Het nieuwe filmpje van SIRE struikelt over z'n eigen seksistische boodschap

Twitter en internet staan al de hele dag in de fik over een nieuwe campagne van SIRE, waarin de vraag wordt gesteld of jongens nog wel in bomen kunnen klimmen. Inderdaad een goeie vraag, aangezien er steeds meer bomen worden gekapt en er door klimaatverandering steeds meer bosbranden zijn, zoals momenteel bijvoorbeeld in Zuid-Frankrijk. Maar daar is het de geëngageerde reclamemakers van SIRE niet om te doen – ze vragen zich namelijk af of jongens nog wel genoeg ruimte krijgen om jongens te zijn.

Oké, wat is er aan de hand?
SIRE kent iedereen als het campagnebureau dat maatschappelijke thema's onder de aandacht brengt, zoals dat je moet oppassen met vuurwerk. Een universele gedachte waar iedereen zich in kan vinden – jong, oud, man, vrouw. Maar nu heeft de stichting besloten om Nederland een stukje terug richting de jaren vijftig te schoppen. Met de campagne 'Laat jij jouw jongen genoeg jongen zijn?' kaarten ze het probleem (of idee) aan dat opvoeders niet genoeg ruimte geven aan opgroeiende jongens om te ravotten en in bomen te klimmen, en dat 'wij opvoeders' uit het oog verliezen dat jongens zich op een andere manier ontwikkelen en leren dan meisjes.

De opvoeders die worden aangesproken zijn niet alleen ouders, maar ook het onderwijs als opvoedingsinstituut. In het statement van SIRE over 'waarom deze campagne', staat dat opvoeders verwachten dat kinderen zich rustig gedragen en goed luisteren, maar dat jongens nou eenmaal leren door te experimenteren en risico's te nemen.

Om dit te illustreren is er een campagnevideo gemaakt waarin we jongetjes in bomen zien klimmen en op fietsen zien crossen, en onder een Vette Beat klinkt een typisch stoere mannen-voice-over die zegt: 'Jongens en meisjes zijn gelijk… maar niet hetzelfde. Jongens leren door te ontdekken en risico's te nemen, en te doen. Dat lijken we de laatste jaren minder te waarderen.'

Waarom is dit een slechte video?
Een hele campagne bouwen op een argument waarin iets aan de hand lijkt te zijn, is al niet bijster sterk. Maar wat vooral problematisch is, is dat ze met deze boodschap een scheiding maken tussen de seksen die doet denken aan tijden van moeder de vrouw achter het aanrecht en vader die het grootste stuk vlees krijgt opgeschept. Naar een tijd waarin een vrouw als Annabel Nanninga, met haar rebelse (jongens!)houding en eigen mening, direct de mond zou worden gesnoerd.

Een tijd waarin jongens in Amsterdam-Oost een eigen Jongensland hadden om kattenkwaad uit te halen, thee te drinken en voor dieren te zorgen, en een tijd waarin meisjes nog geen broeken mochten dragen – wat SIRE prachtig inkopt door als 'mascotte' van deze campagne de Broekie te introduceren, "de onverwoestbare spijkerbroek waarin jongens de ruimte krijgen om te leren door te proberen."

Zoals feminist en publicist Asha ten Broeke op Twitter direct na het uitkomen van de campagne al zei: "Ik kan niet geloven dat we deze discussie nu weer moeten voeren."

In 2014 schreef zij een stuk waarin ze laat zien dat het idee dat de feminisering van het onderwijs schadelijk zou zijn voor jongens niet klopt. Dit beargumenteert ze met resultaten van een onderzoek uit 2004 van het Nijmeegse instituut ITS onder 60.000 leerlingen, en aan de hand van recenter onderzoek van de VU uit 2011. Daarin werd het volgende geconcludeerd: "Het beeld dat juffen het gedrag van jongens als problematischer ervaren dan meesters, is onjuist."

