Is alcohol niet meer cool?

Als je ouder bent dan 25 jaar, herinner je je waarschijnlijk nog wel de pakkende openingszinnen van het Ke$ha-nummer Tik Tok uit 2009. Je hoorde het nummer overal – op de radio, in studentenkamers waar werd ingedronken, en op plakkerige dansvloeren waar mensen met korte spijkerbroeken over hun panty's aan elkaar aflebberden voordat de dj Tipsy van J-Kwon in de mix gooide.

Dit was ook het tijdperk van Skins – een tv-show die reclame maakte met een video van tieners die naar de klote waren, en waarin zo’n beetje iedereen liep te kotsen. Dit was het tijdperk waarin je je favoriete muziektijdschrift niet kon openslaan zonder een ex-bandlid van de Libertines tegen te komen die als volleerde piraat uit een fles rum dronk. En toen Rihanna in 2010 het decennium afsloot met Cheers (I'll Drink to That), dacht vrijwel iedereen dat we dat de komende jaren wel zouden blijven doen. Net zoals we dat altijd al hadden gedaan. Proost! 

Maar nu we zijn tien jaar verder, en lijkt onze relatie met alcohol te zijn veranderd. Nederlandse jongeren (tussen 18 en 25 jaar) drinken nog altijd veel, maar tijdens de coronapandemie meldden zij ook de sterkste afname in alcoholgebruik, en werd ‘nuchter leven’ een populaire Google-zoekopdracht. Tel daarbij op dat we steeds later beginnen te drinken, en er bovendien een groeiend aanbod is aan alcoholvrije drankjes – en andere middelen – en dan dringt de vraag zich op: heeft alcohol z’n beste tijd gehad? 

In het Verenigd Koninkrijk lijkt er een vergelijkbare verschuiving gaande. Volgens een onderzoek van Drinkaware uit 2022 is 26 procent van de 16- tot 24-jarigen in het Verenigd Koninkrijk nu ‘geheelonthouder’. De markt voor alcoholvrije dranken is er sinds 2015 met meer dan 506 procent gegroeid.

Als je de trend eenmaal ziet, herken je het opeens overal. Op het moment van schrijven gaat het in de tien meest populaire liedjes op Spotify niet over naar de klote gaan. “I don't party but I heard Cardi there, so fuck it, I might attend it,” rapt Cental Cee in Doja (een rapper uit de jaren nul zou nooit toegeven dat-ie niet feest). Geen van de populairste tv-programma's van de laatste jaren – Sex Education, Heartstopper, Euphoria – lijken drinken te verheerlijken zoals dat vroeger wel gebeurde. Wanneer Euphoria-personages uit een fles drinken, is dat bedoeld om een ernstig probleem aan te duiden. Comazuipen wordt in de popcultuur nu vaker verpakt als somber en verontrustend – niet spannend, laissez-faire, of iets om naar te streven.

Ik wilde weten of die verschuiving in de drankcultuur andere mensen ook is opgevallen. Daarom sprak ik de man achter Secret Drug Addict – een anoniem Twitter-account dat bekend staat om zijn openhartige berichten over drugs en alcohol ten tijde van Britpop – verschuiving in de drinkcultuur. Hij ziet ook dat onze houding ten opzichte van alcohol is veranderd. Hij drinkt niet meer sinds 2007, maar bracht het grootste deel van de jaren negentig en de jaren nul door als medewerker bij platenlabels. Hij ging volledig uit zijn dak bij feesten met bands als Oasis en the Libertines.

“Ik denk dat drinken toen erg populair was,” zegt hij. “Het was rock 'n' roll. In de loop der jaren zijn de opvattingen over overmatig drinken enigszins veranderd. Vroeger, als iemand helemaal dronken was, zou er gezegd worden, ‘Oh, wat een een lichtgewicht.’ Mensen zouden, zegt hij, niet onmiddellijk bezorgd zijn. Tegenwoordig is iedereen “veel meer bewust van eventuele psychische problemen”.

Hij somt nog andere redenen op: “Ook de prijs speelt een rol. Als ik ga stappen en ik geef een rondje, is het snel 45 euro. Verder is de muziekindustrie erg afhankelijk geworden van live shows omdat platen niet meer verkopen. Ze zijn het grootste deel van hun leven onderweg en kunnen niet meer drinken zoals vroeger. Dus muzikanten zijn gezonder. En als je jong bent en de muzikanten die je leuk vindt drinken niet... dan is het ook niet iets wat jijzelf zo snel ambieert.”

