Na vier jaar ‘Normaal Doen’ is de VVD zelf de vastgeroeste norm geworden

De VVD pakte flink uit met deze boodschap, die de promotionele kern voor de partij vormde in aanloop naar de verkiezingen van dat jaar. Ineens keek iedereen naar gebeurtenissen alsof het televisiespotjes van Defensie waren, met als verschil dat er nu niet werd besloten of het vertoonde gedrag geschikt of ongeschikt was, maar of het normaal of niet normaal was. 

Inmiddels weten we allemaal dat de VVD deze verkiezingen glorieus won. En dus konden we uitkijken naar kabinet Rutte III – het normaalste kabinet in de geschiedenis van dit gave, gave land. Inmiddels weten we ook dat dit niet helemaal is gelukt. Ja, oké, in de afgelopen jaren konden mensen met artiestennamen als Kevin, Suzan en Freek weer uitgroeien tot grote sterren, maar het spreekt niet in het voordeel van de VVD dat dit de grootste stap in normalisering van dit land is geweest. Het was bij tijd en wijle namelijk een teringbende in de meest abnormale zin van het woord. 

Dit komt niet op de laatste plaats door de VVD’ers zelf. De partij lijkt een levenslang abonnement op persoonlijke en politieke schandalen afgesloten te hebben, en de afgelopen regeerperiode vormt hier geen uitzondering in. Sterker nog: het leek alsof ‘zoveel mogelijk liegen over zoveel mogelijk shit’ bovenaan het ‘normaal to-doen’-lijstje stond. 

Neem bijvoorbeeld Halbe Zijlstra. Hij was een tijdje fractievoorzitter van de partij en werd later minister van Buitenlandse Zaken – een van de sickste beschikbare baantjes. Je mag bijvoorbeeld veel en vaak reizen, naar mythische plekken als Narnia, Rivendell en de datsja van Vladimir Poetin, om daar te luisteren naar een gesprek over een uitbreiding van ‘Groot Rusland’. Mochten die eerste twee plaatsen te veel klinken als fictie om aannemelijk te zijn, dan heb ik nieuws: ook op de derde plek is Halbe nooit geweest. Hij loog hier wel over, en bood toen dit aan het licht kwam zijn ontslag aan bij de koning. 

Er was ook een ontzettende hoeveelheid gedoe rondom Wybren van Haga. Hij maakte zich het afgelopen jaar – waarin hij overigens niet meer voor de VVD werkte – vooral populair onder jongeren die klaar zijn met alle maatregelen rondom het coronavirus door aan te schuiven bij de Langste complotpodcaster van ons land, maar in de jaren daarvoor was hij onder de ludieke naam ‘Sjopperdepop BV’ een notoire huisjesmelker. Omdat dit zelfs op de integriteitsmeter van de VVD negatief scoort, beloofde hij zich niet meer te bemoeien met het bedrijf. Tot hij dat, oepsie, toch wel deed. Ook werd hij gepakt met te veel alcohol op achter het stuur. In 2019 werd hij geroyeerd. 

Ook Klaas Dijkhoff, de huidige fractieleider in de tweede kamer, is niet vies van een misstap hier en daar. Hij toeterde van de daken dat het een goed idee is om misdaad dubbel zo hard te bestraffen in wijken waar de bevolking voor meer dan vijftig procent bestaat uit mensen met een niet-westerse afkomst, en toeterde “ja, dus?” tegen een doodsbang kind dat uitgezet leek te gaan worden naar een levensgevaarlijk Irak. Ook ontving hij, omdat hij staatssecretaris en eventjes minister is geweest, een flinke smak wachtgeld bovenop zijn toch al riante salaris, dat hij weigerde terug te betalen. Zijn goed recht, uiteraard, zo zijn de regels nou eenmaal, maar of het volkomen normaal is om duizenden euro’s aan belastinggeld te innen voor niets doen? Ik weet het niet, Mark. 

Het is ironisch dat de partij die het hardst roept dat we normaal moeten doen met z’n allen verantwoordelijk is voor een waslijst aan wangedragingen, maar het is te makkelijk om het alleen op de personen te spelen. Want als ze nou enkel excellent werk hadden geleverd, zou een misstap hier of daar makkelijker door de vingers te zien zijn. Maar helaas gaat die vlieger ook niet helemaal op. Dit is niet het moment om ruim tien jaar VVD-beleid te evalueren, maar wel een prima gelegenheid om te bekijken of de dingen die Mark Rutte in zijn brief bestempelde als ‘normaal’ ook daadwerkelijk de norm zijn geworden.

