Bij de psycholoog op de surfplank

In onze serie ‘La nouvelle vague’ ontmoeten we mensen die surfen in België, en ondernemen we ook zelf een poging - weer of geen weer.

Wie langs de Belgische kustlijn wandelt, ziet nu eens dobberende luchtmatrassen, dan weer een verdwaalde snorkelaar. Weinig avontuurlijks? Keer dan maar terug wanneer de wind opsteekt. Voor je het weet veranderen de golven in een kleine autoweg vol kites en surfplanken. Klaar om golven te pakken en de stroming te voelen. België heeft slechts een kust van 67 kilometer, maar ook hier wordt er stevig gesurft.  

En dat surfen gelukkig maakt, en zelfs verslavend is, is geen nieuws. Vergelijk het met de euforie van een runner’s high. Het gevoel van mee te liften met de golven zou je optillen en je veerkracht geven. Je zag het effect misschien al in de documentaire ‘Resurface’, waarin Amerikaanse oorlogsveteranen leren surfen als behandeling tegen PTSS (posttraumatische stressstoornis). Surfen biedt een uitlaatklep voor hun depressies, agressie en paniekaanvallen, omdat de kracht van het water hun volle aandacht vraagt en hun hoofd even leegmaakt. 

Ook surfster en psychologe Liselotte Oyen is overtuigd van de kracht van surftherapie. Sinds vorig jaar organiseert ze daarom groepssessies in Wenduine, onder de naam Monstergolf. Ik sprak met haar in een strandbar over het psychologische effect van surfen, dat volgens haar overduidelijk is. ‘Ik ken veel surfers voor wie surfen een enorme uitlaatklep is. Als ze niet konden surfen, zouden ze gek worden bij wijze van spreken. Ik merk dat zelf ook. Surfen werkt ongelooflijk ontspannend voor mij. Als ik mij ambetant voel, weet ik dat ik moet gaan surfen.’

VICE: Wanneer ben je begonnen met surfen?
Liselotte: In tegenstelling tot veel Belgische surfers ben ik niet opgegroeid aan de kust. Ik woonde in Kessel-Lo (nabij Leuven) en hoewel surfen mij een leuke sport leek, dacht ik als kind dat het onmogelijk was om te surfen in België. Mijn eerste surfervaring was dan ook pas op mijn vierentwintigste, op vakantie. Ik studeerde toen een tijdje in Chicago. Het was daar zo koud dat ik met enkele vrienden een vliegticket boekte naar Miami om te ontsnappen naar de zon. Daar wandelden we langs een duikwinkel, waar een papier tegen het raam plakte over surflessen. We probeerden het uit en ik vond het meteen zalig.

Waagde je je ook aan de Belgische golven toen je terugkeerde? 
Ook na die eerste keer bleef het vooral beperkt tot vakanties. Via mijn oom wist ik wel dat het mogelijk was om in ons land te surfen – hij ging soms windsurfen aan de Belgische kust – maar ik zocht liever de zekerheid van de buitenlandse golven op. In België moet je immers heel flexibel zijn, want je hebt hier geen garantie op goede golven, terwijl die kans veel groter is aan de Atlantische Oceaan. Ik ben de Noordzee pas meer beginnen te appreciëren toen ik mijn man leerde kennen. Ondertussen doen ook de kinderen mee. Zij zijn 7 en 9 jaar en voor hen zijn de kleinere golven in België erg toegankelijk.

Hoe heb je surftherapie ontdekt?
Ik was al met psychologie bezig toen ik begon te surfen en ik merkte meteen een groot effect bij mezelf. Ik dacht toen: ‘Dit zou ook erg helend kunnen zijn voor enkele andere mensen die ik ken.’ Zij zouden meer deugd hebben van dit soort therapie in de buitenlucht, dan in een traditionele gespreksruimte. Nog voor mijn eerste zwangerschap had ik daarom al het idee om een werking rond surftherapie op te zetten. Maar het bleek toch een lange weg, zeker in België.

Wat is er dan zo moeilijk?
Surfen in België is mogelijk, maar het is niet evident. Soms is er te veel wind en is het te gevaarlijk. Dan opeens zijn er geen golven meer om te surfen en moeten we bijvoorbeeld gaan suppen. De inconsistente golven zijn wel een goede oefening voor de deelnemers: het is een vorm van loslaten, om de zee te nemen zoals ze is. Verder zijn de surfclubs gesloten in de winter waardoor we dan geen materiaal kunnen huren, dus het seizoen is vrij kort.

Toch was de wil groot genoeg om vorig jaar Monstergolf op te richten?
Ja, na lang denken heb ik er vorig jaar uiteindelijk werk van gemaakt, samen met Fauve Bekaert. Ik leerde haar letterlijk in de Noordzee op een surfplank kennen. Zij deelt mijn passie voor de golven en voor psychisch welzijn, en hoe die twee samenkomen in surftherapie. Samen wilden we die droom ook in België mogelijk maken. We hebben in de zomer van 2021 ons eerste pilootproject gedaan in Oostende, in samenwerking met de jongerenwerking Habbekrats, en in het najaar zijn we echt gestart. Ondertussen werkt ook Oliver DeWolf mee in de VZW.

Hoe gaat een therapiesessie in zijn werk? 
Er is geen vast programma. Bij individuele sessies gaan we vaak eerst surfen, daarna gaan we in gesprek. In groep ligt dat soms wat anders. De vorige groep wilde vooral veel surfen, waardoor de reflectiemomenten achteraf korter waren. Soms praten we ook tijdens de surfsessies, wanneer iemand bijvoorbeeld even uit de zee komt. We hebben het dan over hoe ze de zee ervaarden, wat een goede metafoor is voor het hele leven. Ik geef ook reflectieoefeningen mee naar huis. Sommigen voeren die goed uit, anderen hebben er minder nood aan. 

