We vroegen jullie waarom jullie drugs gebruiken

Of we het nu leuk vinden of niet, drugs zijn een overgangsritueel waarmee iedereen vroeger of later mee in contact komt. Volgens het Europese Drugsrapport van 2021, gebruikten zo’n 17,4 miljoen jonge Europeanen (tussen de 15 en 34 jaar) drugs in het afgelopen jaar (16,9%). Maar wat is nu hetgeen dat ons pusht om ze te proberen desondanks de angst voor het onbekende? Wat is zo speciaal aan deze ervaringen - die soms catastrofale gevolgen kunnen hebben - dat ons zo hard fascineert? Kunnen we - en moeten we - jongeren tegenhouden om drugs te proberen, generatie na generatie? 

Volgens Sciensano kunnen de oorzaken van druggebruik opgedeeld worden in 4 categorieën: simpelweg plezier of uit nieuwsgierigheid, om een slecht gevoel te bestrijden, groepsdruk en de beschikbaarheid van drugs. Maar dan nog? Vanuit mijn ervaring als dertiger, zie ik vooral hoe de stappen die men zet naar een eerste gebruik (en de daaropvolgende) een ingewikkelde opeenvolging van kleine en grote trauma’s zijn, kwesties van tijd en plaats en de nood om erbij te horen en te ontsnappen. Nieuwsgierig naar persoonlijke verhalen, besliste ik te gaan onderzoeken in mijn vriendenkring.

Het begint allemaal bij die eerste keer - dat moment dat we ons laten overhalen, wanneer de context het toelaat en veilig genoeg is, veilig genoeg voor ons om te accepteren en in het diepe onbekende te duiken. Tussen mislukte pogingen en magische ervaringen ligt een wereld van wijde pupillen, kots, leugens en spacen. Van alle verhalen die ik hoorde bij het schrijven van dit artikel, vertellen de meesten over hun rol als vriend, familielid of partner bij het eerste druggebruik van iemand. In de meeste gevallen moest deze persoon ook alles in goede banen leiden; in andere gevallen, zijn ze een (onbedoelde) slechte invloed. “Toen ik voor het eerst coke nam was het met de maten van een vriend die enkele jaren ouder waren,” herinnert Matilda (36) zich. “Ik durfde niet te zeggen dat ik het nog nooit had geprobeerd, ik wou overkomen alsof ik dit allemaal normaal vond. Dus gaven ze me een megalijn om te snuiven. Terwijl ik inhaleerde hoopte ik had dat ik niet hetzelfde zou eindigen als Uma Thurman in Pulp Fiction. Nu ik terugkijk, besef ik dat het helemaal fout kon gaan, maar dat kon me toen niet veel schelen.” 

Humam (36) groeide op in Syrië, in een religieuze en conservatieve omgeving. Toen hij 7 jaar geleden naar België verhuisde, nam hij voor het eerst XTC op een feestje: “ik voelde me eindelijk vrij. Ik was zo geobsedeerd met het idee dat ik ergens leefde waar ik mezelf kon zijn en doen wat ik echt wou, dat ik gewoon alles wou proberen. Pillen werden heel snel een vaste waarde in mijn routine. Ik weet nog dat ik een keer 4 dagen lang heb gefeest. Er was niemand die me vertelde dat ik heel down zou zijn erna, het was echt een kutverrassing, ik voelde me slecht de hele week erna.” 

Aan de andere kant, vertelt Damien (31) me: “Het was geweldig. Ik begreep eindelijk wat m’n broer me had verteld. Hij was verslaafd, dus ik had niet per sé een positief beeld van drugs, maar ik was er toen wel door gefascineerd, gewoon omdat het fascinerend was.” Céleste (22) begreep niet onmiddellijk wat haar overkwam: “De eerste keer toen ik bollen pakte, was ik super euforisch en het duurde eventjes tegen dat ik doorhad dat het door de pillen kwam. Toen ik eindelijk besefte dat ik echt weg was, wou ik dat het gevoel nooit zou weggaan.” 

En voor sommigen is de eerste keer meteen ook de laatste keer. “Mijn vriendje toen had best wel al veel ervaring en overtuigde me om shrooms met hem te proberen,” vertelt Charlotte (30). “Na twee keer over te geven nam ik de tram naar huis, de hele weg lang was ik aan het flippen. Ik was nieuwsgierig en teleurgesteld, en dat was genoeg om het niet nog eens te proberen.” 

