Een grondige analyse van het fenomeen ‘friendzone'

Ik moet iets bekennen: ik heb in het verleden vaak gedacht dat ik in de friendzone was beland. Ik dacht bij een paar meisjes dat het de goede kant opging, dankzij de appjes die we elkaar de hele dag stuurden, de avonden dat we onder hetzelfde dekentje op de bank een film keken, en het feit dat ze überhaupt veel tijd met me wilden doorbrengen. Maar als ik dan eindelijk de moed bij elkaar schraapte om ze mee uit te vragen, kreeg ik steevast te horen dat het niet zou werken. Ze vonden het leuk om als vrienden met mij om te gaan en waren bang dat, als ze er iets over zouden zeggen, ik niet meer met ze om wilde gaan. Op dat moment was ik vaak verontwaardigd. Hoe durfden ze! Hoe durft een vrouw gewoon een mannelijke vriend te willen!

Ik kijk nu beschaamd terug op die gedachten. Voor mijn stoomcursus aan de Open Universiteit van Gezond Verstand geloofde ik echt in het bestaan van de 'friendzone', een platonisch vagevuur waartoe je wordt veroordeeld door de meisjes die jij leuk vindt, maar die het lef hebben om jou niet net zo leuk te vinden.

Hoe kwam het dat ik mijn positie in de datingwereld zo zag? Als puisterige tiener liep ik rond met lang, zwartgeverfd haar en luisterde ik naar Slipknot, dus kwam het regelmatig voor dat ik werd afgewezen. Dat deed altijd pijn, en soms gaf ik de schuld aan het meisje, maar ik gaf het nooit echt een naam.

Volgens het internet kan de oorsprong van de term 'friendzone' – zoals vrijwel al het kwaad op deze koude, donkere aarde –getraceerd worden naar een aflevering van Friends uit 1994. De aflevering heette "The One with the Blackout".

Uit dat grapje van Joey ontstond een heel fenomeen. 'Friendzone' werd naast een zelfstandig naamwoord langzaamaan ook een werkwoord. De term kreeg zijn eigen Wikipediapagina, er werden talloze internetmemes op gebaseerd en het was de inspiratie voor een programma op MTV, waarin de deelnemers hun liefde voor hun beste vriend of vriendin bekenden terwijl er een voltallige cameraploeg stond mee te genieten, in de hoop dat ze "uit de friendzone" zouden "ontsnappen" en direct daarna samen op een ongelooflijk ongemakkelijke, gefilmde date zouden gaan.

Maar hoe zou je de 'friendzone' definiëren? Google zegt het volgende: "een situatie waarin er een vriendschap bestaat tussen twee mensen, waarbij één van hen een onbeantwoorde romantische of seksuele interesse in de ander heeft." Eigenlijk komt het dus neer op onbeantwoorde liefde of lust. Alleen ligt het in werkelijkheid veel genuanceerder (en genderspecifieker) dan dat.

De 26-jarige Geoffrey omschrijft de friendzone als "een nauwkeurige beschrijving van de keiharde waarheid waar je vaak mee geconfronteerd wordt als je in een vlaag van verstandsverbijstering denkt dat je kans maakt bij iemand."

Wesley, een 26-jarige muzikant, zegt dat het "een term is die de meeste mannen gebruiken voor [de situatie waarin ze probeerden om een vrouw te verleiden], maar hun pogingen om te neuken of te daten op niets uitliepen. Ik denk dat het gebruik van de term 'friendzone' een erkenning is dat je hebt gefaald. Als je vrienden je in de zeik willen nemen, zeggen ze dat je 'gefriendzoned' bent."

En voor vrouwen? De 24-jarige Emily zegt: "Mannen denken dat ze recht hebben op vrouwen, en met deze flauwekul proberen ze dat gevoel te rechtvaardigen. Er wordt verondersteld dat als je aardig bent tegen een vrouw, zij op de een of andere manier verplicht is om ook interesse in jou te tonen." Vanessa, een 28-jarige zangeres, suggereert dat de term "een duidelijk ondertoon van agressie en wrok" heeft. "Het wordt vaak gebruikt in de zin van 'zij heeft mij onrecht aangedaan' of 'hij heeft mij onterecht afgewezen'. Het impliceert een slachtofferrol."

De manier waarop mannen en vrouwen de 'friendzone' zien verschilt sterk. Als ik luister naar mensen om me heen, lijkt het erop dat mannen de term associëren met een nederlaag en teleurstelling, alsof het een wedstrijd of een spel is en iemand vals heeft gespeeld. Vrouwen zien de term als iets vijandelijks, als een uiting van de dingen waar mannen denken dat ze recht op hebben – wat niet zo gek is, aangezien zij de "prijzen" zijn in deze wedstrijd.

Toen ik de jongens vroeg om een aantal van hun ervaringen te delen, bleken die vaak mijn eigen ervaringen in het verleden te weerspiegelen: een soort sluimerend gevoel dat zich langzaam opbouwt tot een climax, waarna je uiteindelijk je gevoelens eruit flapt en de hele situatie behoorlijk ongemakkelijk wordt.

