De vreemdste dingen uit het FBI-onderzoek naar Aretha Franklin

Veertig jaar lang heeft de FBI haar best gedaan om belastende informatie op te graven over de koningin van de soul, wijlen Aretha Franklin. Ze vermoedden dat Franklin ‘radicale’ zwarte bewegingen steunde en hielp aanwakkeren — maar het bureau vond nooit iets wat daar op wees.

Het FBI-dossier over de legendarische R&B-zangeres kwam vorige maand in handen van het tijdschrift Rolling Stone naar aanleiding van een ‘freedom of information request’ (de Amerikaanse versie van een Woo-verzoek) uit 2018. Uit het dossier blijkt dat ze onder toezicht stond van 1967 tot 2007. Het 270 pagina's tellende rapport verwijst naar van alles, waaronder mogelijk contact met “radicale” en “militante Black Power”. De FBI maakte zich ook zorgen dat haar optredens zouden aanzetten tot raciaal geweld. Andere prominente zwarte muzikanten en activisten die zich uitspraken over hun ervaring als zwarte Amerikaan tijdens de tumultueuze rassenverhoudingen in de jaren zestig en zeventig komen voor in het dossier – zij zouden met Franklin hebben samengewerkt.

Franklin woonde in Detroit en was haar hele leven een uitgesproken voorstander van  de gelijke behandeling van vrouwen en zwarte Amerikanen. Hiermee ondersteunde ze de boodschap van prominente zwarte leiders als Martin Luther King Jr. De souldiva creëerde talloze liedjes en die muziek werd de soundtrack van de burgerrechtenbeweging. Franklin overleed in augustus 2018. Ze was even politiek uitgesproken als muzikaal begaafd en won in haar carrière 18 Grammy's, talloze NAACP ( een Afro-Amerikaanse organisatie voor de verdediging van burgerrechten) Image Awards en de Presidential Medal of Freedom, toegekend door president George W. Bush.

Hier zijn een paar van de bizarste dingen die we vonden in Franklins FBI-dossier.

Een van de redenen waarom de FBI Franklin in de gaten hield waren haar nauwe banden met de burgerrechtenbeweging. Ze was een bekend supporter van leiders als MLK en de zwarte communistische activist Angela Davis. Maar ze trad ook vaak op op evenementen van burgerrechtenorganisaties.

Slechts enkele dagen na de moord op King in 1968 werden plannen gesmeed voor een herdenkingsconcert in Atlanta. Honkbalteam Atlanta Braves gaven de Southern Christian Leadership Conference (SCLC), de burgerrechtenorganisatie die King had geleid, toegang tot hun stadion.

Volgens het FBI-dossier zag het bureau Franklin als zo invloedrijk dat ze geloofden dat zij — samen met andere artiesten zoals Sammy Davis Jr. — alleen al door haar muzikale talenten genoeg invloed uitoefende om een “emotionele vonk te creëren die rassenrellen zou kunnen veroorzaken.”

De SCLC besloot uiteindelijk het herdenkingsconcert niet in het stadion te houden.

De FBI hield Franklin op verschillende manieren in de gaten, ondermeer door het afluisteren van telefoongesprekken en het checken van al haar adressen. Ook hielden ze haar correspondentie met fans, vrienden en familie in de gaten. Deze surveillance was niet altijd alleen op Franklin gericht. Het rapport vermeldt dat de FBI de Black Panther Party in 1971 surveilleerde toen de organisatie Franklin wilde uitnodigen om te verschijnen op een evenement waar voedsel werd uitgedeeld, een weggeefactie voor ongeveer drieduizend arme zwarte gezinnen in Los Angeles.

Volgens het rapport overwogen de Black Panthers ook om mede-soulzangeressen Roberta Flack en Tina Turner uit te nodigen.  

Zoals veel zwarte artiesten in die tijd, had Franklin de strikte regel dat ze vooraf betaald moest worden als ze geboekt werd om op te treden. Een keer probeerde een promotor deze regel te omzeilen en dat kwam in een vertrouwelijk FBI-rapport terecht onder de kop: “Mogelijk racistisch geweld”.

Volgens het document zou Franklin optreden in het Red Rocks-amphitheater in Denver op 4 augustus 1968. Maar omdat de promotor van het evenement geen bewijs had geleverd dat hij de soulzangeres haar honorarium voor haar optreden had betaald, weigerde Franklin op het laatste moment te verschijnen. Hierdoor brak een twintig minuten durende vechtpartij uit tussen ontevreden fans. De FBI schatte dat de knokpartij ongeveer 10.000 dollar aan schade veroorzaakte.

Franklin verontschuldigde zich aan haar teleurgestelde fans in lokale nieuwsberichten en ze stelde dat degenen die de show hadden georganiseerd de fans zouden moeten terugbetalen. Maar dat was niet genoeg om de verdenkingen van de FBI weg te nemen.

De FBI was op de hoogte van doodsbedreigingen die eind jaren zeventig aan Franklin en haar familie waren gericht. Uit het rapport blijkt dat Franklins broer Cyril in oktober 1979 ten minste twee dreigtelefoontjes ontving van iemand wiens naam in het rapport wordt weggelaten.

De niet-geïdentificeerde persoon beweerde dat hij twintig jaar geleden met de zangeres was getrouwd en zei dat hij van plan was haar en haar familie te vermoorden. Cyril meldde dit telefoontje aan een instantie of persoon, de naam wordt eveneens in het rapport weggelaten.

Het rapport vermeldt ook dat Aretha Franklin in het verleden soortgelijke bedreigingen had ontvangen: in één ervan dreigde de persoon “jou en je familie op te blazen”. Eén telefoontje vond plaats in het voorjaar van 1979, en in het rapport staat dat Aretha een privédetective uit New York inhuurde om haar veiligheid te verzekeren tijdens bezoeken aan de oostkust van de VS.

Franklin voegt zich bij een lange lijst van zwarte muzieklegendes die ooit onder toezicht van de FBI hebben gestaan. Over Jimi Hendrix, Marvin Gaye, Whitney Houston en Notorious BIG liggen ook dossiers bij het bureau. Onder leiding van J. Edgar Hoover hield het bureau tussen 1925 en 1972 artiesten in de gaten wier roem samenviel met de strijd voor zwarte burgerrechten, voor het geval hun betrokkenheid bij de beweging verder ging dan verbale steun.

Meestal, zoals in het geval van Franklin, leverden deze verdenkingen niets op.

“Ik weet niet zeker of mijn moeder zich ervan bewust was dat de FBI haar in de gaten hield en volgde,” vertelde Franklins zoon Kecalf Cunningham aan Rolling Stone. “Ik weet wel dat ze absoluut niets te verbergen had.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE World News.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.