We horen te vaak dat er een ‘laissez-faire’ attitude is, dat we strenger moeten zijn om gebruik te onderdrukken, maar de meerderheid van drugs zijn toch illegaal in België. Als een verbod zou werken, dan zouden we hier niet zitten keta-memes te sturen naar onze maten. Soms is het de smaak van iets verboden die ons nieuwsgierig maakt. “Als tiener vertelden m’n ouders me constant dat als er een ding was dat ik absoluut niet mocht doen, waren het wel drugs,” vertelt Gilles (31).

En Céleste, zij vertelt: “Ik herinner me dat ze ons op school drugs voorstelden als iets gevaarlijks. Ze vertelden ons over verslavingen zonder uitleg over de effecten van drugs en waarom mensen het pakken.” Alsof druggebruik niet iets was dat mensen doen in een zoektocht naar plezier. Een extreem negatieve visie zoals deze is niet alleen nutteloos, het zorgt ervoor dat jongeren de belangrijkste informatie niet eens krijgen. “Ik geloof niet in nultolerantie, m’n kop in het zand steken,” zucht Shiela (24). “Ik groeide op in een dorp waar we dachten dat drugs gelinkt werden met misbruik, verslaving, mentale problemen enzovoort. Toen ik naar een grotere stad verhuisde en nieuwe vrienden vond, besefte ik wat voor een vervormd beeld ik had; er waren heel wat mensen die ‘s avonds bollen pakten en toch goeie punten op school of een deftige job hadden, een tegenstelling van wat ik altijd had gehoord.”

Veel jongeren worden geconfronteerd met de hypocrisie van de volwassenwereld, zoals Arno (37) wiens vader vaak joints rookte. “In het begin dacht ik altijd dat hij saffen rolde, maar toen ik begon te beseffen dat hij wiet gebruikte, begreep ik er niets meer van. Mij werd altijd verteld dat drugs slecht zijn. Dus dat betekende dat mijn pa ook iets slecht deed.” Later kon hij wel altijd rekenen op zijn vader en oudere zus, als gidsen om de wereld van drugs te ontdekken. “Dankzij hun uitleg kon ik een gezonde en evenwichtige relatie opbouwen met drugs. Ik leerde wat ik wanneer en hoe kon nemen, waar mijn grenzen liggen. Drugs zijn een deel van mijn leven en ik ga ze blijven gebruiken zolang dat kan.” 

Niet iedereen heeft een even gezonde, geïnformeerde en open-minded omgeving. Na 3 jaar feesten en losgaan, werd het Humam te veel, hij besliste om te stoppen. Hij hield het twee jaar lang vol, elke dag was een uitdaging: “Het was vaak zo verleidend en ik voelde me echt als een loser. Gelukkig, met de hulp van professionals, leerde ik mijn trek te negeren, maar vooral mijn schuldgevoel. Ik ben onlangs terug sporadisch beginnen te gebruiken en ik voel me er veel beter bij.” 

In sommige gevallen is het druggebruik maar het topje van de ijsberg. Matilda begreep pas dankzij haar therapie dat haar verslaving een symptoom was van een dieper gelegen probleem. Ik weet dat ik al van kinds af depressief was”, vertelt ze. “Drugs pakken voor mij is niet enkel recreatief: er zit een zelfdestructief aspect aan vast, een idee dat dit het leven is dat ik verdien. Als tiener zag ik mensen hun leven kapot maken met drugs, zoals in Trainspotting of in Christiane F., ik dacht vaak ‘ja dat doe ik ook’.” Dit spookt ook door het hoofd van Lucia (40); toen ze jonger was had ze een fascinatie voor Kurt Cobain: “Hij kon dat gevoel verwoorden zoals niemand anders dat kon. In een wereld waar ik het enorm moeilijk had om mijn plek te vinden, vond ik eindelijk iemand waarin ik mezelf herkende.” 

Dat gevoel wordt alleen maar uitvergroot door de eenzaamheid die jongeren ervaren wanneer ze drugs te vroeg proberen. Dagelijks geconfronteerd met het contrast tussen zichzelf en andere tieners, herkennen deze jongeren zichzelf in echte of fictionele personages die serieuze problemen hebben. “Ik herinner me toen we poëten bestudeerden in de Franse les; Baudelaire sprak over Paradis Artificiels (ed. Kunstmatige Paradijzen); op dat moment besefte ik dat de arme zielen in mijn klas geen idee hadden over wat we aan het praten waren, en ik wel,” vertrouwt Matilda me toe.  “Ik voelde me geraakt op een volledig andere manier, en om heel eerlijk te zijn, het deed me superieur voelen ten opzichte van anderen, terwijl ik tegelijkertijd me zo slecht voelde. Uiteindelijk is er geen andere plek dan dit waar je terecht kan met donkere gedachten als kind of tiener. Het is onmogelijk om met iemand te praten in je omgeving, dus val je gewoon in een zwart gat.” 

