Waarom er overal in Nederland bodyshamevrije zwemclubjes opduiken

De kans is klein dat het je ontgaan is, maar de voorbije week was de warmste week die Nederland ooit gekend heeft. Behalve als je in een riante villa met zwembad woont of airco hebt, is ergens een duik nemen voor veel mensen de enige manier om te ontsnappen aan die allesoverheersende pokkehitte. Maar dat is niet voor iedereen zo vanzelfsprekend. Zo kan het idee om in het openbaar uit de kleren te gaan voor sommigen een gigantisch obstakel zijn. Ze voelen zich bekeken, oncomfortabel en kwetsbaar, of schamen zich voor hun lichaam.

Daarom startten Marie Lotte Hagen en Nydia van Voorthuizen van het intersectioneel feministisch platform Damn Honey – bestaand uit een Instagrampagina, podcast en boek – enkele weken geleden een bodyshamevrij zwemclubje. Het idee? Iedereen die zin heeft in een bodyshamevrije duik, is welkom. Sindsdien duiken overal in het land dergelijke initiatieven op, allemaal met de hashtag #zwemhoney.

VICE sprak Marie Lotte Hagen over het belang van een bodyshamevrije zwemclub, hoe je zo’n club zo inclusief mogelijk maakt en waarom het gebruik van de term ‘body positivity’ problematisch kan zijn.

VICE: Hoi Marie Lotte, hoe kwam die eerste zwemclub tot stand?
Hagen: Dat gebeurde eigenlijk erg spontaan. De LINDA. had een tijd geleden een artikel online gezet waarin stond hoe je deze zomer je lichaam kan ‘shapen met make-up’, zodat je toch in bikini rond kan lopen. Met andere woorden: goed nieuws, jij en je walgelijke lijf kunnen toch naar buiten. Dat stuk maakte ons ontzettend kwaad en toen we hierover berichtten op Instagram, kregen we ontzettend veel reacties. Onze volgers en luisteraars gingen massaal foto’s delen van zichzelf in bikini, met daarbij een middelvinger naar de LINDA. Nydia en ik gaan best vaak zwemmen in het Erasmuspark, dus na al die heisa leek het ons fijn via een oproep iedereen uit te nodigen om de volgende ochtend te komen zwemmen met ons. Voor we het wisten, lagen we de volgende dag met vijftien feministen in het water.

Wat maakte die zwemsessie dan een ‘bodyshamevrije zwemclub’?
Nou, we hebben vooral gewoon gezwommen. Maar in onze oproep stond ook: wie zin heeft in een potje bodyshamevrij zwemmen, is welkom. We spraken af voor we naar ons werk moesten, dus er waren weinig mensen in het park. Zo werd het een safe space voor mensen die zich anders niet veilig genoeg voelen om te zwemmen. Je bent omringd door mensen die allemaal denken: fuck die bodyshame-cultuur. Zo ontdek je hoe bevrijdend het is om niet na te hoeven denken over vetrollen, scheerbobbeltjes of striae.

Uiteindelijk is het een fenomeen geworden dat al in meer dan tien steden bestaat.
Ja. Na die eerste zwemsessie, besloten we het groter aan te pakken. Toen hebben we een week van tevoren aangekondigd dat we weer gaan zwemmen. We hebben duidelijk gezegd dat mensen die klachten hebben thuis moeten blijven, en we verzochten iedereen niet het OV te nemen. Omdat hierdoor niet iedereen naar Amsterdam kon komen, vroegen we of mensen ook bij zichzelf in de buurt zo’n bodyshamevrij clubje wilden beginnen. Mensen die dit willen organiseren, maken dan een story met daarin de plaats en tijd van de zwemsessie. Dat verhaal delen we, zodat het iedereen goed bereikt. We krijgen nu nog steeds foto’s binnen van groepen mensen die samen aan het zwemmen zijn.

Hoe blijft zo’n zwemclub inclusief? Niet iedereen heeft een auto, of kan zo’n zwemplek bereiken met een rolstoel, bijvoorbeeld.
We vinden toegankelijkheid ongelooflijk belangrijk, want de wereld is al zo moeilijk toegankelijk voor mensen die een rolstoel gebruiken. We merken echter hoe ontzettend lastig het is om een goede plek te vinden. In het Erasmuspark hebben we een plekje gevonden dat je redelijk gemakkelijk kan bereiken met een rolstoel, maar er zijn geen wc’s voorzien voor mensen met een rolstoel. Liza, die de zwemclub organiseert in Utrecht, is hier al lang mee bezig.

Wat waren de reacties van de mensen die hierop afkwamen?
We krijgen berichtjes van mensen die voor het eerst in tien jaar een bikini hebben gekocht of van mensen die voor het eerst durven zwemmen, omdat ze zich geïnspireerd voelen door onze foto’s van verschillende groepen mensen. Toch is het niet voor iedereen zo vanzelfsprekend om daadwerkelijk te komen zwemmen, voor sommigen blijft er een drempel bestaan. We hebben bijvoorbeeld een groepsfoto gemaakt, toen waren er twee meisjes die er niet bij wilden staan. Maar na het zwemmen kwamen ze arm in arm aangelopen en zeiden ze: we gaan dit toch doen. Uiteindelijk was het een ontzettend fijn moment.

