Uruguayaanse staatswiet gaat 2 euro per gram kosten

Een demonstratie voor de legalisatie van wiet in Montevideo (foto door Santiago Mazzarovich

Het is bijna zeker dat wiet in november legaal wordt in Uruguay. Het initiatief, dat door de Uruguayaanse president Jose Mujica gezien wordt als “een experiment dat een bijdrage kan leveren aan het welzijn van de mensheid,” is uniek omdat het de eerste keer zou zijn dat een overheid alle aspecten van de marihuana-industrie controleert: de kweek, de distributie en de verkoop.

Ook al is het gebruik van drugs in Uruguay al dertig jaar niet meer strafbaar, toch moeten gebruikers hun wiet nog steeds van straatdealers kopen. Als deze wet aangenomen wordt, kunnen Uruguayanen wiet kopen van legale en goed gereguleerde bronnen. Die kost dan iets minder dan twee euro per gram, zodat het kan concurreren met de wiet op de zwarte markt. De gedachte daarachter is dat mensen niet een slecht, ongecontroleerd product willen kopen van een dealer als ze voor exact dezelfde prijs hogere kwaliteit kunnen krijgen.

Nadat burgers zich laten registreren, kunnen ze tot veertig gram marihuana per maand kopen en hun eigen voorraad kweken. Ondernemende botanisten en bedrijven kunnen hun eigen product maken, zo lang ze maar niet te veel produceren en hun oogst alleen verkopen in door de overheid gecontroleerde apotheken.

De wet is een van de vijftien punten van een overheidsprogramma dat erop gericht is om het land veiliger te maken. Op die manier heeft de politie meer tijd om georganiseerde misdaad te bestrijden, in plaats van zich bezig te moeten houden met mensen die een beetje wiet verbouwen.

Het is niet verassend dat het een tijd heeft geduurd voordat deze stap naar volledige legalisatie gezet werd. Het is het resultaat van een jarenlange campagne van burgers, ngo’s en politici. Clara Musto van de Uruguayaanse activistische groepering Pro Derechos—oftewel “Voor Rechten”—vertelde me over alle obstakels die haar organisatie heeft moeten overwinnen om deze historische wet tot stand te laten komen.

Een demonstratie voor de legalisatie van wiet in Montevideo (foto door Santiago Mazzarovich)

Volgens Clara was het moeilijkste, achteraf gezien, om mensen ervan te overtuigen dat het debat niet echt over drugs ging. Het duurde erg lang voordat “mensen beseften dat het niet over marihuana ging, niet over of het goed of slecht voor je is,” vertelde Clara. “Maar uiteindelijk kregen mensen door dat het debat echt om de wetgeving rondom marihuana ging.”

De media hebben ook niet echt geholpen om de boodschap over te brengen. “Marihuana is een erg gestigmatiseerd onderwerp,” vervolgde Clara. “In de kranten en op televisie illustreren ze de discussie met beelden van een jongetje dat een grote joint rookt […], en daarmee helpen ze de vooroordelen in stand te houden.”

De mensen die de campagne van Pro Derechos steunen zijn allesbehalve stereotype wietfans. Ze zijn geen ongeorganiseerde, dreadlockrijke meute met als enige argument dat marihuana gewoon een plant is. Dit zijn mensen uit alle lagen van de samenleving. Jong en oud, huisvrouwen en zakenlui—en zelfs mensen die zelf niet eens wiet roken.

De organisatie heeft een flinke achterban opgebouwd met een aantal visueel sterke posters, waarop door middel van grafiekjes de voordelen van legalisatie benadrukt worden: een opleving van de economie, bijvoorbeeld, en de waarschijnlijkheid dat er veel minder harddrugs gebruikt gaan worden.

De Uruguayaanse president op een campagneposter van Pro Derechos (beeld door Pro Derechos) 

Maar de belangrijkste factor die de overheid tot overname van de marihuana-industrie zal hebben gedreven, is dat Uruguayaanse burgers zich onder de stijgende criminaliteit in het land veel onveiliger zijn gaan voelen. Ook al is Montevideo niet te vergelijken met Colombiaanse slagvelden zoals in Bogota en Medellin (waar 10 keer zoveel mensen vermoord worden), toch zullen de mensen in Montevideo hun vroeger wat slaperige stad eerder als “zeer onveilig” bestempelen dan mensen in de meest gewelddadige steden in Colombia.

Het gevoel van onveiligheid onder de Uruguayanen is dus misschien een beetje overdreven, maar de criminaliteit is in de laatste tien jaar wel toegenomen. Volgens de politie komt dat deels doordat er meer cocaïne-pasta ingevoerd wordt. Andere stoffen waar cocaïne mee gemaakt wordt zijn gelegaliseerd in Peru en Colombia, waardoor smokkelaars van die producten een nieuwe markt voor moesten vinden. De combinatie van de economische crisis, een stijging van de werkloosheid werkeloosheid en een nieuwe goedkope drug heeft gezorgd voor meer criminaliteit en onveiligheid in het land.

Ik belde Geoff Ramsey, een onderzoeker bij de Open Societies Foundation, en hij vertelde me dat de legalisatie van marihuana kan helpen om lokale bendes op te doeken die ook andere misdaden begaan—zoals mensenhandel of prostitutie. “In Uruguay zijn er transnationale criminele organisaties die gebruikmaken van de haven van Montevideo om drugs te smokkelen, voornamelijk naar de Europese markt,” vertelde hij me. “Zij zullen waarschijnlijk niets merken van de legalisatie, maar de lokale bendes in de steden zullen er zeker door geraakt worden.”

Een demonstratie voor de legalisatie van wiet in Montevideo (foto door Santiago Mazzarovich)

Wiet is niet de meest winstgevende drug om te verkopen, maar het is wel de grootste markt in Uruguay. Twintig procent van de Uruguayaanse bevolking heeft ooit wel eens wiet gerookt. Als die markt wordt weggehaald bij criminelen—die bijdragen aan de onveiligheid in het land—dan hebben die opeens een stuk minder geld te besteden.

Het kan natuurlijk ook verkeerd aflopen, want zoiets als dit is nog nooit eerder geprobeerd. Het is niet waarschijnlijk dat criminelen direct hun leven gaan beteren, maar dat weet de president van Uruguay, José Mujica, gelukkig ook. Daarom heeft hij het budget voor misdaadbestrijding omhoog geschroefd. Het geld daarvoor gaat waarschijnlijk uit de verkoop van overheidswiet komen, waarmee de handel in harddrugs aangepakt gaat worden en waarmee gecontroleerd wordt dat wiettelers niet over het toegestane limiet heengaan. Als de overheid die problemen kan aanpakken, dan is er volgens Geoff een goede kans dat de legalisatie van marihuana in Uruguay in elk geval het aantal moorden en andere gewelddadige misdaden zal verminderen.

Uruguay kan als voorbeeld dienen voor het drugsbeleid van andere landen, of op zijn minst aantonen dat criminalisering niet altijd de juiste oplossing is. In sommige landen hebben ze dit al door, bijvoorbeeld in Ecuador, waar persoonlijk drugsgebruik is gedecriminaliseerd. Ook in Colombia en Guatamala wordt naar alternatieven gezocht voor de Amerikaanse War on Drugs.

Natuurlijk moeten we niet te vroeg juichen. Dit is nog maar een experiment, dat door de hele wereld scherp in de gaten gehouden zal worden. Maar als het succesvol blijkt en de voordelen oplevert die de Uruguyaanse overheid verwacht, dan zal het niet lang duren voordat ook andere overheden in de marihuanaproductie zullen stappen.

Volg Joseph op Twitter: @josephfcox