Wat gebeurt er eigenlijk met geamputeerde lichaamsdelen?

Hier op de redactie komt er elke dag genoeg ongein langs, maar gisteren werden we verblijd met een bijzondere vraag van één van onze lezers (s/o Anique)– Wat gebeurt er eigenlijk met geamputeerde lichaamsdelen? Een lugubere vraag, maar wel een interessante. We besloten het uit te zoeken.

Stel dat ik bij de lunch vanmiddag gretig happend in een Hema-hotdog heel lelijk wordt overreden door een tram. :( Zo lelijk zelfs dat mijn been niet meer gered kan worden en deze er af moet. :(( Wat zou er dan precies met mijn been gebeuren, zodra de chirurg hem d'r af heeft gezaagd?

Ik mailde voor opheldering professor dokter Paul van Diest, hoofd afdeling pathologie van het UMC en vroeg hem wat er precies met geamputeerde lichaamsdelen gebeurt nadat deze zijn verwijderd van het lichaam. Volgens hem komen geamputeerde lichaamsdelen eerst bij de afdeling Pathologie terecht voor nader weefselonderzoek. "Er wordt dan weefsel uitgenomen voor microscopisch onderzoek dat wordt gefixeerd in formaline en ingebed in paraffineblokjes om weefselcoupes van te snijden en kleuren."

De eerste stap is dus dat er stukjes uit gesneden zouden worden voor onderzoek. De rest van mijn hypothetisch geamputeerde been zou dan nog maximaal drie maanden bewaard worden, totdat het onderzoek klaar is. "Als het onderzoek definitief is afgerond, wordt het afgevoerd via het reguliere medisch "afval"kanaal," schreef hij in zijn e-mail.

Al het afval dat een ziekenhuis wegdoet wordt aangeduid als Specifiek Ziekenhuisafval (SZA) en wordt anders behandeld dan normaal afval. Het afval is gelabeld als chemisch gevaarlijke stoffen, vanwege besmettingsgevaar en omdat er genetisch gemodificeerd materiaal in kan zitten. Het bestaat uit al het afval van ziekenhuizen en andere medische instellingen, dus ook "humane delen." Waaronder dus mijn hypothetisch afgezette been. SZA wordt maar op één plek in Nederland verwerkt, bij ZAVIN in Dordrecht.

Ik belde met ZAVIN om te vragen naar hoe ze zich ontdoen van het SZA. "Al het medisch afval uit de operatiekamers, dus bloed, verband, maar ook lichaamsdelen, worden in het ziekenhuis verpakt in vaatjes voor chemisch afval. Deze vaten komen bij ons binnen en worden verder verwerkt. Hoe dat precies gaat kan je op onze website lezen." Daar was geen woord van gelogen. Op hun website staat stap voor stap met plaatjes precies beschreven hoe ze te werk gaan.

Binnenkomend afval wordt op een lopende band gezet en letterlijk een verbrandingsoven ingeschoven. Achterin de verbrandingsoven is er een constante brand van koolstof, die verbrand wordt door er pure zuurstof over te leiden. Al het materiaal wat binnenkomt, wordt netjes gewogen en gaat de verbrandingsoven in. In de oven is het zo heet (de koolstof brandt met meer dan 1.000 graden Celcius) dat het meeste materiaal vergast. Wat overblijft is nieuwe koolstof om de oven op gang te houden.

De gassen die vrijkomen worden opgevangen en ook vermengd met zuurstof zodat deze ook volledig verbranden. Uit de uitleg blijkt dat het verbrandingsproces meer energie oplevert dan erin wordt gestopt. De totale warmte die vrijkomt uit deze oven wordt dus gebruikt om energie mee op te wekken.

Dit is best een milieuvriendelijk manier van afvalverwerking, want er hoeft geen extra gas te worden verbrand om het proces gaande te houden. Het enige wat ZAVIN doet is in principe op het juiste moment de juiste hoeveelheid zuurstof en brandstof toevoegen. Trots schrijven ze dan ook op hun website: "ZAVIN toont aan dat de opgewekte energie efficiënt wordt ingezet. Hiermee loopt ZAVIN mee in de top van de Europese afvalverwerkers."

Mijn hypothetisch afgezaagde been wordt dus rond de tijd dat ik begin te wennen aan het idee dat ik hem niet meer heb in stroom omgezet.

ZAVIN zet afval op een milieuvriendelijke en efficiënte manier in stroom. En omdat we hier begaan zijn met het milieu rees er een uiterst logische vraag op: Zou mijn hypothetisch geamputeerde been genoeg elektriciteit opwekken om de zaag aan te drijven die mijn been eraf zaagde? In andere woorden: Is het hypothetisch amputeren van mijn been energieneutraal? Belangrijke vragen, die met wat cijfergoochelen makkelijk beantwoord kunnen worden.

ZAVIN verbrandde in 2012 9 kiloton SZA, wekte daarmee 750 kWh stroom op, en de verbrandingsoven draait per jaar 8.000 uur. Mijn hypothetisch afgezette been weegt zo'n 11,25 kg, dus het verbranden van mijn hypothetisch afgezette been zou 7,5 kWh opleveren. Hiermee kan ik een zuinige decoupeerzaag zo'n 50 seconden kan gebruiken. Of een tafelcirkelzaag (ja, zo'n hele grote) 22,5 seconden. Afgaande op horrorfilms zou dit in principe genoeg tijd moeten zijn om een been af te zagen, waardoor we dus kunnen concluderen dat het een energieneutraal proces is!

Bovenstaande methode is trouwens de reguliere manier waarop geamputeerde lichaamsdelen verwerkt worden. Maar de wet staat ook andere, meer lugubere manieren toe, volgens dit artikel van NRC Next. Het is een grijs gebied, maar wettelijk gezien is het geen lijk en is het ledemaat van jezelf, dus mag je zelf bepalen wat er mee gebeurt. Het is wederom prof. dr. van Diest die duidelijkheid (en teleurstelling voor degenen die hun geamputeerde lichaamsdelen mee naar huis willen nemen) schept; volgens hem worden lichaamsdelen in formaline bewaard en is die stof gewoon te gevaarlijk om thuis mee om te kunnen gaan.

Ik kan praktisch gezien dus niet zomaar mijn been mee naar huis nemen om er terloops een blik op te kunnen werpen als ik weer eens een Hema-hotdog eet, of op de WC zetten naast een Boeddhabeeld. Maar theoretisch gezien mag het wel.

Uiteindelijk zal in de praktijk niemand zo snel zijn lichaamsdeel meenemen. In het geval dat ik hotdog happend onder de tram kom, wordt mijn been netjes verwerkt en onderzocht in het ziekenhuis. Vervolgens zal mijn been gewoon verbrand worden in Dordrecht om er stroom mee op te wekken. Waar bijvoorbeeld andere ledematen mee afgezet kunnen worden.

Correctie: Oplettende lezers wisten me erop te attenderen dat mijn berekening niet helemaal klopt. Mijn been levert 7,5 kW en kan daarmee een decoupeerzaag 13,9 uur laten zagen in plaats van 50 seconden en een cirkelzaag (zo'n grote ja) 6,25 uur in plaats van 22,5 seconden. Je zou dus vele, vele, vele ledematen af kunnen zagen met mijn been.

Heb jij trouwens ook een brandende vraag, die je midden in de nacht te binnen schiet? Mail het naar Alejandro.tauber[@]vice.com!