Hoe makkelijk kan je als bedrijf afstand nemen van problematische muzikanten?

De muziekwereld stond heel eventjes op z’n kop nadat Spotify afgelopen donderdag hun nieuwe anti-haatbeleid bekend maakte. De nieuwe richtlijnen resulteerden erin dat muziek van een aantal controversiële artiesten, waaronder R. Kelly en XXXTentacion, uit redactionele en door algoritmes samengestelde playlists werd verwijderd. De muziek van de artiesten is weliswaar nog steeds te beluisteren op Spotify, maar ze werden hierdoor wel de eerste muziekdienst die in navolging van de #MeToo-beweging een publiekelijk standpunt inneemt over vermeende mishandeling van artiesten.

De stap werd zowel geprezen en gezien als controversieel. Vragen werden gesteld over vrijheid van meningsuiting, censuur en het hellend vlak van morele rechtsspraak. Ook Spotify zelf gaf toe dat het zich op onbekend terrein waagt met het nieuwe beleid.

De aankondiging van Spotify is heldhaftig, maar het laat ook zien dat andere bedrijven uit de muziekindustrie die banden hebben met deze artiesten zich tot dusver niet lieten horen. Streamingdiensten, platenlabels en publishers zijn nog altijd bezig om de kloof tussen een eerlijk proces en het oordeel van het publiek te navigeren. R. Kelly zit bijvoorbeeld nog steeds bij zijn label RCA. Het moederbedrijf daarvan, Sony Music Entertainment, heeft nog niet willen reageren op de status van hun relatie. XXXTentacion, die beschuldigd is van het aanvallen en wurgen van zijn vriendin, die op dat moment zwanger was, in 2016, tekende volgens berichten een deal van zes miljoen dollar in oktober vorig jaar, twee weken nadat de onthullingen over Harvey Weinstein naar buiten kwamen.

Voor fans en luisteraars is het morele dilemma vrij eenvoudig: als een artiest verwerpelijke dingen doet, kun je gewoon stoppen met naar hun muziek te luisteren. Bedrijven moeten uiteindelijk dezelfde afweging maken, maar voordat die zich kunnen distantiëren van artiesten, moeten ze eerst afrekenen met de juridische en ethische mechanismen die zich verschuilen onder het oppervlak van goed versus kwaad.

Kunnen andere bedrijven net zo gemakkelijk weglopen van problematische artiesten als Spotify? Dat ligt aan je definitie van makkelijk – en aan hoeveel geld ermee gemoeid is. Volgens een aantal advocaten binnen de muziekindustrie die we spraken verschilt de situatie per geval, is het afhankelijk van wat voor bedrijf het is, de aard van de relatie en de dingen waar de artiest van beschuldigd wordt.

“Een van de dingen waar een bedrijf rekening mee moet houden, is dat als er sprake is van een relatie, daar vaak contractuele verplichtingen bij komen kijken,” zegt advocaat James E. McMillan, managing partner bij advocatenkantoor James E. McMillan, P.C. “Tenzij er in dat contract een clausule is opgenomen die gaat over morele bezwaren. In dat geval kan een bedrijf zich distantiëren van een artiest, als die iets doet waardoor het bedrijf in een verkeerd daglicht komt te staan. En zelfs in dat geval geeft het ze niet het recht om bijvoorbeeld geen royalties meer te betalen.”

In tegenstelling tot contracten van executives zijn morele clausules vrij ongewoon in contracten met artiesten – al zijn er sinds #MeToo in Hollywood verschuivingen zichtbaar waardoor dit in de toekomst misschien wel gebruikelijker wordt. Als er een morele clausule in een contract is opgenomen, zijn die doorgaans breed van aard. Dat kan het juridisch gezien lastig maken om er een beroep op te doen bij een specifiek soort slecht gedrag, zoals seksueel wangedrag. Vooral in een industrie waar het breken van regels en moreel uitdagend gedrag van oudsher gezien worden als uithangbord van artiesten.