Hij schrijft bijvoorbeeld: “Het is normaal om leraren te respecteren.” Prima norm, waar niemand tegen lijkt, maar die juist de VVD moeilijk lijkt te begrijpen. De prijzen van huizen zijn onder hun bewind bijvoorbeeld dusdanig hard gestegen dat een gemiddelde basisschooldocent in de Randstad het zich niet kan veroorloven om een woning dichtbij het werk te kopen – terwijl daar juist de meeste docenten nodig zijn. Getuigt niet echt van veel respect. 

Ook schrijft Rutte dat het normaal is dat je werkt voor je geld, en dat je het beste uit je leven probeert te halen. Wederom iets wat volkomen logisch klinkt, maar in de praktijk moeilijker blijkt. Er is nog steeds veel discriminatie op de arbeidsmarkt, de wachtlijsten voor de ggz zijn de pan aan het uitrijzen en het aantal daklozen in Nederland is de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld. Werken voor je geld en het beste uit je leven proberen te halen? Doodnormaal, tenzij je niet wordt aangenomen omdat je achternaam er niet normaal genoeg uitziet, je niet normaal geholpen kan worden als je hulp nodig hebt of als je even te druk bent met overleven omdat je geen normaal dak boven je hoofd hebt. 

Op een van de enorme posters die te downloaden is op de website van de VVD staat: “Thuis leren dat je de politie moet respecteren. Heel normaal.” Natuurlijk is dat zo, op papier. In de praktijk is dat moeilijk zolang etnisch profileren nog vaak “subtiel en onbewust” gebeurt, en agenten in een multiculturele stad als Rotterdam in een Whatsappgroep strooien met woorden als ‘kut-Afrikanen’ en ‘pauper-allochtonen’ en het hebben over ‘kankervolk’, zonder daar hard voor gestraft te worden. Het is niet volkomen normaal om de politie te respecteren zolang je staande wordt gehouden omdat een agent denkt dat de auto waarin je rijdt niet past bij je huidskleur. 

Er is veel te zeggen over de term normaal, en over de dingen die we in dit land wel en niet normaal vinden met z’n allen. Het zou een leidraad moeten zijn. Een handvat waar je jouw gedrag en het gedrag van anderen aan kan toetsen. Maar om eerlijk te zijn is de afgelopen vier jaar maar een ding echt normaal geworden bij mij, en dat is politieke onverschilligheid. Het heeft me lethargisch gemaakt. 

De grootste reden hiervoor is de toeslagenaffaire. Jarenlang zijn er in dit land, met onze oernormale minister-president als hoofdverantwoordelijke, levens verwoest van mensen die structureel en onterecht als fraudeur werden bestempeld, terwijl ze juist hulp nodig hadden. Dit is een van de grootste politieke schandalen in onze geschiedenis, en wat zijn precies de politieke gevolgen voor de mensen die hier verantwoordelijk voor zijn? [beeld je hier het geluid van krekels in]

Kabinet Rutte III is inmiddels afgetreden, maar dit lijkt geen enkele impact te hebben omdat de aankomende verkiezingen zo dichtbij zijn en de coronacrisis zoveel aandacht verdient. Zo goed als dezelfde koppen doen dezelfde dingen op dezelfde manier met hetzelfde resultaat en dezelfde vooruitzichten in de peilingen. 

Zoals het er nu voor staat lijkt de VVD de verkiezingen wederom met twee vingers in de neus te gaan winnen, en dat is blijkbaar het enige wat echt normaal is geworden in de afgelopen jaren. Dit kan komen door een gebrek aan sterk leiderschap bij de linkse partijen, of een massaal toegeslagen stockholmsyndroom, maar misschien komt het ook omdat we het normaal zijn gaan vinden dat dit nou eenmaal zo is. Het is de normaalste zaak van de wereld geworden dat de normaalste man van Nederland gewoon tot zijn kist kan blijven regeren. Maar dat lijkt mij nou net het nieuwe normaal waar alarmbellen van moeten gaan rinkelen.