De kleurrijke maar zorgwekkende wereld van crystaltok

Algoritmes zouden inmiddels bijna eng goed moeten zijn in het ontrafelen van de wensen en interesses van social-mediagebruikers. Toch heeft TikTok nog geen idee wie ik ben: het denkt dat ik op vrouwen val, dat ik al twee jaar een huis op het platteland aan het renoveren ben en dat ik verliefd ben op Harry Styles – en alleen dat laatste is misschien een beetje waar. 

Op een gegeven moment ben ik iets te lang blijven hangen bij een video over helende kristallen, terwijl ik door de app scrolde. Sindsdien zit ik gevangen in de wereld van #crystaltok, waar mensen hun kleurrijke stenen voor de camera houden en uitleggen hoe ze zogenaamd je gezondheid, salaris en zelfs je seksleven verbeteren.

Deze kostbare edelstenen ontstaan onder hoge druk en hitte in het binnenste van de aarde. Mensen maken al duizenden jaren sieraden van edelstenen en sommige worden gebruikt voor commerciële doeleinden.

De esoterische industrie verdient veel geld met edelstenen: het is een bedrijfstak waar miljarden in omgaan. Met het uitbreken van de pandemie zijn er meer bestellingen binnengekomen, zegt de eigenaar van de online retailer Stein-Insel, vooral van jongere mensen “uit de TikTok-doelgroep”.

Deze hausse heeft waarschijnlijk ook te maken met het feit dat oorlog, de pandemie en de toenemende inflatie het nieuws domineren. Terwijl de wereld steeds ingewikkelder en bedreigender lijkt te worden, zoeken veel mensen steun in complottheorieën en esoterie.

De hashtag #crystaltok is meer dan vier miljard keer gebruikt op het platform, met video's die beloven te helpen met van alles en nog wat, van eerste hulp bij verliefdheid tot het het omgaan met strenge ouders en van het halen van goede cijfers tot het bestrijden van je telefoonverslaving of zelfs het verzorgen van je huid. De beweringen – overduidelijk gericht aan een zeer jong publiek – worden met elke scroll gekker.

De trend is over het algemeen onschuldig – totdat willekeurige tiktokkers beginnen over stenen die je zou moeten gebruiken om mentale en fysieke gezondheidsaandoeningen te behandelen. Amethyst, howliet en hematiet zouden menstruatiepijn verlichten. Zwarte obsidiaan ‘eindigt depressie’, celestiet helpt bij borderline persoonlijkheidsstoornis en fluoriet bij ADHD. Bloedsteen helpt bij het genezen van hoest en citrien bij maagproblemen.

Een helende werking van esoterische producten zoals deze zogenaamde genezende kristallen is echter niet wetenschappelijk bewezen. Uit een studie uit 2001 bleek dat de kristallen een placebo-effect hebben, wat betekent dat ze de lichamelijke en geestelijke gezondheid van patiënten verbeteren zonder een direct therapeutisch effect te hebben. De studie verdeelde de deelnemers in twee groepen – de ene werd gevraagd te mediteren met een steen, de andere met een nepkristal van plastic. Beide groepen voelden zich na afloop beter, maar er was geen significant verschil tussen de twee.

Dat brengt ons op een ander probleem: veel van de kristallen die worden verkocht zijn nep. Ze zijn gemaakt van plastic en synthetische harsen, en worden verkocht als echte stenen. Het is onduidelijk hoe groot deze specifieke tak van de industrie is, maar zowel op TikTok als op Google is er veel informatie beschikbaar met tips over hoe je de echte van de neppe stenen kunt herkennen.

Youtuber en voormalig metafysische winkelbediende, Courtney Violetta, sprak in een video uit 2021 over haar ongemak met spiritueel materialisme. “Ik heb geleerd dat we echt geen objecten nodig hebben om ons te verbinden met onze wijze geest,” zegt Violetta, sprekend over hoe ze stopte met het uitgeven van haar zuurverdiende geld aan kristallen en andere objecten die ze tegenkwam in video's van metafysische influencers.

Op haar werk werd ze vaak geconfronteerd met klanten die hun verhaal met haar deelden omdat ze hulp nodig hadden. “Ik voelde me ongemakkelijk en schuldig dat ik ze een kristal, kruid of kaars moest verkopen (want dat was mijn werk) terwijl ze professionele hulp nodig hadden,” zegt ze. “Ik had het gevoel dat mensen naar mijn winkel gingen en al deze spullen kochten in de hoop dat ze zich beter zouden voelen, dat het ineens allemaal opgelost zou zijn.”

Violetta gelooft nog steeds in de energetische kracht van kristallen, maar erkent ook dat een mooie steen op geen enkele manier je problemen kan oplossen. Uiteindelijk is het prima om je te willen omringen met mooie objecten. TikTok staat bekend om het creëren van trends van de ene op de andere dag en af en toe is dat geweldig. Maar met crystaltok worden vooral jongeren genaaid. Als je geestelijk of lichamelijk onwel bent, ga dan naar een dokter en vertrouw niet op mooie gekleurde stenen. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Duitsland.

 Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.