwachten ze dat ik terug naar huis kom tot ik ergens in hun stad een baan gevonden heb. Ik heb daar geen zin in. Ik denk er zelfs om alleen om die reden een extra studie te doen, zodat ik hen niet hoef te vertellen dat ik niet meer naar huis kom. Ik voel me zo schuldig. Ik weet niet hoe ik dit moet aanpakken zonder mijn ouders ontzettend veel pijn te doen. Hoe moet ik dit gesprek voeren? Ben ik nu een slecht kind?

S.

-----------------------------------

Lieve S.,

Ten eerste wil ik je meteen geruststellen: dat je op jouw leeftijd op jezelf wil wonen, is doodnormaal. Hoewel jongeren, vooral om financiële redenen, steeds langer thuis blijven wonen, gaat nog steeds meer dan de helft van de jongeren op zichzelf wonen als ze 23 zijn. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat van de 18-jarigen 89,7 procent op 1 januari 2021 nog bij één of beide ouders woonde, met 25 jaar was dat 30,8 procent. Dat je je losmaakt van je ouders, maakt je dus absoluut geen slecht kind. Maar dat maakt het proces natuurlijk niet minder pijnlijk.

Volgens Jean-Pierre Van de Ven, psycholoog bij MIND Korrelatie en gespecialiseerd in relatietherapie, komen dit soort dilemma’s geregeld voor in zijn praktijk. Volgens hem maken jongeren zich op allerlei manieren los van hun ouders: je beslist om je anders te kleden, je kiest voor een studie waar je ouders niet achter staan of dus in jouw geval: je kiest ervoor om niet meer elk weekend naar huis te gaan. “Het komt vaak voor dat ouders het in zulke situaties lastig vinden om hun ouderrol los te laten. Het is niet in alle gevallen problematisch, maar kan het wel escaleren, waardoor het voor een kind erg verstikkend voelt,” vertelt hij aan VICE.

Het is volgens Van de Ven vooral belangrijk om te begrijpen waarom je ouders doen wat ze doen. “Meestal zit er een erg goede bedoeling achter,” vertelt hij. “Ze willen hun kind beschermen. Soms worden ze daardoor overbeschermend. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als het kind in het verleden ziek is geweest of gepest werd, dan hebben ouders zich aangeleerd extra beschermend te zijn.” 

Ook gebeurt het wel eens dat ouders via hun kind proberen voor elkaar te krijgen wat hen zelf niet is gelukt – studeren, bijvoorbeeld. “Mensen voelen zich mislukt, het kind moet dit rechttrekken,” zegt Van de Ven. Dat kan soms een religieuze motivatie hebben, legt hij uit. “Als ouders het gevoel hebben dat ze zondig zijn geweest, kan het zijn dat kinderen dat moeten oplossen door wél rechtschapen te leven.” 

In jouw geval kan er nog een diepere, psychologische reden zijn voor het gedrag van je ouders. Zoals je zelf al aangaf, heeft je moeder een moeilijke jeugd achter de rug. En wanneer jij je losmaakt van haar, voelt ze zich afgewezen. “Dat kan te maken hebben met hechtingsproblemen in haar jeugd,” vertelt Van de Ven. Volgens hem komt ook dit vaak voor in zijn praktijk. “Hoe zijn je ouders gehecht? Sommige mensen hebben door hun verleden geleerd dat ze zich onveilig moeten voelen in relaties, dat ze altijd bang moeten zijn voor afwijzing. Daarom houden ze hun kind zo dicht mogelijk bij zich, uit angst voor afwijzing. En vervelend genoeg voelen ze zich daardoor juist extra snel afgewezen, ook als dat helemaal niet het geval is. Dan worden ze bevestigd in hun angsten, en gaan ze nog meer regels opleggen.” In jouw geval zou het dus kunnen zijn dat ze verwachten dat je elk weekend naar huis komt, in de hoop dat je ze op die manier niet verlaat.

Dat is natuurlijk erg verdrietig, maar wat de reden van je ouders ook is om zich zo te gedragen, het resultaat is dat jij het gevoel hebt dat je verstikt wordt. Volgens Van de Ven is het simpel: je moet zelf kunnen beslissen hoe jij je leven wil indelen.

Stilletjes van huis wegblijven en hopen dat ze het niet merken, is helaas geen oplossing. Dat leidt volgens Van de Ven namelijk tot escalatie: hoe je jezelf van je ouders wil verwijderen, hoe meer ze zich naar je toe zullen trekken, en vice versa. “Het beste is rechtstreeks een gesprek aan te gaan. Je kan zeggen dat je je verstikt voelt, dat ze je klem zetten op deze manier. En je kunt ze bedanken voor alles wat ze voor je hebben gedaan, en zeggen: “Ik begrijp dat jullie alles met de beste bedoelingen doen, maar ik moet nu verder met mijn leven. En dat doe ik niet zonder jullie, maar ik moet het wel zelf uitzoeken.’ Het is belangrijk dat je vanuit jezelf blijft praten,” vertelt Van de Ven.

Dat klinkt op papier natuurlijk hartstikke fijn, maar dat betekent nog niet dat je ouders er rationeel op zullen reageren. Als je voelt dat het gesprek escaleert, kan het helpen om er een derde persoon bij te hebben. Dat kan iemand van de familie zijn, maar ook een psycholoog. Dat laatste kan bijvoorbeeld nuttig zijn als er meer aan de hand is dan alleen verdriet om het uit huis gaan van het kind. “Bij sommige ouders raad ik een individueel gesprek met een psycholoog aan, omdat het ‘afscheid’ van hun kind een dieper probleem blootlegt,” zegt Van de Ven.

En niet alleen je ouders kunnen hulp gebruiken, ook jij kan misschien baat hebben bij een goed gesprek. Want hoewel die schuldgevoelens die je nu voelt doodnormaal zijn, kunnen die ook het gevolg zijn van een onderliggend probleem. “En dan kunnen we je nu wel vertellen dat je je niet schuldig hoeft te voelen, maar dan helpt dat niet,” vertelt Van de Ven. “Je hebt geleerd dat de regels van je ouders belangrijker zijn dan je gevoel. Je voelt je schuldig omdat je nu jezelf wél belangrijk maakt. Een studentenpsycholoog, bijvoorbeeld, zou een hoop kunnen betekenen voor je.” 

Een ding staat als een paal boven water: voor jezelf kiezen en leren je daar niet schuldig over te voelen is niet alleen hartstikke fijn voor jezelf, maar kan ook je ouders op lange termijn verder helpen. 

Als jij of iemand in je omgeving worstelt met angsten, depressieve gevoelens of andere psychische problemen, kun je (gratis) contact opnemen met MIND Korrelatie op 0900-1450 of via mindkorrelatie.nl