“Je krijgt al snel te maken met zaken omtrent vrijheid van meningsuiting,” zegt McMillan. “Je bent beschermd onder de grondwet, en dan wordt de vraag: is dit kunst, of niet?”

Die grenzen zijn duidelijker als het criminele of civiele zaken betreft. Maar, zonder morele clausule hoeft dat niet noodzakelijk invloed te hebben op het contract van een artiest. Een veroordeling, zeker voor ernstige misdaden, kan grond zijn voor het beëindigen van een contract. Maar niet veel muzikanten hebben dat punt bereikt. R. Kelly werd bijvoorbeeld vrijgesproken van aantijgingen van kinderporno in 2008, omdat het vermeende slachtoffer niet wilde getuigen. Ondanks dat er steeds meer aandacht kwam voor de zaak en de beschuldigingen goed zijn gedocumenteerd, blijft het feit dat de zanger nooit is veroordeeld.

Volgens McMillan betekent dit dat degenen die nog zaken met hem doen daartoe contractueel verplicht zijn. Als iemand ervoor kiest om dat niet meer te doen, riskeert diegene dat er juridische stappen worden ondernomen.

“Dan kunnen ze aangeklaagd worden voor contractbreuk,” zegt McMillan. “Bovendien kunnen ze ook aansprakelijk worden gesteld voor onrechtmatige inbreuk.”

Bij afwezigheid van een morele clausule of een veroordeling, blijven er twee mogelijkheden over. Ze kunnen ervoor kiezen om een contract met een artiest niet te verlengen. De andere optie is een beetje een gok.

“Als het nog geen tijd is om te beslissen of er een optie moet worden genomen, of als het een ander soort overeenkomst is, zonder opties, dan wordt het een gesprek, en misschien is het dan mogelijk om iemand uit te kopen of op een andere manier te compenseren, zodat het voor beide partijen draaglijk is om niet meer samen te werken,” zegt Erin M. Jacobson Esq., een advocaat uit de muziekindustrie wiens kantoor zich richt op contractrecht en intellectueel eigendom.

Naast onderhandelingen kan een bedrijf een artiest ook voor de rechter slepen om een zaak te maken van het vroegtijdig afbreken van de samenwerking, maar dat is een riskante zet.

“Als je een artiest verdedigt, kun je allerlei dingen doen,” zegt advocaat Edwin McPherson. “Je kijkt naar andere artiesten met een zelfde soort situatie die bij hetzelfde bedrijf zitten, die ook iets slechts hebben gedaan. Dan zeg je: ‘Bij deze artiest deden jullie niks. Je wil gewoon graag van deze cliënt af.’ Het is net als zaken over discriminatie. Jij zegt dat je iemand hebt ontslagen, zij zeggen dat het discriminatie is, omdat tien andere mensen hetzelfde deden en niet werden ontslagen.”

Afgezien van zelf aangeklaagd worden door een artiest voor discriminatie of contractbreuk, kan de keuze van een bedrijf om een samenwerking op te heffen er ook voor zorgen dat hun concurrentie daar voordeel uit haalt.

“Een ander label kan bijvoorbeeld denken: weet je wat, die artiest is nog helemaal niet veroordeeld en het is idioot dat zijn inkomen wordt afgenomen vanwege publieke opinie.”

Uiteindelijk komt de keuze van een bedrijf om met een artiest te blijven samenwerken of niet neer op een ingewikkelde kosten-batenanalyse, zegt McMillan.

“Het hangt van de artiest af, hoeveel platen die verkocht heeft. Er zijn verschillende factoren,” zegt hij. “Dit soort bedrijven verdienen geld aan deze mensen. Mijn mening is dat ze niet zo snel een samenwerking stoppen omdat ze daar niet beter van worden.”

Volg Noisey op Facebook, Instagram en Twitter.