De schoonmaker die een robot bedacht zodat ze lekker op vakantie kan

Ottonie von Roeder maakt robots die je werk kunnen overnemen. Klinkt ideaal toch? Nooit meer putjes scheppen, nooit meer schoonmaken en nooit meer schrijven. Maar is dat echt zo geweldig? Mensen halen voldoening uit hun werk, of het definieert zelfs wie ze zijn. Dat is precies waar Ottonie haar discussie wil beginnen. Volgens haar moeten we ‘ontleren’ dat we altijd maar aan het werk zijn, en leren wat onze echte verlangens zijn.

Ironisch genoeg is Ottonie er zelf nog niet over uit wat háár diepste verlangens nou precies zijn – haar werk als ontwerper is toch wel iets wat ze heel graag doet. Maar het doel van haar project, Post-Labouratory, is vooral om te veranderen hoe we naar arbeid kijken. Er moeten nieuwe manieren komen om iets bij te dragen aan de samenleving, die losstaan van belasting betalen. Vrijwilligerswerk bijvoorbeeld.

Volgens haar is er namelijk een belangrijk verschil tussen werk en arbeid (labour). Voor haar onderzoek gebruikte ze de definitie van de Duitse filosoof Hannah Arendt: arbeid is hetgeen dat je doet uit noodzakelijkheid, zoals geld verdienen om te overleven en voor een sociale status. Werk is daarentegen iets dat mensen doen vanuit hun eigen persoonlijke motivatie, liefdadigheid bijvoorbeeld. Een verschil dat je in de praktijk moeilijk terugziet, maar daarom niet minder belangrijk is.

Voor haar project werkte Ottonie nauw samen met een schoonmaker, postbode en schilder: Véronique, Wil en Sjors. Ze vroeg hen of haar robots wel gewenst zijn, maar vooral hoe ze de beste schoonmaak-, post- en schilderrobot kon maken. Creators sprak met schoonmaker Véronique, om erachter te komen of dit een beetje is gelukt.

Creators: Hoi Véronique, Ottonie vertelde me dat een paar mensen met wie zij samenwerkte in het begin sceptisch waren over het project. Hoe stond jij hierin?
Véronique Notten: In het begin vond ik het zeker raar en dacht ik alleen: hoe kan zo’n robot nou huishoudelijk werk overnemen? Dat was wel spannend, dus ik was heel benieuwd wat het zou gaan worden.

Waarom heb je besloten om mee te werken?
Ottonie benaderde mij via een vriendin van haar. Ik vond het heel tof dat iemand van de Design Academy mij hiervoor vroeg, ik wil daar wel tussen zitten.

Heb je eigenlijk een hekel aan je werk?
Oh nee, ik vind mijn werk best leuk hoor, vooral omdat je bij verschillende mensen komt. Maar er zijn een aantal dingen die een robot wel voor mij zou kunnen doen. Die onderdelen zou je dan uit moeten bouwen en verfijnen, bijvoorbeeld bij de schilderrobot die Ottonie heeft gemaakt: stel nou dat een robot een simpele muur gaat witten, dan kun jij leuk die deur schilderen, en hoef je het saaie werk niet meer te doen. Maar zelfs een wc poetsen is eigenlijk al te ingewikkeld voor een robot. Het is bijna niet uit te leggen hoe dat moet, en heel lastig om te programmeren.

Hoe heb je aan de robot meegewerkt?
Ik moest voordoen hoe je bijvoorbeeld een doekje uitwringt, of hoe je moet stoffen. Op het filmpje zie je alleen dat de stoffer voortdurend roteert, dat is natuurlijk raar.

Ben je blij met de schoonmaakrobot?
Ik ben op zich keipositief over haar idee. Het is ook gewoon grappig. Misschien moet de schoonmaakrobot wel wat meer uitgewerkt worden. En als er zo’n robot komt, dan is dat handig. Maar een robot kan moeilijk zeggen: dag mevrouw, dag meneer, ik stap nu in de auto want ik moet nu naar het volgende adres. Dat kán misschien wel, maar ik hoop niet dat we in zo’n wereld terechtkomen.

Maar het heeft ook positieve kanten. Kijk je een beetje uit naar een toekomst waarin je minder hoeft te werken?
Ik vind het moeilijk om voor te stellen, daar heb je wel wat fantasie voor nodig. Een grijparm kan niet zomaar mijn handen nabootsen. Maar een robot of computer kan wel weer hele fijne bewegingen uitvoeren en dingen zien die voor het menselijk oog moeilijk zichtbaar zijn, en hierdoor het werk van artsen of chirurgen gedeeltelijk overnemen. Dat vind ik heel goed.

Ergens heb je je eigen baan ook overbodig gemaakt. Ben je bang dat een robot je baan gaat inpikken?
Ik denk dat dingen heel erg moeten verschuiven, zodat mensen andere ideeën krijgen. Zodat ze denken: verdomd, we kunnen veel meer doen dan werken in ons leven. Zoals – ik zeg maar wat – vrijwilligerswerk. We ontkomen er niet aan dat dingen geautomatiseerd worden, maar hierdoor ontstaat er ook weer andere werkgelegenheid. Dus ik ben niet zo bang voor automatisering. Maar als je door robots veel meer onkosten gaat maken, of als het veel energie gaat kosten en slecht is voor het milieu, dan is het ook weer zonde. En stel nou dat die poetsrobot er komt, dan zou ik ‘m eigenlijk graag onder m’n arm mee willen nemen, zodat-ie alvast een ruimte kan gaan stofzuigen.

Ottonie vertelde me dat ze wil dat mensen gaan kijken wat hun echte verlangens zijn. Heb jij daar ondertussen al over na kunnen denken?
Nou, dat vond ik best wel moeilijk hoor. Maar ik zou graag ver gaan reizen. Op het filmpje hoor je dat ook, toen heb ik verzonnen dat ik in Marokko zit en dat ik daar kleden aan het maken ben.

Hoe ga je dat dan betalen?
Als iedereen dan bijvoorbeeld een basisinkomen heeft, zou dat natuurlijk hartstikke mooi zijn. Mensen mogen dan wel werken, maar het zou fijn zijn als bepaalde werkzaamheden uit handen worden genomen. Ik vind die ideeën achter het werk van Ottonie heel interessant.

Bedankt Veronique!

Foto: Femke Reijerman. Copyright: Design Academy Eindhoven.

Post-Labouratory-robots en andere projecten van Ottonie von Roeder, zijn te vinden op haar website.