Voeten. Uitwerpselen. Standbeelden. Het zijn stuk voor stuk zulke veelvoorkomende fetisjvoorwerpen dat experts er zelfs namen voor hebben bedacht. (Coprolagnie is bijvoorbeeld de opwinding die mensen bij blootstelling aan poep voelen.) En seksuele fetisjen houden niet op bij voorwerpen: specifieke omgevingen en scenario’s – alles van grotten tot mistige omgevingen – zijn uitvoerig vastgelegd in de fetisjliteratuur.
Om het concept beter te begrijpen moeten we eerst onderscheid maken tussen een echte fetisj en fetisjgedrag. “De klinische definitie van een fetisj is dat je de activiteit of het voorwerp nodig hebt om opgewonden te raken, maar dat is eigenlijk vrij zeldzaam,” zegt Justin Lehmiller, die gelieerd is aan de faculteit van het Kinsey Institute for Research in Sex, Gender, and Reproduction en directeur is van het sociale psychologieprogramma aan de Ball State University in Indiana. “Het komt veel vaker voor dat mensen zo nu en dan genieten van fetisjseks, maar niet echt een fetisj hebben," legt hij uit. BDSM is hiervan het meest populaire voorbeeld.
Of je nu een sporadische liefhebber bent of een werkelijke fetisjist, het is niet altijd duidelijk waar deze seksuele voorkeuren vandaan komen. Wat we wel weten is dat iemands persoonlijkheid en seksuele geschiedenis waarschijnlijk een rol spelen. “Gewenning kan ervoor zorgen dat meer veelvoorkomend gedrag na een tijdje saai lijkt,” zegt Roland Imhoff, professor in de psychologie aan de Duitse Johannes Gutenberg-Universiteit. Imhoff publiceerde eerder wetenschappelijk onderzoek naar fetisjen en seksuele motivatie.
Imhoff vergelijkt conventionele "vanilleseks" met elke avond dezelfde pizza eten. Zelfs als je van pizza houdt, zul je na een tijdje genoeg hebben van dag na dag dezelfde smaak. Het missionarisstandje kan dus saai worden – vooral voor mensen met een hoog libido, die het liefst iedere dag van bil gaan. Die verveling kan ervoor zorgen dat je nieuwe en exotischere varianten van seks gaat uitproberen – waaronder seks met fetisjobjecten. Als dat geëxperimenteer tot meer opwinding leidt en – het ultieme doel – een orgasme, dan is de kans groter dat je vaker aan ongewone of "afwijkende" seks zal doen.
Dit verklaart BDSM en sommige andere vormen van fetisjseks. Maar hoe ontwikkelt iemand een serieuze aantrekkingskracht tot fetisjen die minder wijdverspreid zijn – zoals seks in grotten? Of seks in de buurt van hout? De meest waarschijnlijke verklaring is dat iemand blootgesteld werd aan iets ongewoons of exotisch tijdens een bijzonder plezierige seksuele ervaring, zegt Lehmiller. Misschien heeft een vrouw weleens geweldige seks in een grot, of een jongen masturbeert tijdens zijn jeugd enthousiast in zijn vaders timmerwerkplaats. Deze gebeurtenissen kunnen in de hersenen sterke associaties vormen – associaties die nóg sterker worden als ze uiteindelijk beloond worden met een orgasme.
Als die weg naar beloning eenmaal is gevormd, wordt de associatie tussen het fetisjvoorwerp en seksueel plezier elke keer sterker wanneer iemand seks in een grot heeft, of met zichzelf speelt in de buurt van hout. Lehmiller zegt dat de meeste fetisjisten zich een specifieke seksuele gebeurtenis kunnen herinneren waarmee het allemaal begon.
Maar zelfs die theorie gaat niet altijd op voor de meest polariserende fetisj aller tijden: poep. Voor de meesten van ons zijn uitwerpselen inherent walgelijk, maar onderzoekers hebben een theorie ontwikkeld die uitlegt hoe iemand zich hiertoe aangetrokken kan voelen.
Onderzoek toont aan dat, wanneer mensen opgewonden zijn, hun 'afkeerreflex' uitgeschakeld wordt. Evolutionair gezien is het logisch; voor het grootste deel van de geschiedenis bestonden zeep, toiletpapier en pepermuntjes niet. Seks was doorgaans een vieze, stinkende zaak. Als seksuele opwinding onze walging voor lichaamssappen en uitwerpselen niet zou hebben overmeesterd, had onze soort het niet overleefd.
Lehmiller biedt een hypothetische verklaring: “Stel je voor dat een kerel onder de douche staat met zijn vriendin. Ze zijn intiem, en dan plast ze op hem," zegt hij. Omdat de man opgewonden is en zijn afkeerreflex uitgeschakeld is, komt hij er zo achter dat hij ervan houdt als menselijk afval een onderdeel uitmaakt van zijn seksleven. “Zulke verhalen heb ik weleens gehoord,” voegt hij toe. Hij benadrukt dat alles wat taboe is waarschijnlijk opwinding kan veroorzaken. Als jij zo iemand bent die een kick krijgt van dingen die verboden zijn, dan zou het kunnen dat blootstelling aan urine of poep tijdens een seksuele ervaring een nieuwe fetisj stimuleert.
Je persoonlijkheid kan daarbij een rol spelen. “Er zijn waarschijnlijk een paar kenmerken die mensen gevoeliger maken voor het opzoeken van fetisjseks,” zegt Lehmiller, en geeft hierbij "zucht naar sensatie" als voorbeeld. Het kan ook te wijten zijn aan hoe je in elkaar zit: er is een onderzoek dat suggereert dat de delen van je hersenen die oplichten bij pijn en genot elkaar grotendeels overlappen. Dit zou kunnen verklaren waarom BDSM zo populair is.
Maar er is nog een hoop te leren over hoe deze associaties zich ontwikkelen. En het is belangrijk te vermelden dat niet iedereen die gekke seks heeft in een grot of timmermanswerkplaats, of met poep, er inderdaad een voorkeur voor ontwikkelt. Lehmiller besluit: "Het is een complexe vraag, en ik vermoed dat er meerdere verklaringen voor zijn."
Tonic is de nieuwe site over gezondheid van VICE. Volg ons op Facebook.
Advertentie