Ik ging langs bij het WK wormen vangen

Gisteren vond het eerste Wageningse kampioenschap wormen vangen plaats en ik was erbij – zodat jij er niet naartoe hoeft. Misschien doet het jou denken aan toen je nog in de zandbak speelde en je weer eens wormpjes in je poep had. Maar voor de wetenschappers en studenten uit Wageningen is het een bloedserieuze zaak.

Deze competitie is overgewaaid uit Engeland, waar deze traditie al sinds 1980 bestaat en het worm charming wordt genoemd. Het wereldrecord wormen vangen staat sinds 2009 op naam van de 10-jarige Sophie Smith. Ze heeft het voor elkaar gekregen om 567 wormen te vangen tijdens het Wereldkampioenschap in Groot-Brittanië.

Als de jury – verkleed als Cleopatra – het startsein geeft, duiken de teams meteen op hun stukje grond om binnen 30 minuten zoveel mogelijk glibberige beestjes te vangen. Met trillingen proberen de deelnemers de beestjes naar het oppervlak te lokken. De meesten gebruiken een hooivork. De jury houdt streng in de gaten of er niemand vals speelt en het team dat de meeste levende wormen inlevert bij de jury wint. Wormen zijn er genoeg in dit paradijs; de grond is lekker nat en er is genoeg te eten.

De eerste kandidaten die ik spreek zijn drie masterstudenten bodemchemie. Yves is opgegeven door een docent en lijkt er ook niet veel zin in te hebben. Joshi en Mariska zijn meegekomen om hem te helpen omdat ze "het zielig voor hem vonden als hij alleen mee moet doen". Als ik vraag wat hun beoogde tactiek is, wijzen ze naar het krukje wat ze in hun hand hebben: "we zijn liever lui dan moe" en gaan zittend op een krukje trillingen te verspreiden. Als ik later terugkom kruipen de studenten toch op hun knieen door het gras. De kruk bleek geen succes, de klassieke hooivorktechniek wel.

Met deze wedstrijd wil de organisatie meer aandacht creëren voor het leven onder de grond, vertelt Jan Willem van Groenigen, organisator en professor bodembiochemie aan de Universiteit van Wageningen. "Als het over biodiversiteit gaat, hebben mensen het vaak over het Amazone regenwoud, maar de bodem is de grootste bron voor biodiversiteit op Aarde."

"Wormen worden in China ook wel de draken van de bodem genoemd," vertelt een Chinese ecoloog. Hij heeft een hele speciale techniek; als een slangenbezweerder gebruikt hij een Chinese fluit om wormen naar de oppervlakte te lokken. "Het zijn hele belangrijke organismen en dat wordt vaak onderschat," vertelt hij wat verlegen – misschien is hij zenuwachtig voor de prijsuitreiking.

De oogst van dertig minuten wormen vangen valt niet tegen: 716 stuks. De jury is daarentegen beteuterd met de uitslag: gemiddeld acht wormen per vierkante meter, dat kan veel beter.

Er worden in het totaal drie prijzen uitgereikt. De prijs voor origineelste kostuum gaat naar de 'Wormologists', een team van onderzoekers van Farming Systems Ecology. Helaas hebben ze met 45 beestjes niet de hoofdprijs gewonnen, maar de overwinning komt volgens hen dichterbij als je "je kostuum met de juiste attitude draagt". Volgend jaar proberen ze het opnieuw: hetzelfde gereedschap, maar betere pakken dan de combinatie van non, heks, varken, joker en astronaut die ze nu droegen – al denk ik niet dat dit nut heeft. Meer willen ze eigenlijk ook niet aan me weggeven over hun tactiek. Al na het binnenslepen van de originaliteitsprijs krijgt dit team last van kapsones.

Mijn favoriet, Marcus en zijn assistent, 'the musical worms', hebben de prijs voor origineelste aanpak gewonnen. Zij hebben een duidelijke taakverdeling. Terwijl Marcus alles op alles zet om geen worm over het hoofd te zien, slaat zijn assistent, enigszins verveeld, op hun geheime wapen: een korte hooivork met een bekken aan de bovenkant. Het heeft iets weg van een paddenstoel met een bewegende bovenkant. Ook na de wedstrijd blijft er een duidelijke taakverdeling: Marcus staat me enthousiast in gebrekkig Engels te woord en vertelt me dat de wedstrijd beter ging dan verwacht. Zijn assistent houdt zich erbuiten en antwoord niet op vragen. Misschien komt het door hun manier van samenwerken dat ze laatste zijn geworden.

"Het leven in de bodem is een van de belangrijkste componenten van ons aardoppervlak en dat moeten we koesteren," benadrukt Marcus. Wormen en ander bodemleven zorgen namelijk voor de structuur van de bodem.

"Een grotere wormendiversiteit heeft een positieve invloed op de plantengroei," licht Van Groenigen toe. "En ook zorgen wormen die diep in de grond krioelen voor een betere ontwatering en wormen die hoger leven voor belangrijke voedingsstoffen, zoals fosfaat."

De winnende team, de 'Rooted Dunes', viel tijdens de wedstrijd niet op. Toch wisten zij maar liefst 122 wormen te vangen. Hoewel ze onervaren aan het toernooi begonnen, sleepten de vijf PhD-studenten plantenecologie en natuurbeheer de bokaal binnen met hun simpele, maar effectieve tactiek. "Gewoon hard werken" was het motto van dit team, "totdat de blaren op je handen staan". Terwijl twee deelnemers van het team in de aarde stonden en het zware werk deden, keek de rest goed uit naar de beestjes. En met succes: enigszins verbaasd, maar enthousiast nemen ze hun prijs in ontvangst.

Blijkbaar is hard werken de beste techniek om wormen te vangen, maar wat is het lot van al die vieze pieren? De gevangen wormen worden niet zomaar teruggezet. Na de wedstrijd worden ze gesorteerd op soort – er leven maarliefst 20 tot 25 soorten wormen in de Nederlandse bodem – en mogen daarna komen logeren in het Earth Worm Hotel. "In ieder stukje grond in het hotel leven de wormen in andere omstandigheden en worden ze gekweekt voor experimenten," licht Van Groenigen toe.

Deze sport is nu nog onbekend bij het grote publiek, maar Van Groenigen hoopt dat er na deze eerste editie meer aandacht voor het bodemleven komt. En terecht, want de meesten van ons denken niet na over wat er onder onze voeten leeft. Ik denk alleen dat het wel nog even duurt voordat ik met hetzelfde enthousiasme op m'n knieën op zoek ga naar wormen ga.