Zet het volume een keer op nul – dit is waarom stilte zo belangrijk is

Deze lente besloot ik daarom naar een boerderij te verhuizen. Nu hoor ik de koeien in het weiland hiernaast, de sporadische uitbarsting van een merel, en de kraaien die door de boomtakken ritselen. Mijn kippen zijn net oud genoeg om eieren te leggen, dus lopen ze nu opgewonden tokkend rond door de tuin. Tijdens de hittegolf van de afgelopen weken zat ik in een riviertje, luisterend naar de waterjuffers. De eerste laag geluid die je hoort is het kolkende water, de tweede laag bestaat uit het snelle gefladder van honderden insectenvleugels. Ik heb me in jaren niet zo kalm gevoeld.

Maar ik ben niet de enige die merkt wat voor effect geluid op je gezondheid heeft. De afgelopen jaren is het aantal wetenschappelijke onderzoeken hiernaar in rap tempo toegenomen. In 2014 publiceerde The Lancet een onderzoek waarin onder meer wordt gekeken naar sociaal en recreatief geluid (zoals het geluid uit je persoonlijke muziekinstallatie, het geluid van concerten of orkesten, en het geluid in de bioscoop). Hieruit bleek dat geluid een belangrijke oorzaak van irritaties is. “Als je de muziek niet fijn vindt om naar te luisteren, zal dat stressgevoelens veroorzaken,” zegt dr. Andrew King, een hoogleraar neurofysiologie aan Oxford die onderzoek doet naar neurale codering en plasticiteit in het gehoorsysteem.

“Dagelijkse blootstelling aan hard geluid levert zonder twijfel schade op,” gaat hij verder. Hoe ‘hard’ geluid is hangt af van de intensiteit en duur van het geluid, maar wordt vaak gedefinieerd als meer dan 105 decibel (dB) voor langer dan een uur. Langdurige ‘passieve blootstelling’ aan normaal geluid van rond de 80 dB heeft waarschijnlijk invloed op de manier waarop onze hersenen op geluid reageren, zegt King. Het feit dat het ‘passief’ is, houdt in dat we worden blootgesteld aan muziek waar we niet zelf voor hebben gekozen om naar te luisteren, waaronder achtergrondlawaai. Actief luisteren is dus geen probleem, zolang het volume maar niet te hoog is. Je favoriete plaat opzetten kan dus nog steeds. Het probleem zit ‘m vooral in de opdringerige geluiden die ervoor zorgen dat ons lichaam in een steeds gestrestere toestand terechtkomt.

Zet jij je koptelefoon op je hoofd om aan de herrie om je heen te ontsnappen, of werk je op een kantoor waar je de hele dag wordt verplicht om naar andermans muziek te luisteren? Of schrijf je in een café aan je scriptie, terwijl het geluid van koffiemachines en nietszeggende jazz de ruimte vullen? Deze situaties lijken misschien volkomen normaal – of zelfs onontkoombaar – maar op de lange termijn eist het passieve geluid zijn tol. We brengen steeds minder tijd in stilte door, waardoor de stress toeneemt en het steeds moeilijker wordt om onze aandacht ergens bij te houden.

In een wereld die almaar lawaaieriger lijkt te worden en waarin socialmedia-notificaties je om de oren vliegen, hebben meer en meer mensen behoefte aan een stiller bestaan. Dit kun je bereiken door minder in aanraking te komen met passieve muziek, meer naar natuurlijke geluiden te luisteren of wat vaker van absolute stilte te genieten. Misschien is dit ook wel de reden dat oude meditatietechnieken ineens weer zo populair zijn. Het enige verschil is dat we het nu hippe namen geven, zoals mindfulness of Shinrin-yoku (wat zoveel betekent als ‘baden in een bos’). Hoewel nog niet wetenschappelijk is aangetoond dat het horen van constante, lage tonen je gehoor beschadigt, is de kans groot dat ze een negatieve invloed hebben op je hersenen, je concentratievermogen en je stresslevel. “Of je er nu last van hebt of niet, het is altijd een goed idee om je oren wat rust te gunnen,” zegt King.

Als het op het nemen van rust aankomt, is stilte vaak de beste manier. Neem bijvoorbeeld de compositie 4’33”, die John Cage in 1952 uitbracht. Het kan op ieder instrument worden gespeeld, omdat het uit niets anders dan stilte bestaat. Zoals je je vast kunt voorstellen, was het stuk enorm controversieel. En ook vandaag de dag wordt het nog gezien als een van zijn meest bekende stukken. Cage raakte geïnspireerd door Zen-meditatie, en wilde met deze compositie de omgevingsgeluiden op verschillende plekken verkennen. Het ging hem om de verschillende soorten stilte die de opvoering zou oproepen. Daarom ‘speelde’ hij het iedere keer met een ander instrument, voor de meest uiteenlopende soorten publiek met ieder hun eigen verwachtingen. Het lijkt misschien vreemd om de geluiden om je heen als muziek te zien, maar het maakt je wel een stuk bewuster van je omgeving. Zo probeer je niet langer om eraan te ontsnappen, maar leer je juist om er aandacht aan te schenken.

Toch is het lang niet altijd even makkelijk om te leren omgaan met passieve blootstelling aan geluid, zeker als je je in een drukke stad bevindt. Maar als je goed zoekt, vind je ook hier plekjes waar je je oren even tot rust kunt laten komen. Zo lijkt onze hoofdstad op het eerste gezicht misschien overbeladen met het kabaal van voorbijrazende trams, fietsbellen, draaiorgels en luide toeristen. Maar ook in deze drukte vind je plekjes vol kalme stilte, zoals het Amsterdamse Bos, kerken of een rustig museum op een doordeweekse dag.

Wat ik probeer te zeggen is: je hoeft dat nieuwe album van Travis Scott of je favoriete plaat van Mac Miller nu niet meteen uit het raam te flikkeren. Zolang je er actief naar luistert, en ieder geluid op normaal volume in je opneemt, is er geen probleem. Maar vergeet ook vooral niet om af en toe even de stilte op te zoeken. Ontsnap van tijd tot tijd aan de geluidsoverlast om je heen. Daarvoor hoef je niet per se naar het platteland te verhuizen. Ga naar het park, zet je koptelefoon op en luister bijvoorbeeld naar 4’33” van John Cage. Dan weet je in ieder geval zeker dat je bijna vijf minuten de tijd hebt om in stilte het leven te overpeinzen. Dat is soms namelijk ook best belangrijk.

Volg Noisey op Facebook , Instagram en Twitter .