Kevin vertelt dat hij wist dat een meisje waarmee hij bevriend was een vriendje had, maar dat hij toch met haar bleef omgaan in de hoop dat het meer zou worden, "omdat ze er echt goed uitzag en ik geen eigenwaarde had." Op een avond besloot hij dat het tijd was "om de kaarten op tafel te leggen" en vertelde hij haar hoe hij zich voelde. Zij zei dat ze zich gevleid voelde, maar dat ze niet dezelfde gevoelens had. "Ze nodigde me nog steeds uit om met haar mee naar huis te gaan. We sliepen samen in haar bed, maar er gebeurde verder niets," zegt hij. "Als ik eraan terugdenk, schreeuw ik in mijn hoofd tegen mijn jongere ik: 'Heb wat zelfrespect en ga gewoon naar huis!'"

Volgens de vrouwen die ik sprak verlopen pogingen om uit de friendzone te komen vaak niet zo vreedzaam. Hun verhalen draaien vooral om een man waarmee ze goed bevriend zijn, totdat hij op een dag – schijnbaar uit het niets – zegt dat hij meer wil. Op het moment dat hij wordt afgewezen, komt er nogal wat woede om de hoek kijken: de man wordt boos op de vrouw omdat hij zich aan het lijntje gehouden voelt, of zegt op zijn minst dat hij haar niet meer wil zien. De man gedraagt zich als een gekrenkt kind, en de vriendschap komt abrupt tot z'n einde.

Dat betekent natuurlijk niet dat elke afgewezen man er zo verbolgen over doet. Veel mannen kunnen uitstekend empathie opbrengen en zijn in staat om emotionele en fysieke signalen op te pikken. Ook zullen veel van hen begrijpen dat alleen maar omdat zij iemand leuk vinden, dat niet per se andersom ook zo is. Maar er zijn ook mannen daar niet toe in staat zijn – of in ieder geval niet beseffen dat relaties geen ruilhandel zijn. Dat zoveel heteroseksuele mannen bewust of onbewust geloven dat als je aardig doet en wat moeite in een vriendschap stopt, je uiteindelijk een portie seks toegewezen zal krijgen, belooft niet veel goeds voor de mensheid.

Ik zeg "heteroseksuele mannen", omdat alle mensen met wie ik sprak suggereerden dat de friendzone een ding is tussen heteroseksuele mannen en vrouwen. Emily, die biseksueel is, zegt bijvoorbeeld dat ze in friendzonesituaties met "mannelijke vrienden" terecht is gekomen, maar nooit met "lesbische vriendinnen". De 25-jarige homoseksuele Todd zegt: "Ik ben volgens mij nog nooit gefriendzoned. Ik ging vroeger op dates met bijna alle homoseksuele vrienden die ik heb, dus ik denk dat het een soort omgekeerde friendzone is? Ik ben gedatezoned, en ik heb er vrienden mee gemaakt."

Iedereen die ik sprak was het er trouwens over eens dat vriendschappen tussen heteroseksuele mannen en vrouwen ook prima platonisch kunnen blijven. Heteroseksuele vrijgezelle mensen kunnen, zo blijkt, ook gewoon tijd met elkaar doorbrengen zonder te neuken of gekwetst te raken omdat er niet geneukt wordt.

"Het is mogelijk om een puur platonische relatie te hebben, maar ik denk dat de meeste vriendschappen wel zijn aangewakkerd door een soort van basale aantrekkingskracht. Op een gegeven moment wordt dat verlangen om te neuken eruit gefilterd, en dan kan er een platonische relatie ontstaan," zegt Kevin.

Laura, een 26-jarige secretaresse, is het daarmee eens: "Ik denk dat de meeste vriendschappen tussen mannen en vrouwen ontstaan omdat ze elkaar leuk vinden. Of in ieder geval dat je denkt dat je elkaar leuk vindt, want jij bent een meisje en hij is een jongen en het is fijn om samen te zijn, dus moet je hem wel leuk vinden, toch?"

Dus wat zegt dit over liefde en seks en mannen en vrouwen? Dat – afhankelijk van leeftijd of volwassenheid of hun ideeën over mannenrechten – sommige mannen denken dat een vrouw hen tekort doet als ze het niet leuk vindt als ze opeens willen zoenen, in plaats van gewoon als vrienden met elkaar om te gaan.

Het begrip 'friendzone' is een acceptabele manier geworden om dat gevoel dat je tekort wordt gedaan, dat je iets niet krijgt waar je recht op hebt, te benoemen, en dat is duidelijk niet iets positiefs. Een samenleving die vrouwen dingen verwijt wanneer mannen hun zin niet krijgen, is niet wat we moeten willen met z'n allen anno 2016.

Dus hier wat gratis advies: als je iemand leuk vindt en diegene vindt jou niet leuk, raak dan niet in paniek en zeg niet dat je diegene echt niet meer kan zien. Word niet boos omdat je blijkbaar de situatie verkeerd hebt ingeschat, en neem het de ander niet kwalijk. Daar krijg je alleen maar spijt van.