Moet je kunnen surfen om deel te nemen?
Nee, wel kunnen zwemmen! Je leert surfen tijdens de therapie. Dat is ook een goede manier van coping of omgaan met tegenslagen. Surfen leer je met vallen en opstaan. 

Wat is het grote verschil met gewone surflessen?
Bij ons draait het niet om het surfen an sich, maar om persoonlijke groei. Er hangt ook een sfeer dat ‘niets moet’, zodat de deelnemers zich veilig voelen, zowel fysiek als mentaal. Je gaat samen in zee met begeleiders die je moet vertrouwen. Dat vertrouwen is heel belangrijk.

Waarom organiseert Monstergolf vooral sessies in groep? Wat is de meerwaarde van samen groeien?
Veel mensen zijn op zoek naar verbinding. Iedereen moedigt elkaar heel erg aan en de deelnemers leren ook van elkaar. Zo zijn we eens gaan kajakken toen er te weinig golven waren om te surfen. Dat was heel verbindend omdat we onderweg veel meer konden praten. Bovendien lekte er een kajak, die we samen gemaakt hebben. Zo’n momenten brengen de groep samen. Ik doe vooraf wel intakegesprekken met de deelnemers om te zien of de groep klopt. 

Surftherapie valt onder de noemer outdoor therapy en adventure therapy, waarbij je therapie volgt in de buitenlucht, tijdens avontuurlijke activiteiten. Missen we dat fysieke aspect bij de traditionele psycholoog?
Ik geloof inderdaad heel erg in de combinatie van praten en fysiek buiten zijn. Surfen is helend, je voelt de adrenaline en er komen hormonen vrij die een positief gevoel achterlaten. Het geeft heel veel voldoening. Doordat de deelnemers vanuit dat goede gevoel in gesprek gaan over het leven en de toekomst, benoemen ze de dingen op een andere manier.

Waarom moeten we dan gaan surfen en geen andere fysieke activiteit doen?
Omdat surfen mijn passie is! Maar ook vanwege de onmiddellijke adrenaline die vrijkomt als je een golf kunt nemen. Dat is toch anders dan bij een wandeling. Bovendien ben je heel hard in het moment terwijl je surft. Je bent aan het peddelen, aan het draaien, je moet rechtspringen en rekening houden met de zee waarin je je beweegt. Dat vraagt om je volledige focus, waardoor je niet tegelijkertijd kunt piekeren. 

Zorgt surfen ook voor meer zelfvertrouwen?
Ja, het is een fantastische ervaring wanneer je je eerste golf kan nemen. Voor sommigen zorgt alleen al het feit dat ze in de zee durven te gaan voor die boost van zelfvertrouwen. We zien dus een groei op verschillende vlakken: door te leren surfen verwerven de deelnemers een nieuwe competentie en krijgen ze een beter zelfbeeld. Dat zorgt ook voor meer assertiviteit, waardoor ze achteraf meer dingen durven te delen met de groep. Bij sommigen brengt surfen ook rust en helpt het om met negatieve emoties om te gaan. En laten we het plezier niet vergeten: tijdens het surfen komen er gelukshormonen vrij waardoor je je beter voelt. Voor mensen met angstklachten of negatieve emoties is het bevrijdend om te ontdekken dat ze weer plezier kunnen beleven. 

Je combineert Monstergolf met een job als lector in Toegepaste Psychologie aan de hogeschool VIVES in Kortrijk. Is surftherapie ook wetenschappelijk ondersteund?
In de afgelopen tien jaar zijn er verschillende effectenstudies uitgevoerd. Er is nog meer onderzoek nodig, maar ik heb er vertrouwen in dat dat wel komt. Vanuit mijn achtergrond in de psychologie vind ik die wetenschappelijke onderbouwing zeer waardevol. Die bewijzen zijn ook cruciaal als we ooit willen streven naar terugbetaling voor surftherapie. In Engeland wordt surfen al op doktersvoorschrift voorgeschreven. De Engelse surfcultuur is dan ook veel groter met de lange kustlijn en consistente golven. Daar boomt surftherapie echt. In Nederland zijn er ook al verschillende kleine initiatieven. Dat ligt in de trend van de outdoortherapie die aan het groeien is, zeker sinds corona. 

Wisselen jullie soms ideeën uit met buitenlandse projecten? 
We maken deel uit van een internationaal netwerk, dat ieder jaar in november een conferentie organiseert. We hebben ook regelmatig contact met andere surftherapeuten. Het is heel leerrijk om te zien hoe andere organisaties het aanpakken, vaak bij andere doelgroepen. Zo is er in Puerto Rico een organisatie die werkt met kinderen met autismespectrumstoornis (ASS). Daar hebben ze de ouders geleerd hoe ze hun kinderen kunnen begeleiden tijdens het surfen, zodat ze ook in het weekend op zee kunnen gaan. Ergens anders is er een surftherapieproject in een weeshuis. Daar werken ze altijd met dezelfde begeleiders, omdat hechting daarbij belangrijk is. Ook in België zijn er al enkele mensen bezig met surftherapie en is er het idee om een netwerk op te zetten, maar dat is allemaal nog minimaal. Hier is surftherapie toch een vrij nieuw gegeven.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.