Tarot editions wil dat je over je gevoelens praat bij kunstige tarotkaarten

Emma Keppens (24) en Adriënne van der Werf (29) legden voor het eerst samen tarotkaarten in maart 2020. Adriënne is een Nederlandse curator die 5 jaar geleden in Gent neerstreek voor haar studies Kunstwetenschappen, en Emma bleef plakken na haar opleiding grafisch ontwerp aan Sint-Lucas. Wat begon als een tarotlegging bij een glas wijn toen de twee nog samenhokten, werd een groots plan voor een eigen tarotproject. Drie lockdowns later zijn de met wijn bevlekte notities vol ideeën eindelijk klaar om de wereld in te sturen als ‘Tarot editions’, een tarotkaarten deck en tentoonstelling in de Gentse 019 met het werk van 78 kunstenaars uit heel verschillende disciplines.

Alle deelnemende kunstenaars werden uitgekozen door Emma en Adriënne. Het is geen toeval dat er onder hen heel wat kennissen uit Gent en omstreken zijn, al hebben ze bijvoorbeeld ook gekeken naar pas afgestudeerde Belgische kunstenaars. De kunstenaars zijn zo verschillende dat je ze niet onderling kan vergelijken. Het gaat om architecten, schilders, fotografen, beeldhouwers, performance kunstenaars, 3D-animatiekunstenaars, textielkunstenaars,... Die diversiteit is bewust, want “door het rigide format van die kaart krijg je toch wel een eenheid, dat hoeft niet per se door de kaarten onderling.” 

We vroegen het duo wat het verleden, heden en de toekomst van tarotkaarten volgens hen inhoudt en waarom iedereen eens in hun kaarten zou moeten laten kijken.

VICE: Hey Emma en Adriënne, waar komt jullie fascinatie voor tarotkaarten vandaan? 
Emma: Tijdens de eerste lockdown in maart 2020 woonden Adriënne en ik samen. Zij heeft me eigenlijk voorgesteld aan het tarotkaartenspel, en ik ben daar dan ook door gefascineerd geraakt. We hebben het op een zatte avond voor het eerst samen uitgeprobeerd. Ik heb zelfs nog notities liggen vol wijnvlekken met het eerste idee van Tarot editions. 
Adriënne: Ik was nog maar een kind van 12 toen ik mijn eerste deck bestelde. Ik was er super gefascineerd door, en ik begreep er eigenlijk niet zo heel veel van, maar ik had er wel een boekje met uitleg voor. Tijdens een residentie in Griekenland een tijdje geleden, had ik mijn tarotkaarten weer meegenomen omdat ik gefascineerd was door de beeldtaal op de verschillende soorten decks en de kunsthistorische kant van tarotkaarten. Tijdens die residentie merkte ik dat je iemand heel snel, heel goed leert kennen door samen tarotkaarten te leggen. Mensen zijn sneller geneigd om het over heel gevoelige dingen te hebben. Het gaat ook niet echt om het antwoord op een vraag, maar meer dat het gesprek op gang komt en je de situatie op een andere manier kan bekijken. De situatie die wordt gecreëerd door de kaarten is het medium, en niet degene die de kaarten legt. 

Zien jullie het eerder als een tentoonstelling of als een gebruiksvoorwerp? 
Adriënne: Het is eigenlijk alles dat samenkomt: die originele werken die we op kaarten hebben en tentoonstellen, maar ook de editie, en de envelop die we hebben gemaakt met een costumized postzegel, en het boekje waarin het wordt getoond. Het uiteindelijke doel was de tentoonstelling, maar die editieverkoop is er ook om dat gesprek in de echte wereld te laten plaatsvinden. Kunst is heel mooi als je het in een ruimte ziet en als het over iets maatschappelijks gaat, maar als het niet iets effectief doet in die ruimte en in de echte wereld stapt, is het ook maar een laagje dat je er overheen knalt.

De editie is een soort affordable art, dan? Een catalogus die een eigen leven gaat leiden? 
Adriënne: Klopt. Mensen vinden het ook heel goedkoop, maar we wilden net dat het een betaalbaar object is. We willen daar geen 100 euro voor vragen, omdat er ook veel studenten en andere mensen zijn die dat willen, maar gewoon niet kunnen betalen. Het is toch een mooie manier om een werkje in je huis te kunnen hebben. Ook al is het een reproductie. 

Jullie noemen het een 'spel' en zeggen ook dat “iedereen tarotkaarten kan leggen”. Zijn jullie ermee bezig dat mensen die zichzelf heel serieus nemen bij het kaarten leggen dat misschien verkeerd gaan interpreteren? Emma: Ik weet nog dat Adriënne het voor het eerst bij ons thuis deed en ik echt onder de indruk was van de gesprekken die we toen voerden. Later kwamen mijn nichten op bezoek en probeerde ik het met hen. Ik had geobserveerd hoe Adriënne te werk gegaan was en nam haar kaarten en gids erbij. Je kan je kaarten op verschillende manieren leggen maar een van de vaakst voorkomende en gemakkelijkste, die ik toen heb gebruikt, gaat als volgt: de vraagsteller kiest drie kaarten en die representeren het verleden heden en toekomst. Ik wist niet meteen wat de betekenis was van de specifieke kaarten, maar door dat handboekje kon ik opzoeken wat die kaart betekende. Aan de hand van de vraag kan je dat dan toepassen op en linken aan dingen die in het verleden zijn gebeurd. De kaart van het heden had ook een specifieke betekenis die ik via die gids kon 'lezen'. We hebben daar toen heel diepe gesprekken over gevoerd en kwamen door die diepgang toch tot bepaalde conclusies die belangrijke keuzes hebben beïnvloed. 