Wat wel een probleem is, is dat jongens onterecht een lager schooladvies krijgen, vaker onterecht met ADHD gediagnosticeerd worden, en vaker dan meisjes worden gestraft als ze hun huiswerk niet hebben gedaan; dit lees je bijvoorbeeld in het rapport van de VU over Sociale Cognitie, Onderwijs en Leerstijlen – Verschillen tussen jongens en meisjes, uit 2014, en bij de feiten en cijfers van de SIRE-campagne zelf.

En ja, het is een goed idee van SIRE of van wie dan ook om hier aandacht aan te besteden. Maar de vraag die je moet stellen is niet of er wel genoeg in bomen wordt geklommen door jongetjes (wat misschien wel zo is, maar dat komt dan eerder door een computerscherm dan doordat' jongens geen jongens kunnen zijn'), maar hoe het komt dat jongens anders worden behandeld door ouders en leerkrachten.

Dat komt doordat we denken in stereotypes. 'Stoute jongens' worden gezien als typisch stoute jongens: niet opletten en druk doen is iets wat opvoeders bij jongens sneller een probleem vinden dan bij meisjes, omdát het wordt gekoppeld aan ander stereotyperend gedrag van jongens dat als 'slecht' wordt gezien. Bijvoorbeeld liever lui dan moe zijn, niet willen praten, of stoerdoenerij. En doordat dit allemaal gedrag is dat conflicteert met geconcentreerd en stilletjes in de schoolbanken zitten, is hier binnen het onderwijssysteem geen (of te weinig) ruimte voor.

Dus?
Dus: niet de feminisering van onderwijs en maatschappij is het probleem, maar het stereotyperen van gender is waar het wringt; nu in deze campagne, maar vooral in de klas en de maatschappij. Daarmee wordt de bewegingsvrijheid van jongens én meisjes namelijk ingeperkt.

En wat doet SIRE? Jongens en hun gedrag definiëren als ravottende, risiconemende testosteronbommetjes, dus afbeelden als kleine mensen die in het plaatje Man passen. Dat een hoop jongens zo zijn – of dat nou komt door biologie of door een sociaal-geconstrueerd idee van wat mannelijkheid is – is natuurlijk zo, maar waarom zou je meisjes hierin buitensluiten, net als jongens die inderdaad liever in goed overleg met de poppen spelen?

Stel je voor dat SIRE een video had gemaakt waarin werd gevraagd of 'meisjes wel genoeg als meisjes worden behandeld', inclusief beelden van snoezige blonde kleutermeisjes in roze jurkjes, die achter een barbie-pannenset aan het bellen zijn met vriendinnen. Waarom zou je als maatschappelijk geëngageerde stichting mannelijkheid en vrouwelijkheid willen inperken – helemaal als je weet dat denken in stereotypes een belangrijke oorzaak is voor het feit dat jongens het minder goed doen op school?

Het probleem dat jongensgedrag eerder wordt bestraft in het onderwijs, omdat het conflicteert met ideeën over hoe we het beste leren, los je niet op door een campagne te maken waarmee je jongens nog meer stereotypeert en sociaal-geconstrueerde genderrollen bevestigt. Dat doe je door het onderwijssysteem aan te pakken en door tegelijkertijd stereotypes niet de ruimte te geven maar ze omver te werpen – zodat er in de hoofden van juffen en die paar meesters die er zijn genoeg ruimte is voor individueel gedrag van ieder kind.

Ook al is het goed bedoeld van SIRE, het is maar de vraag of ze met deze campagne door de nieuwe aanpak van de Britse Advertising Standards Authority zouden zijn gekomen – twee weken terug kondigde deze reclamewaakhond aan seksistische stereotypes in advertenties aan te pakken. Je denkt daarbij wellicht aan een halfnaakte vrouw in bikini, waar het natuurlijk ook vooral om gaat, maar ook alle jongens als risiconemende bomenklimmers beschouwen, is een vorm van seksisme.