Waarom plegen zoveel jonge mensen in Groningen zelfmoord?

Ik ben in Groningen opgegroeid, en dit is nog steeds de enige plek waar ik me echt thuis voel. Maar net als veel andere jonge mensen ben ik vertrokken om elders te gaan werken – de stad Groningen staat bekend als 'doorstroomstad', met veel studenten die na hun diploma vertrekken. Dat maakt ook dat Groningen vorig jaar uitgeroepen werd tot Beste Studentenstad van Nederland. Saai is het er, zoals sommige van mijn Randstedelijke collega's denken, allerminst.

Toch kenmerkt Groningen zich niet alleen door de jonge bewoners en kroegen die eindeloos lang open mogen blijven – de stad heeft al bijna 10 jaar lang het hoogste aantal zelfdodingen in Nederland. Volgens het CBS was dit in de periode 2010 tot 2014 13,2 per 100 duizend inwoners. En uit onderzoek van de GGD en de Gemeente Groningen blijkt dat er gemiddeld 63 inwoners van de provincie Groningen per jaar zelfmoord plegen (berekend in de periode 2000 tot 2012), waarvan er gemiddeld 25 uit de stad Groningen komen, en het grootste deel daarvan is jonger dan 50 jaar.

Toen ik afgelopen weekend in Groningen was, hingen alle bushokjes vol met confronterende, witte campagneposters waarop in zwarte letters stond geschreven: 'Denk je wel eens: van mij hoeft het niet meer?'

De posters zijn onderdeel van een campagne die afgelopen week begonnen is. De gemeente Groningen wil in samenwerking met 113 Zelfmoordpreventie, scholen, kerken en jongerenorganisaties extra aandacht geven aan jonge mensen met een doodswens, omdat zelfdoding in deze groep de belangrijkste doodsoorzaak is. Volgens het CBS zorgt zelfdoding landelijk namelijk voor een kwart van het totaal aantal doden in die leeftijdsgroep.

Waarom staat Groningen, de provincie met de beste studentenstad en cultuur en natuur waar niets boven gaat, al jaren bovenaan deze lijst?

Liza Omran, psycholoog bij PepperMind Psychologen in Groningen, noemt twee mogelijke oorzaken van het hoge aantal zelfdodingen. "De werkloosheid in Groningen is hoger dan in bijvoorbeeld de Randstad. Werk is heel belangrijk voor mensen, het helpt ze bij het vormen en behouden van hun identiteit en het helpt ze om te beseffen wat ze de wereld kunnen bieden."

Volgens het Centraal Planbureau is de werkloosheid in heel Nederland tussen 2014 en 2016 gedaald, maar staat Groningen met 7,4 procent momenteel bovenaan de lijst. Het doorstroomkarakter van Groningen maakt het misschien een ideale studentenstad, werken is iets wat je meer vindt buiten de provincie. Zelf ben ik immers ook vertrokken.

"Als mensen geen werk meer hebben en buiten de maatschappij vallen, kunnen ze geïsoleerd raken," zegt Omran. Maar werkloosheid is onder de jonge doelgroep misschien niet de meest logische verklaring – zelfmoord is volgens haar juist onder jongeren een groot probleem omdat zij nog heel erg op zoek zijn naar hun identiteit. "Daardoor krijgen zij sneller last van eenzaamheid en isolatie."

En dat gaat misschien makkelijker in een provincie die hoog in het Noorden weggestopt ligt? "Groningen kan wat geïsoleerd voelen ten opzichte van de Randstad. En er zijn natuurlijk de aardbevingen, maar ik denk niet dat die er op zichzelf voor zorgen dat mensen zelfmoord plegen. Als je in een gebied woont waar de meeste aardbevingen zijn en het invloed heeft op je dagelijks leven, dan kan ik me voorstellen dat het mee kan spelen, naast andere psychische problemen die al aanwezig zijn," zegt Omran.

(Tekst gaat hieronder verder)

Marloes Zwart, psycholoog bij In2-Psy, weet niet waarom het zelfdodingscijfer in Groningen zo hoog is, maar ze kan wel uitleggen waarom de focus op jongeren in de campagne belangrijk is. Volgens haar missen jongeren soms het gevoel verbonden te zijn met anderen. "Ze komen onder de vleugels van hun ouders vandaan en zijn op zoek naar hun plek in de wereld. Ze krijgen het gevoel dat ze nergens meer bij horen en willen eigenlijk wel weer terug. Maar ze zijn te groot om onder die vleugels te passen, waardoor dat ook niet meer voelt zoals eerst."

"Ik vind het een groot probleem in onze maatschappij dat alles zo snel moet," gaat Zwart verder. "Jongeren krijgen de tijd niet om zich verbonden te voelen met anderen en hebben het gevoel dat het met iedereen om hen heen goed gaat, en dat ze zelf de enige zijn die het moeilijk hebben."

Volgens Zwart vinden suïcidale jongeren online wel een bepaald soort verbinding. "Op internet komen ze heel makkelijk aan informatie over zelfmoord, bijvoorbeeld over het mengen van pillen, of ze maken afspraken om voor de trein te springen. Dat gaat dus over sociale verbindingen, en over het vinden van mensen die ze begrijpen. Maar ik weet niet of ze elkaar opjutten."

In navolging daarvan noemt Omran 'herkenning' als een mogelijke verklaring voor de hoge zelfmoordcijfers in Groningen. "Als iemand die belangrijk voor een persoon is zelfmoord pleegt, heb je eerder de neiging dat ook te doen. Als er een zelfdoding in iemands omgeving plaatsvindt, is dat een extra risico. Zo houdt het hoge zelfdodingscijfer zichzelf in stand." "Wat me het meest opvalt," gaat Omran verder, "is dat de jongeren die ik spreek niet per se dood willen, ze zien het meer als een uitweg. Ze willen geen pijn meer lijden en zien doodgaan als enige optie." De campagne die nu loopt in Groningen roept op om vragen te stellen – op de site van 113.nl vind je een soort handleiding met vragen die je kan volgen als je je zorgen om iemand maakt, en er staat bij welke vragen je wel en welke beter niet kan stellen. Volgens zowel Zwart als Omran kan dit goed helpen, omdat het ervoor kan zorgen dat mensen met zelfmoordgedachten weer een connectie kunnen maken met anderen. "Het kan een groot verschil maken als er iemand is die goed luistert," zegt Omran.

In een eerdere versie van dit artikel stond dat er 13,2 procent per 100 duizend inwoners in Groningen zelfmoord pleegt. Dit is onjuist: 13,2 gaat om het gemiddeld aantal mensen per 100 duizend inwoners.