De ongemakkelijke onderdelen van rouw waar niemand over praat

Als er een geliefd iemand van je doodgaat, zijn er veel alledaagse maar pijnlijke details waar niemand je over vertelt. Bijvoorbeeld hoe ongemakkelijk het is als je de lelijke koraalkleurige lippenstift van je moeders lippen af moet poetsen, waarvan de begrafenisondernemer dacht dat het wel mooi stond. Of hoe vervreemdend het is als LinkedIn je aanbeveelt om te connecten met het profiel van je overleden vader.

Dit soort scènes over rouw zie je niet vaak in films die gaan over de dood. Ook de dramatische hoeveelheid gewicht die je aankomt of afvalt blijft onbesproken, net als het feit dat triggers voor verdriet – zoals koraalkleurige lippenstift – in de gekste dingen kunnen zitten, en dat ze ook nog eens voor de rest van je leven bij je blijven.

Dit zijn slechts een paar van de ervaringen die je kunt lezen in Modern Loss, een bundel van persoonlijke essays en stripverhalen die is samengesteld door Rebecca Soffer en Gabrielle Birkner. Zij zijn allebei enig kind en verloren hun ouders lang voordat ze daar klaar voor waren. Het boek bevat meer dan veertig bijdragen van bekende en opkomende auteurs, waarin allerlei nuances van verdriet op een openhartige en soms grappige manier zijn opgeschreven.

Het is geschreven voor iedereen die wel eens een geliefd persoon heeft verloren, maar ook voor iedereen die dit onvermijdelijk in de toekomst zal overkomen. Het voornaamste doel van de bundel is om gesprekken over verlies te normaliseren en om de eenzaamheid en ongemakkelijkheid van rouw te verminderen.

“We willen dat mensen het gevoel hebben dat ze kunnen praten over de dood,” zegt Soffer. “We willen niet alleen dat dit echt diepe gesprekken tussen mensen op gang brengt, maar ook mensen het vertrouwen geven dat praten over verlies niet altijd superzwaar en betekenisvol moet zijn.”

In de inleiding van Modern Loss beschrijven Soffer en Birkner uitvoerig wat hun eigen pad is geweest op de weg naar rouw. Voor Birkner begon het in 2004, toen haar moeder en stiefvader een loodgieter inhuurden om een bevroren leiding te repareren in hun huis in Arizona. De man die het bedrijf naar ze toe had gestuurd, kwam een maand later high van de meth terug, brak in en sloeg het stel dood. Op dat moment woonde de 24-jarige Birkner in New York, waar ze werkte op de afdeling van de rouwadvertenties bij een buurtkrant. Na de verschrikkelijke gebeurtenis werd ze snel overgeplaatst, zodat ze over het verkeer kon schrijven.

Ongeveer twee jaar later overleed de moeder van Soffer, tijdens een auto-ongeluk na afloop van een jaarlijkse kampeertrip met de hele familie. Soffer zelf was thuis afgezet, en nog geen uur later vond het fatale verkeersongeluk plaats. Vier jaar later, toen Soffer 34 was, stierf haar vader aan hartfalen, toen hij alleen op een cruise was in het Caribisch gebied.

Daarna bevonden Soffer en Birkner zich beiden in intens verdrietige en totaal onbekende situaties, die geen van hun leeftijdsgenoten leek te begrijpen. Ze waren jong, in de rouw en hadden geen ouders meer. “Ik voelde me alsof ik opeens een heel nieuw leven moest opbouwen, terwijl ik tegelijkertijd onder ogen moest zien dat ik bijna alles had verloren wat me dierbaar was,” zegt Soffer. “Het was heel erg eenzaam en het was heel moeilijk om mensen te vinden die gewoon een gesprek wilden voeren.”

Ze richtten zich tot het internet voor advies of enige hoop dat het op de een of andere manier ooit weer goed zou komen. Maar de enige dingen die zo konden vinden waren ofwel psychologiewebsites die hun vermoedens alleen maar verergerden – namelijk dat ze hun gezond verstand aan het verliezen waren –, of zelfhulpsites die voornamelijk uit “cursieve lettertypes, pastelkleuren, motiverende citaten en zonsondergangen” bestonden. Uiteindelijk maakten Soffer en Birkner kennis via een groep vrouwen van in de twintig en dertig, die elkaar regelmatig ontmoetten om samen te eten en elkaar te steunen. Ze noemden het collectief ‘ Women with Dead Parents’ (of WWDP).