Ik kan me inbeelden dat het ook best pittig is om, als je je onzeker voelt, meteen met een groep onbekenden te zwemmen. 
Ik voel zoveel begrip voor als je die schaamte wel nog voelt, want je bent je hele leven lang geïndoctrineerd met dat je die schaamte moet voelen. Via modebladen en reclame word je keer op keer verteld dat je niet goed genoeg bent. Deze week kwam een nieuwe reclame van Albert Heijn uit waarin de storemanager haar ‘vakantiekilo’s kwijt moet’. Het is dus niet gek dat mensen een slecht zelfbeeld hebben. Als individu kan je er absoluut niets aan doen als je niet van jezelf houdt.

Maar zwemmen met z’n allen kan ook wel bevrijdend zijn.
Zwemmen is dé manier om even tot jezelf te komen. En het is zo ontzettend klote als je graag wil zwemmen, omdat je dat fijn vindt, maar het gewoon niet durft. Toen we ons eerste bodyshamevrije clubje hadden, had een van de vrouwen besloten twee dagen later toch nog eens te zwemmen met haar vriend. Toen ze zag hoe ontzettend druk het was, besloot ze dat uiteindelijk niet te doen. Als het druk is, kan dat echt erg bedreigend aanvoelen. Een andere volger had al tien jaar niet gezwommen. Ze had een badpak aangetrokken met een short daarboven en stond klaar aan het water om te zwemmen, maar uiteindelijk durfde ze het toch niet. Dat is zo schrijnend. Ik hoop dat de veilige omgeving van zo’n zwemclub ervoor zorgt dat je wel die stap durft te zetten.

Er is de laatste tijd best wat commentaar op hoe het woord ‘body positivity’ gebruikt wordt door modebladen en influencers. De term zou nu gekaapt worden door witte, slanke, niet gemarginaliseerde feministen. Een beetje zoals wat er gebeurde op de cover van de LINDA.
Ja. Ik probeer in principe zo veel mogelijk weg te blijven van die term. Het is een term die toebehoort aan (zwarte) activisten, maar het is ook een term waar mensen zoals Linda de Mol nu geld mee verdienen. Linda heeft, net zoals zo veel mensen, onzekerheden en die mogen er ook zijn. Maar je zou die term niet voor die cover moeten gebruiken, want Linda de Mol heeft geen gemarginaliseerd en ondergerepresenteerd lichaam.

Vind je het wel een stap in de goede richting dat steeds meer bladen focussen op het ‘houden van je eigen lichaam’?
Zo’n themanummer is niet iets nieuws: het verschijnt ergens in de zomer, met het thema ‘hou van jezelf’. Maar vervolgens zeggen diezelfde bladen de rest van het jaar hoe je moet afvallen en dat je jezelf moet klaarstomen voor bikini season.

En niet iedereen voelt zich in staat om zijn of haar eigen lichaam op te hemelen.
Dit is waarom ik niet hou van die term ‘body positivity’. Ik vind niet dat je de hele tijd je lijf moet ophemelen. Als je de hele tijd denkt: fuck, ik moet van mijn lijf houden, maar het lukt niet elke dag, dan heb je het gevoel dat je faalt. Dat is een grote mindfuck. Ik hou wel van de term ‘body neutrality’, waarbij je kijkt naar je lichaam en denkt: dit is mijn lijf, het werkt.

Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. We leven in een wereld waarin er constant gefocust wordt op je lichaam. En dat is niet de schuld van de individu. Je ziet bijvoorbeeld niet genoeg scheerbultjes in magazines en op foto’s, terwijl zoveel mensen die wel gewoon hebben. We kregen bijvoorbeeld een bericht van een volger die zei: “Ik heb altijd scheerbultjes en als ik mensen in een badpak zie, zoom ik om die scheerbultjes te vinden. Ben ik de enige die dit heeft?” Daarom maakten we een post waarin we inzoomen op kruisen en we tonen dat daar van alles zit. Ik word er zo moe van dat je altijd dat beeld van die slanke, langharige, gladgeschoren witte vrouw zonder beperkingen ziet. Er zijn zoveel mensen die zichzelf niet terugzien.

Met andere woorden: het wordt hoog tijd dat bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen. 
Ja, exact. Je gaat niet zomaar van jezelf houden als je niet in een wereld leeft die dat toelaat. Bedrijven moeten de verantwoordelijkheid nemen om dat structureel te veranderen. Flair België had bijvoorbeeld een vragenlijst uitgestuurd. Vier procent van de lezeressen hield van haar lijf. Flair besloot toen om nauwlettend in de gaten te houden om geen bodyshamende stukken meer te maken. En het scheermerk Billy laat daadwerkelijk beenhaar zien in de reclame. Zo toon je echte lijven.

Tot slot: hoe ervaar jij het nu zelf om te gaan zwemmen?
Als tiener had ik een eetstoornis. Ik haatte mezelf enorm. Daarom heb ik veel dingen in mijn leven op pauze gezet. Ik dacht: als ik vijftien kilo afval, ga ik naar schoolfeesten, flirten met iemand of zwemmen. Het heeft me jaren gekost om deze manier van denken te veranderen. En er zijn nog steeds momenten dat ik hier gevoelig voor ben. Als ik weer eens in de spiegel kijk en de gedachte opkomt dat ik te dik ben, dwing ik mezelf om neutraler naar mijn lichaam te kijken. Ik vertel mezelf dat een lijf ook gewoon maar een lijf is. En het is fantastisch om te hebben: het draagt je door de wereld, je kan er verliefd mee worden en je kan er woede en blijdschap mee voelen.

Enorm bedankt!