stappenteller obsessie
Identiteit

Wanneer ben ik te obsessief bezig met mijn stappenteller?

"Soms komt het stappen tellen niet voort uit zelfliefde, maar vanuit het idee dat je niet goed genoeg bent."

“Je wandelt deze week niet zoveel als vorige week”, vertelt de stappenteller op m’n telefoon me soms, ongevraagd. Dat betekent op zichzelf natuurlijk helemaal niets, maar het voelt als een verwijt - er had net zo goed iets als “je bent deze week nog slomer dan gebruikelijk, ouwe luiwammes” kunnen staan. Zo komt het wel eens voor dat ik op een vrijdagavond een paar doelloze rondjes om de eettafel loop, in een treurige poging mijn wekelijkse gemiddelde nog snel wat op te krikken. 

Advertentie

Ik ben niet de enige die het afgelopen jaar een wat merkwaardige relatie met een stappenteller heeft opgebouwd - om me heen hoor ik verhalen over de vreemde capriolen die mensen uithalen om voor middernacht een zekere hoeveelheid stappen te halen: ijsberen door de slaapkamer, op en neer wippen tijdens de afwas. Een vriendin vertelde me dat het wel eens door haar hoofd spookt als ze op een dag meerdere afspraken heeft. “Heb ik nog wel genoeg tijd om te wandelen?”

Een stappenteller zit op veel telefoons standaard bijgeleverd. Dat is handig als je een idee wil krijgen van je beweeglijkheid - zeker als je door de pandemie noodgedwongen meer tijd thuis doorbrengt en daardoor niet meer terloops een verantwoorde hoeveelheid lichaamsbeweging bij elkaar loopt en fietst. Maar als je twintig keer per dag bekijkt hoeveel stappen je gezet hebt, of niet met een gerust hart naar bed kan zonder eerst een bepaald getal op je schermpje te zien staan, is het dan nog wel gezond? Wanneer slaat toegewijd stappentellergebruik om in een obsessie? 

Een stappenteller kan stimuleren om meer te wandelen en het is een goed middel om inzichtelijk te maken hoeveel je beweegt, zegt ook psycholoog Hanan Haddouch, die via haar sociale media informatie en advies over geestelijke gezondheid deelt. Maar als je het te belangrijk maakt, dan kan het juist een slechte invloed hebben op je leven. Volgens Haddouch gaat het daarbij om de vraag wanneer stappentellergebruik van een gewoonte in een obsessie verandert. “Het verschil daartussen zit ‘m in hoeveel negatieve impact het heeft op je functioneren. Als je bijvoorbeeld leuke dingen afzegt of je werk minder goed doet omdat je zo gefocust bent op die stappenteller, dan is dat wel een teken dat je er obsessief mee bezig bent.”

Advertentie

“Sommige mensen geven aan dat een stappenteller ze helpt om op een gezonde manier in beweging te komen, maar dit is zeker niet voor iedereen zo”, zegt Irene van Aarle. Ze werkt als redacteur en ervaringsdeskundige bij Proud2BMe, een platform voor mensen met een eetstoornis waar ook stappentellers zo nu en dan besproken worden. Het lijntje tussen een goede gewoonte en een destructieve obsessie is best dun. Als je je opgejaagd voelt omdat je niet op je stappenteller kan kijken of omdat je niet een x-aantal stappen hebt gehaald, kan dat betekenen dat je er op een ongezonde manier mee bezig bent. “Het stappentellen komt dan helemaal niet voort uit zelfliefde of de wil om goed voor jezelf te zorgen, maar vanuit het gevoel dat je niet goed genoeg bent, en het idee dat je jezelf moet veranderen.” 

Ook is het goed om op te letten dat je fysieke gezondheid er niet onder gaat lijden. “Als je moet lopen van jezelf terwijl je een blessure hebt, bijvoorbeeld. Of als het heel slecht weer is en je eigenlijk niet wil, maar het anders onrust of zelfs paniek en angst bezorgd. Dat is ook wel een teken dat het je als het ware heeft overgenomen.” Het ligt ‘m niet in het aantal stappen dat je zet, zegt Van Aarle, maar aan het gevoel dat je erbij hebt. “Als je veel loopt omdat je ervan geniet, is dat heel anders dan dat je veel loopt omdat je je anders slap en waardeloos voelt.” 

