In Myanmar zijn de media mannenbolwerken, maar deze vrouwen veroveren er hun plek

Er rijden gepantserde voertuigen door de straten van Rangoon, de grootste stad van Myanmar, en ondertussen maakt een vrouw foto’s van een vriendin, die lachend poseert bij standbeelden en bloementuinen. Twee vrouwen die gezellig samen op vakantie zijn – of althans, dat lijkt zo. Want eigenlijk zijn het twee journalisten die stiekem de troepen op de achtergrond vastleggen.

Op een van de foto’s staat nog niet eens tien passen verderop een man met een machinegeweer. De meeste journalisten hadden allang hun camera’s moeten inleveren of waren zelfs al gearresteerd, maar hij verroert geen vin. Dat komt voornamelijk omdat oorlogsverslaggeving in Myanmar puur als mannenwerk wordt gezien.

“Vrouwen worden enorm onderschat in Myanmar,” zegt Nyein Lay, een van de twee vrouwen, die voor het tijdschrift Frontier Myanmar werkt.

Myanmar mag dan belangrijke vrouwelijke journalisten hebben voortgebracht, zoals Voice of America-correspondent Aye Aye Mar, die een ondergronds netwerk van journalisten heeft geleid, maar het stereotiepe beeld was altijd dat journalistiek vooral door mannen wordt bedreven.

In de afgelopen jaren werd Myanmar steeds democratischer en vonden vrouwen steeds meer hun weg in de media. Ze maakten belangrijke verhalen, wonnen grote prijzen en kwamen aan het hoofd te staan van nieuwsmedia. Maar nu het leger de macht weer heeft overgenomen, worden die overblijfselen van de vrije samenleving geprobeerd weg te gummen – alleen staat daar nu een veel diversere groep journalisten tegenover.

Er zijn nog steeds veel blinde vlekken. Vooral mannen zijn tot nu toe het gezicht geweest van de demonstraties tegen de militaire junta – jonge mannen achter schilden van multiplex en geïmproviseerde barricades, die gasgranaten ontwijken en teruggooien naar de politie. Maar de vrouwen die posters schilderen, verzamelpunten uitstippelen en talloze andere belangrijke taken uitvoeren, komen amper in beeld.

“Het werk dat op de achtergrond wordt verricht krijgt weinig aandacht – en het zijn vooral vrouwen die dat doen,” zegt de 28-jarige freelance journalist Aye Min Thant, die ook mensenrechtenactivist is geweest en bij Reuters heeft gewerkt. “Je krijgt niet zomaar toegang tot zo’n netwerk, zeker als het om mannelijke journalisten gaat die zelf geen contact met je opnemen.”

Aye Min Thant, die zichzelf als non-binair identificeert, zag de genderkloof al bij de allereerste persconferentie waar hen bij was, aangezien er van de tientallen journalisten slechts twee niet-mannelijk waren. “Al had ik daar wat minder moeite mee toen ik naar de vrouwen-wc ging en er geen rij stond.”

Op een gegeven moment kregen media het verzoek vanuit het ministerie van Informatie om vrouwelijke werknemers aan te moedigen zich “professioneel” te kleden – dus traditionele rokken en geen broeken. En toen een groot mediabedrijf de kritiek kreeg zich te veel op mannen te richten, weet Aye Min Thant nog goed dat er bij wijze van oplossing dan maar meer artikelen over schoonheidswedstrijden en make-up geschreven moesten worden.

“Vrouwelijke onderwerpen’ worden als aparte categorie gezien,” zegt hen.

Sinds het begin van de coup, toen de junta zijn greep op de pers verstevigde – of eigenlijk op iedereen met een camera – worden er naar verluidt acht vrouwen die werkzaam zijn in de media vastgehouden.

Bij de recente demonstraties krijgen vrouwen vaak van mannen met luidsprekers het bevel om naar achteren te gaan, naar de speciale ‘vrouwenzones’. Nyein Lay vertelt dat ze ook weleens is gesommeerd om weg te gaan.

Verslaggever en podcastmaker Win Zar Ni Aung klom een keer op een watertank om een demonstrant te interviewen die hoog in een boom was geklommen – waar de menigte best vreemd van opkeek. In haar tienjarige carrière zag Zar Ni vaak belangrijke opdrachten aan haar neus voorbijgaan omdat ze “te riskant” voor haar zouden zijn. Buiten de grote steden ging het eigenlijk altijd wel zo, zegt ze. Maar nu reist ze voor haar eigen podcast Doh Athan – waarbij ze een heel team van journalisten onder zich heeft – alsnog veel af naar door rebellen bezette dorpen en vluchtelingenkampen.

“Als ik ergens ter plekke ben, ben ik er niet mee bezig dat ik een vrouw ben,” zegt ze. “Ik kan alles wat mannen ook kunnen.”

Het feit dat ze een vrouw is, heeft Zar Ni naar eigen zeggen wel geholpen om contact te leggen met arbeiders in sweatshops, slachtoffers van seksueel geweld, moeders in kampen en andere vrouwen die zich niet op hun gemak voelen om met vreemde mannen te praten – laat staan over intieme onderwerpen. Als er meer vrouwen in de media zouden werken, zouden dat soort verhalen waarschijnlijk ook sneller naar buiten komen, zegt ze.

Dat betekent verder niet automatisch dat ze meer respect krijgen, voegt ze toe. “Ik heb niet per se dezelfde mening als elke andere vrouw. Ik wil niet meer vrouwelijke journalisten in Myanmar – ik wil gewoon meer journalisten.”

Zar Ni gelooft ook dat geld een grote rol speelt. Ook voor de militaire coup was de journalistiek al een van de slechtst betaalde beroepen van Myanmar – je kan er net een paar honderd euro per maand mee verdienen.

Naw Betty Han, die voor Frontier Myanmar werkt, zegt dat er ook veel talent verloren gaat. “De meeste vrouwen doen eerst zes à zeven jaar ervaring op en gaan dan bijvoorbeeld in de digitale marketing of PR werken.”

Ze is het ermee eens dat geld nogal een drempel vormt, maar maakt zich ook zorgen om de genderkloof. Zelf moest ze gedwongen overstappen naar de geschreven pers, omdat haar voormalige werkgever bij een televisieomroep besloot dat er in hun mannelijke team geen plek meer was voor een vrouw. Ze droomt ervan om ooit op een redactie te werken met alleen maar vrouwen. Maar waarom zou een vrouw voor dit beroep kiezen als ze het dubbele zou kunnen verdienen in een ‘vrouwelijker’ werkveld?

Nyein Lay, die als kunstfotograaf begon, nam de beslissing om over te stappen naar de media toen ze een presentatie over fotojournalistiek bijwoonde van een redacteur van The Myanmar Times. Nu hoopt ze dat de vrouwen die verslag doen van wat er in Myanmar gebeurt ook anderen zal inspireren om hetzelfde te doen.

“Er zijn veel vrouwelijke fotografen,” zegt ze. “Misschien zeggen die na de coup wel tegen hun ouders dat ze journalist willen worden.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE World News.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.