Tom Neilson, 31 jaar, kan zich uit zijn tienerjaren en twintiger jaren herinneren dat alcohol alomtegenwoordig was. “Veel van de popcultuur in die tijd was echt gericht op drinken,” zegt hij. “Er was veel aandacht voor beroemdheden die dronken uit clubs strompelden en op reality-tv werd dronken gedrag als amusant gezien. Ik heb het gevoel dat elk liedje uit die tijd ging over dronken worden en hoe leuk het is om helemaal ladderzat te zijn.”

Dus, wat is er veranderd? Rachel Lee, een analist bij The Digital Fairy, een creatief communicatiebureau dat gespecialiseerd is in jongerencultuur, denkt dat de redenen waarom comazuipen niet meer zo hip is, genuanceerd zijn. Tien of vijftien jaar geleden beseften velen van ons nog niet dat die foto waarop je prosecco in een bosje uitkotste voor altijd online zou kunnen blijven. Nu weten we beter. “Jongeren zijn opgegroeid met het internet en zijn nu erg alert op mogelijkheid dat hun dronken gedrag gefilmd wordt en dan voor altijd social media te zien is,” zegt ze.

Er zijn ook andere redenen, volgens Lee. We maken ons ook meer zorgen over onze  gezondheid. “Jongere generaties waren getuige van de opkomst – en ondergang – van wellness in het afgelopen decennium,” voegt Lee toe. “Aan de ene kant verklaart dat hun genuanceerde begrip van gezondheid, waardoor er een verlangen is ontstaan om zowel de fysieke als mentale risico's van drinken te vermijden (#hangxiety). Aan de andere kant werden hun meest vormende jaren waarin ze volwassen werden, en eindelijk voet zouden mogen zetten in grotemensenclubs, weggevaagd door een wereldwijde pandemie.”

Net als Lee denkt ook Neilson dat social media de manier waarop we vandaag de dag tegen alcohol aankijken, heeft veranderd. “Ik denk dat social media de behoefte heeft gecreëerd om perfect te zijn en dit nekte de ‘zorgeloze’ vibe van de jaren 2010. Toentertijd postten mensen honderd Facebook-foto's van een avondje stappen en iedereen zag eruit alsof ze net twee weken waren doorgezakt”, zegt hij, eraan toevoegend: “Als Kim Kardashian op dezelfde manier werd gefotografeerd als Lindsay Lohan, zouden mensen nu geschokt zijn – maar voor ons was het de normaalste zaak van de wereld.”

Voor Sarah, 23 jaar, is het niet zo dat zij en haar vrienden helemaal niet drinken (“Ik drink misschien één keer in de twee maanden”). Maar niemand zal beweren dat ze saai is of een weirdo omdat ze niet dronken wordt. Misschien was dat het geval in haar tienerjaren, zegt ze, maar nu niet meer. “We hebben kleinere feestjes waar mijn vrienden wel drinken, maar het kan ze niet schelen dat ik niet drink,” zegt ze. “Sinds kort sporten we ook samen, wat me echt geholpen heeft om regelmatig naar de sportschool te gaan. We gaan ook vaak samen koffie drinken.”

Toen ik mensen interviewde voor dit artikel, kwamen steeds dezelfde thema's naar voren. De feestdrift is niet verloren. De jeugd van tegenwoordig gaat nog net zo graag los als vorige generaties (we weten bijvoorbeeld dat 16- tot 24-jarigen nog nooit zoveel ketamine hebben geslikt). En tieners, twintigers en dertigers drinken natuurlijk nog steeds – anders konden alle kroegen sluiten. Alcohol is er nog steeds.

Maar het is wel duidelijk dat ‘zuipen’ gewoon niet meer zo cool is als vroeger – het is uit de mode. “Als nostalgische generatie verkende Gen Z het indie sleaze-tijdperk via de mode uit die tijd, maar het deed afstand van de ‘sleaze’ van het vele zuipen dat dit tijdperk ook definieerde,” zegt Lee.

Dronken zijn is gewoon een beetje gênant geworden. Nuchter zijn is normaal. Geheelonthouding is prima. Vroeger gingen we naar optredens van onze favoriete bands op festivals met een Jack Daniels in de ene hand en een brandende sigaret in de andere. Nu zetten jongeren hun beste beentje voor op social media, nemen ze selfies in de sportschool of ze hebben het over de voordelen van paddo's voor de geestelijke gezondheid. En dat kan alleen maar positief uitwerken, want katers zijn klote. En wees eerlijk: alles onderkotsen in de nachtbus was nooit een fijne vibe.

Gaat het altijd zo blijven? Waarschijnlijk niet. Het leven heeft ons geleerd dat trends cyclisch zijn en soms onverwacht. Maar voor nu, hoop ik dat iedereen geniet van de afwezigheid van een kater. Ik zie je in de sportschool.

Dit stuk verscheen oorpronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.