Nadat ze vrienden werden, besloten Birkner en Soffer iets te creëren voor rouwende mensen die iets meer wilden dan “alles gebeurt met een reden”. Eind 2013 richtten ze ModernLoss.com op, een online platform dat met verlies omgaat vanuit elke denkbare invalshoek – van rouwen om een miskraam tot je zusje zover krijgen dat ze ophoudt met jou te taggen in foto’s van je overleden vader.

“We willen je helpen om door de moeilijke momenten heen te komen. Het kan tien jaar zijn nadat je moeder is overleden, en je in de supermarkt bent en plotseling moet huilen omdat je iets ziet dat je aan een recept van haar doet denken,” zegt Soffer.

In de afgelopen vier jaar heeft de site een trouwe groep lezers en schrijvers opgebouwd, waardoor de schrijvers de thema’s hebben kunnen identificeren die de meeste weerklank vinden bij hun lezers – zoals mensen weer dichtbij laten komen, omgaan met de digitale overblijfselen van geliefden, en de worsteling met plotseling ontdekte geheimen van degene die er niet meer is. Negen van deze thema’s werden uiteindelijk de onderwerpen voor de negen hoofdstukken in Modern Loss.

Hoewel het boek dik is, voelt het niet overweldigend of als een uitputtingsslag. Birkner en Soffer hebben het op zo’n manier samengesteld dat je het makkelijk even oppakt en erdoorheen kan bladeren. Ze wilden er zeker van zijn dat het iets werd wat mensen graag op hun salontafels zouden willen laten liggen, in plaats van te verstoppen uit angst om gasten ongemakkelijk te maken. Het doel was immers om losjes te kunnen praten over rouw in ons dagelijks leven. Daarom vind je er ook allemaal illustraties in van Peter Arkle, net als een aantal stripverhalen waar je als beginnende rouwer wat van kan leren. Bijvoorbeeld door het verhaal Dingen die je moet weten voordat je de as uitstrooit, van Tré Miller Rodriguez (vergeet niet om dit met de wind mee te doen).

Sommige van de beste essays in de bundel gaan over de gewoonste dingen, zoals in het verhaal van Kate Spencer. Zij beschrijft hoe ze – ondanks dat iedereen denkt dat ze haar moeder het meeste mist op belangrijke momenten – vooral zo graag nog eens samen met haar moeder naar Keeping Up With The Kardashians zou willen kijken. Andere uitblinkers zijn de ongemakkelijke – en soms hilarische – verhalen die onthullen hoe het is om te leven terwijl je de dood recht in de ogen kijkt. Bijvoorbeeld als de man van Soffers beste vriendin haar vibrator vindt in haar nachtkastje, en ze in lachen uitbarst – ook al was dat op het moment dat hij haar hielp om in te pakken, voor een trip naar de plek van het ongeluk, waar ze naartoe moest om te kijken of haar moeder het auto-ongeluk had overleefd. Wat niet zo was.

Soffer zegt dat zij en Birkner in de afgelopen vier jaar een duidelijke verschuiving hebben gezien: ze denken dat mensen steeds opener over verlies praten, deels omdat er social-mediaplatforms voor collectieve rouw zijn gekomen. Maar ze zegt ook dat het belangrijk is om – naast openhartig en eerlijk – als samenleving te erkennen dat gesprekken over rouw zich niet altijd hoeven te richten op de tragische, pijnlijke details van de dood. Ze kunnen ook gaan over de triomfen van het leven, ondanks het verlies: “Hoe het is voor de persoon die is achtergebleven, de persoon boven de grond,” zegt Soffer. “Wat er gebeurt met deze mensen – en dan niet alleen het verschrikkelijke en pijnlijke, maar ook het goede, hilarische, hoopvolle en veerkrachtige.”