Is meditatie de oplossing voor uitstelgedrag?

Als je dit leest, ben je misschien wel uitstelgedrag aan het vertonen. Misschien klikte je op de link die daar dit artikel leidde terwijl je op je werk bent en eigenlijk andere dingen zou moeten doen; misschien ben je thuis maar zou je eigenlijk aan je huiswerk moeten zitten.

Uitstelgedrag is de drijvende kracht achter honderden jaren aan gemiste deadlines en afgeraffelde projecten. Zelfs de oude Grieken en Romeinen waarschuwden burgers al om "werk niet uit te stellen tot morgen of een dag daarna." Ik ben er zeker van dat ook ergens in de Bijbel wel een passage staat over zondige boeren die te laat begonnen met zaaien of oogsten en daarvoor gestraft werden met een gruwelijke dood.

Uitstelgedrag lijkt misschien weinig meer te zijn dan een product van luiheid en slechte planning, maar bij mensen die chronisch lijden onder dit gedrag liggen er allerlei onbewuste biologische processen aan ten grondslag.

De wetenschap is er nog niet over uit wat er precies in de hersenen van mensen gebeurt wanneer ze de behoefte voelen om dingen uit te stellen. Maar zoals deze video van Shopify illustreert, komen we hier steeds meer over te weten. Zo is er een populaire theorie dat bij uitstelgedrag twee verschillende delen van het brein met elkaar in discussie zijn, een beetje als een engeltje en een duiveltje op je schouder.

Wanneer je geconfronteerd wordt met een vervelende taak die uitgevoerd moet worden, draagt het deel van je hersenen dat gaat over instinct en emotie (het limbisch systeem) je op om deze taak te vermijden, omdat de negatieve gevoelens die je over de taak hebt kunnen betekenen dat deze gevaarlijk is. Tegelijkertijd vertelt het rationele deel van het brein (de prefrontale cortex) je dat je nu toch wel echt aan het werk moet gaan. Omdat de prefrontale cortex langzamer werkt dan het limbisch systeem, wint het duiveltje en stel je je werk uit, ondanks alle rationele argumenten om dit niet te doen.

We denken allemaal dat we van onze fouten leren, maar hoe vaak het ook is gebeurd en hoe ernstig de consequenties ook zijn, uitstelgedrag is de uitzondering op de regel. Chronische uitstellers zijn slachtoffer van strijdende processen in de hersenen waar ze geen controle over hebben. Deze paradox in het menselijke gedrag zorgt ervoor dat we toevlucht zoeken in de aangename, stressloze wereld van het niets doen, ook al beseffen we ons dat het op den duur juist meer stress zal opleveren.

Hoe kunnen we deze paradox verslaan? Vanuit de neurowetenschappen is er vooralsnog maar één mogelijke oplossing aangedragen: inspelen op de zogenaamde 'neuroplasticiteit' van het brein. Het brein mag dan wel niet in staat zijn om zichzelf te genezen zoals andere organen dit doen, de banen in het zenuwstelsel kunnen zichzelf reorganiseren en zo de werking van het brein als geheel veranderen. Met andere woorden: dankzij de plasticiteit van het brein kunnen we onze hersenen wel degelijk beïnvloeden, wat weer invloed heeft op ons gedrag.

Wetenschappers hebben bewijs gevonden dat meditatie een effectieve manier is om uitstelgedrag te omzeilen. In de hersenen van mediterende boeddhistische monniken zijn tekenen van zogenaamde gamma-synchroniteit gevonden, wat betekent dat er een hoge mate van controle is over de interacties tussen neuronen. Daarnaast is er een onderzoek dat ontdekt heeft dat mensen die in hun leven honderden uren gemediteerd hebben in staat zijn om de structuur van hun hersenen te veranderen.

Meditatie is een training voor de hersenen die mogelijk invloed kan hebben op uitstelgedrag. Zo bestaat er een grootschalig vragenlijstonderzoek waaruit naar voren kwam dat uitstelgedrag gepaard gaat met een hoog stressniveau, een verminderde gezondheid en een lage 'mindfullness'. Daarnaast is er een experimenteel onderzoek gedaan naar de hersenenactiviteiten van mensen die dagelijks mediteren, waaruit naar voren kwam dat in de hersenen van mensen die veel mediteren "een verdikking te zien is in de gebieden van de hersenschors die geassocieerd worden met aandacht en emotie."

Al met al is er te weinig bewijs om met zekerheid te zeggen dat meditatie de oplossing is voor uitstelgedrag, maar als je leidt onder stress door het chronisch onnodig uitstellen van werk, zou het wel eens het proberen waard kunnen zijn.