Hoe je drugs in films, series en literatuur ziet, dat laat een indruk achter op ons collectieve onderbewustzijn; dat is het vertrekpunt om artistieke of culturele producties te beschuldigen dat ze drugsgebruik te promoten, “je moet het niet misbruiken,” zegt Matilda. “Als ik drugs toen probeerde en ze vandaag nog steeds gebruik, dan is dat niet omdat ik mensen op TV dat zag doen,” vertelt ze. “Ik neem drugs omdat ik geen plezier in het leven vind zonder. Ik pak ze omdat het leven zwaar op me weegt, omdat de wereld kapot is, omdat mijn ouders me getraumatiseerd hebben en omdat bepaalde stoffen in mijn hersenen niet werken zoals het hoort.”

Shiela, daarentegen, legt de schuld bij sommige programma’s en informatiebronnen op het internet, die van haar angst een fascinatie maakten: “Door meer over drugs te leren, hun effecten, risico’s, doseringen, voelde ik me veiliger en minder bang om het te proberen. Ik ben heel dankbaar dat ik kon experimenteren in zo’n gezonde en geïnformeerde omgeving, want eerlijk gezegd, ik zou het toch sowieso geprobeerd hebben op een bepaald punt.”

Kunnen we iemand wel echt tegenhouden om drugs te pakken? Arno, Humam, Lucia en de rest zeggen allen hetzelfde: nee. “Ik denk niet dat je er veel aan kunt doen. Ik denk niet dat iemand me ging kunnen tegenhouden om het te proberen, ik was vastberaden,” vertrouwt Arno me toe. Lucia heeft ook geen spijt: “Ik denk echt dat het een deel van mezelf was, het was precies bestemd om te gebeuren - toch zeker als ik terugkijk naar m’n leven vandaag, ik heb geen spijt en ik neem de volle verantwoordelijkheid voor alles wat me overkomen is.” 

Of we het nu leuk vinden of niet, het is duidelijk dat zij die drugs willen gebruiken altijd wel een manier zullen vinden om eraan te raken, of ze zelf maken, of gevaarlijke chemische producten gebruiken. Zou het dan niet beter zijn om te kijken hoe we beter kunnen toezicht houden in plaats van het te verbieden? Janina (36) heeft enkele concrete ideeën. “Als we drugs legaal zouden maken en een btw van 21% erop zetten, zoals we met alles doen, dan zouden we heel wat geld hebben om te investeren in preventie,” zegt ze. “Het zou mensen kunnen helpen beter te begrijpen wat ze doen met hun lichaam als ze gebruiken, en we kunnen leerkrachten opleiden zodat ze de nodige tools hebben om jonge gebruikers te helpen. Op dit moment is er gewoon heel veel onwetendheid, dus het discours is te laks of angstig. We moeten realistisch en transparant zijn, zonder het te schandaliseren. 

Is het logisch een penaliserende - in plaats van preventieve - aanpak te hebben in een tijd waar sommige landen cannabis, psychedelica en soms zelfs alle drugs legaliseren of decriminaliseren? Volgens Gilles: “Mensen ervan weerhouden om over drugs te praten, ze te laten gebruiken of zelfs het bestaan van drugs in onze maatschappij te ontkennen, vergroot alleen maar de aura van fascinatie die er rond bestaat. We onderschatten onze tieners nog steeds, we behandelen ze als kleine kinderen die gewoon moeten zwijgen en doen wat volwassenen hen opleggen. We creëren een omgeving waarin het taboe blijft waardoor we het risico lopen een cultuur te vrijwaren waar drugs beperkt blijven tot marginaal gebruik. Het is dringend tijd dat we in wereld kunnen leven waar mentale gezondheid meer aandacht krijgt, waar we open met elkaar in gesprek kunnen gaan, elkaar voor hulp kunnen vragen en op autoriteiten kunnen steunen in plaats van dat we ons moeten verstoppen voor diezelfde autoriteiten.” 

Daarbij hebben we het zelfs nog niet gehad over de geneeskundige krachten van bepaalde drugs. Arno heeft last van angststoornissen, hij zou willen dat op z’n minst psychedelica niet langer illegaal is. “Door mijn experimenten met LSD, onder medisch toezicht, zou ik deze stoornis, waar ik al m’n hele leven last van heb, kunnen bestrijden. In plaats daarvan moet ik dagelijks zware medicatie nemen die enkel de symptomen onderdrukt. Dus ja, we moeten medicinaal en recreatief gebruik reguleren op andere manieren, maar beiden hebben wel een plek in onze samenleving. We beroven onszelf van een waanzinnig potentieel, enkel en alleen door wat achterhaalde conservatieve principes."

Volg VICE België ook op Instagram.