Advertentie

Volgens Haddouch zit er een probleem in het feit dat bij een stappenteller alle context wegvalt. “Zo’n teller houdt alleen bij hoeveel stappen je zet, maar niet hoe het met je gaat.” Er kan van alles met je aan de hand zijn waardoor een aanbevolen hoeveelheid stappen niet in verhouding staat tot je conditie, maar van een stappenteller kan je dat niet aflezen. 

Ze ziet een stappentellerobsessie als een symptoom van een groter maatschappelijk probleem. “We leven in een prestatiemaatschappij, en daarin draait het al snel om cijfers: hoeveel likes heb je, hoeveel comments. Een stappenteller past daarbij. Maar dat zorgt ook voor extra druk.” Cijfers maken het erg makkelijk om je met jezelf of met anderen te vergelijken, maar zo’n vergelijking vertelt niet het hele verhaal.

“Het geeft je vooral een rotgevoel. Omdat je minder doet, is het net alsof je minder waard bent. Deze week ben je minder goed bezig, want je hebt minder stappen gezet, zegt de stappenteller. Dan is het net alsof dat invloed zou moeten hebben op hoe je naar jezelf kijkt,” zegt Haddouch. Daarbij is het verleidelijk om heel erg op zo’n detail in je leven te focussen, omdat je daar meer controle over hebt dan over zaken als je carrière of je relaties. 

“Zo’n cijfertje doet al snel iets met je”, zegt ook Van Aarle. Stappentellers kunnen om die reden een trigger zijn voor mensen met een eetstoornis, maar ook voor mensen die dat niet hebben kan het een mentale last worden. “Ik denk dat het in ieder geval niet goed is om zoiets elke dag te bekijken, net zoals het niet goed is om elke dag je calorieën te tellen in zo’n voedingsapp of om elke dag op de weegschaal staan. Als je het gebruikt, zou het meer als tussentijdse check kunnen dienen. Maar als je gevoelig bent voor eetstoornissen of eetproblemen, zou ik er van wegblijven. ”  

Advertentie

Zelf was ik waarschijnlijk nooit begonnen aan het dagelijks bijhouden van mijn stappen als ik er eerst zelf een app voor had moeten downloaden. Is het eigenlijk wel wenselijk dat een stappenteller tot de standaarduitrusting van een telefoon behoort? Zou er misschien een disclaimer bij moeten staan? “Het is heel handig dat we dingen goed kunnen meten, maar ik vind wel dat het een keuze moet zijn”, zegt Haddouch. “Ik denk dat het goed zou zijn als je daar meer aan herinnerd zou worden. Sowieso vind ik dat het duidelijk moet zijn welke data je aan je telefoon afstaat, maar dat is weer een andere discussie.”

Ook Van Aarle denkt dat het goed zou zijn als de stappenteller niet langer standaard op telefoons zou zitten. Wel twijfelt ze eraan of een disclaimer veel zou oplossen: “Iets als een trigger warning of disclaimer kan ook averechts werken, omdat het voor mensen met een eetstoornis dan juist reden kan zijn om het op te zoeken”, legt ze uit. “Daarbij zijn er heel veel dingen die als trigger kunnen werken, met waarschuwingen alleen los je dat niet op. Het is vooral heel erg belangrijk dat mensen weten dat ze over dit soort dingen kunnen praten. Een doorverwijzing naar de website van een zorgprofessional kan erg nuttig zijn, maar ook het normaliseren van praten over je mentale gezondheid met bijvoorbeeld je vrienden of familie. Daarvoor hoef je niet per se een diagnose te hebben. We hebben immers allemaal een mentale gezondheid.”

Als je daadwerkelijk vermoedt dat je obsessieve stappen tellen het symptoom van een eetstoornis is, zou het beter zijn om de stappenteller van je telefoon te halen. Maar dat is slechts de eerste stap, zegt Van Aarle. “Bij een eetstoornis gaat het uiteindelijk niet echt om het tellen van kilo’s, calorieën en stappen, dat is ook vooral een copingsmechanisme om onderliggende problemen weg te drukken. Wat mijzelf het meeste heeft geholpen, is het werken aan mijn zelfbeeld en zelfvertrouwen, met de hulp van therapie. Daar heb ik enorm veel aan gehad.”


Worstel jij met een eetstoornis en heb je hulp nodig? Je kunt direct terecht bij Korrelatie of Stichting Human Concern, of zoek een behandelaar bij jou in de buurt. Daarvoor heb je wel een verwijzing van je huisarts nodig.