Het is dus niet volledig uit de lucht gegrepen? Je volgt wel spelregels? 
Adriënne: Het verschil in hoe je tarotkaarten legt moet er zijn. Ik vind het heel belangrijk dat mensen die geloven in het medium en de kaarten daarvoor in hun waarde worden gehouden. Ik wil niet zeggen “dit is goed, dat is fout”. Dit is hoe wij het hebben geïnterpreteerd en ik merk dat het voor ons werkt. Het doet iets met mensen en brengt een gesprek op gang. Ik zie het meer als therapie. Wat Emma van mij heeft overgenomen, heb ik bijvoorbeeld weer overgenomen van mijn psychoanalist. Je moet ook wel een beetje losbreken van de traditie. De kunstenaar geeft bijvoorbeeld een interpretatie aan de kaart en dat geeft weer een nieuwe betekenis. Dan heb je ook nog een betekenis die specifiek is aan de vraag die gesteld wordt, aan de persoon die die vraag stelt,... Maar de kern van de kaart blijft wel dezelfde. 

Waar komt dat hele mysterieuze rond tarotkaarten eigenlijk vandaan? 
Adriënne: Dat hangt vast aan de geschiedenis van de tarot, de numerologie, de Kabbalah,... Er zitten veel lagen van geloof in die kaarten. Het mystieke komt ook voort uit een 19e eeuwse traditie die tarotkaarten verbonden heeft aan een boek uit Egypte: het boek van Thoth. Dat boek mocht niet worden verscheept vanuit Egypte en werd dus omgezet in een kaartspel dat via de Roma-bevolking naar Europa gebracht zou zijn. Het hele mysterie van tarot is dus een voortvloeisel uit de egyptomanie uit de tijd dat de kolonisten voor het eerste de piramides ontdekten en graftombes binnendrongen. Tarotkaarten worden trouwens effectief vaak door mensen uit de Roma-gemeenschap gebruikt. Het is eigenlijk ook iets wat ze moesten doen. Het was een van de enige manieren waarop ze geld konden verdienen als nomadisch volk. Het is een onderdeel van hun cultuur en het is belangrijk om hen die erkenning te geven. 

Je hebt die mystieke stroming nog steeds, maar je merkt ook dat er steeds vrijere manieren zijn om tarot te interpreteren. Er zijn veel kunstenaars die ermee hebben gewerkt, waardoor het weer een traditie is geworden binnen de kunsten. Salvador Dalí heeft een deck gemaakt, en er zijn veel tattoo-artiesten die een deck gemaakt hebben. Robbert&Frank/Frank&Robbert, die ook aan dit project meedoen, hebben ooit een deck gemaakt dat ze nooit hebben uitgegeven. Heel veel van de kunstenaars die meedoen zijn zelf tarotkaartleggers, zonder dat we dat op voorhand wisten. 

Je kan de Tarot edition kopen tijdens de tentoonstelling in 019 in Gent van 3-25 april op zaterdag en zondag van 10:00 - 18:00. Op de tentoonstelling kan je de originele kaarten zien in een scenografie in samenwerking met Bert Villa. 

Deelnemende kunstenaars zijn Jacopo Pagin, Elisa Pinto, Lisa Ijeoma, Loulou João, Maya Strobbe, Toon Boeckmans, Louise Delanghe, Dieter Ravyts, Indre Svirplyte, Jonas Dehnen, Koi Persyn, Robbert&Frank/Frank&Robbert, Lisa Ottenburgh, Quinten Cartrysse, Dries Segers, Jules Labath, Olivier Goethals, Joëlle Dubois, Natasja Mabesoone, Katya Ev, Adriaan Marin, Flor Maesen & Sadrie Alves, Romane Claus, Gaia Lufrano, Jan en Randoald, Renée Pevernagie, Nokukhanya Langa, Steven Deprez, Sofie Vandevoorde, Manor Grunewald, Maxim Ryckaerts, Justine Bougerol, buren, Lieselotte Vloeberghs, Mariana Rebola, Raphaël Lecoquierre, Chloé Arrouy, Yoel Pytowski, Alexander Deprez, Dieter Durinck, Pommelien Koolen, Dominiek Colpaert, Atelier Brenda, Flexboj & L.A., Evy Bosman, Joselito Verschaeve, William Ludwig Lutgens, Ines Claus, Lysandre Begijn, Klaas Op De Beéck, Lindert Steegen, Lien Buysens, Sam Timmerman, Cecile Broekaert, Paul Ferens, Charlotte Symoens, Catharina Dhaen, Sybren Vanoverberghe, Tine Deboelpaep, Celina Vleugels, Rémie Vanderhaegen, Ellen Meers, Titus Simoens, Pieter Chanterie, Jan Laroy, Jade Kerremans, Lore Smolders, Jore Dierckx, Eva Vermeiren, Nello Margodt, Nina-Joy Thielemans, Jan Vandeplancke, Les Monseigneurs, Emma Robertsson, Thomas Boussu, Marlies De Clerck, Thomas Vandenberghe en Apparatus 22.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.