Geen bezoek, en dus ook minder drugs: leven in een gevangenis tijdens corona

De reeks 'Een dag in het leven van…' gaat over mensen die voor uiteenlopende redenen niet thuis kunnen blijven tijdens deze pandemie.

Ik ben twee weken niet gaan werken, omdat ik zelf ziek was. Ik ben niet getest geweest, maar had wel alle verschijnselen van corona. Toen ik na die twee weken weer toekwam aan de gevangenis, stond er een doos met mondmaskers aan het onthaal, en een handleiding over hoe we die moesten gebruiken.

's Ochtends besprak ik met mijn collega’s bij welke gedetineerden ik zeker moest langsgaan. Er waren aanhoudende spanningen tussen twee mannen, en dus ben ik met hen allebei gaan spreken. Hun conflict had met drugs en verraad buiten de gevangenis te maken. Eén van de twee had antidepressiva aangevraagd bij de arts. Wanneer iemand dat doet, dan is dat voor ons natuurlijk een duidelijk signaal. Dan kan een gesprek zinvol zijn om te kijken wat er aan de hand is.

Die man voelde zich al langer slecht in zijn vel, maar dat hij nu antidepressiva aanvraagt, heeft naar mijn aanvoelen onrechtstreeks ook met corona te maken. Alle activiteiten en sportmomenten zijn namelijk afgelast, en ook de groepstherapieën mogen nu niet doorgaan. Tijdens zo’n groepssessie bereik ik meteen een hele groep mannen, maar nu we enkel individuele therapieën doen, hebben mijn collega’s en ik niet genoeg tijd om iedereen te zien.

Momenteel mogen de gedetineerden ook geen bezoekers ontvangen. Dat is eigenlijk het moeilijkste voor de mannen. Net als wij, missen ook zij dat sociale contact. Maar in tegenstelling tot ons, mogen de gedetineerden hier geen internet gebruiken, dus dan wordt contact houden met je vrienden en familie best moeilijk. Al heeft de gevangenis hen wel extra belwaarde gegeven zodat ze wat vaker kunnen telefoneren.

Via bezoekers komen soms ook illegaal drugs de gevangenis binnen. Omdat dat nu niet meer kan, en ze nu ook minder contact met de buitenwereld en psychiaters hebben, krijgen wij steeds meer aanvragen voor medicatie.

Drugsverslaafden vragen bij de psychiater nu om benzodiazepine [kalmerende, slaapbevorderende en angstverminderende medicatie, red.]. Dat krijgen ze niet zomaar natuurlijk: we kijken echt geval per geval. Er zijn ook mannen die er het positieve van inzien dat ze nu moeilijk aan drugs geraken. Dat zijn meestal mensen die binnenkort vrijkomen en buiten clean willen blijven.

Door al die veranderde omstandigheden voel je dat er nu meer spanningen zijn. Een man met wie ik vandaag een gesprek had, zei dat er meer frustraties heersen onder de gedetineerden, dat er vaker gebonkt wordt op de muren en dat hij daar last van heeft.

Hij vertelde me ook dat hij zijn job is verloren [bepaalde fabrieken hebben een werkplaats in de gevangenis, maar moesten de werkzaamheden omwille van de coronamaatregelen op een aangepaste manier organiseren, red.]. Het maximum wat je kan verdienen in zo’n werkplaats is ongeveer 400 euro per maand. Dat is niet veel, maar voor sommigen zorgt dat er wel voor dat hun familie buiten de eindjes aan elkaar kan knopen. Door de coronamaatregelen valt dat nu voor sommigen weg.

Daar tegenover staat dat in Merksplas een naaiatelier werd geopend om mondmaskers te naaien. De maskers die het personeel hier draagt, zijn door de gedetineerden gemaakt. Zelf dragen ze trouwens geen mondmasker, omdat zij niet buiten de gevangenis gaan, en daar dus geen besmetting kunnen oplopen.

Tijdens de wandeling zijn er wel eens incidenten geweest. Er zijn ook meer kamerwissels, doordat er vaker spanningen ontstaan tussen celgenoten. Toch had ik vandaag wel het gevoel dat ik mijn job goed en veilig kan uitoefenen. Bepaalde lokalen waarin het niet mogelijk was voldoende afstand te bewaren, gebruiken we niet meer, en ik heb een spray waarmee ik mijn bureau ontsmet na elke therapiesessie.

De gedetineerden zien ook wel echt de ernst in van de situatie. Twee weken geleden vroegen ze me ‘Hoe is het buiten? Zijn de straten leeg? Ga je nu niet meer naar je familie?’. Nu beseft zelfs het merendeel van de zware psychiatrische patiënten wat er aan de hand is.

Een collega van mij verzamelt momenteel tekeningen van de gedetineerden. Die worden buiten de gevangenis opgehangen. [de gevangenis van Merksplas ligt in een uitgestrekt domein waar veel wandelaars komen, red.]. Op die tekeningen schrijven ze boodschappen als ‘Allemaal samen tegen corona’ of ‘Blijf in uw kot’.

De verdeling in de celblokken is dezelfde gebleven. In de cellen zitten één tot vier gedetineerden, al wordt er nu dus vaker gewisseld. Wanneer er vermoedens zijn dat iemand corona heeft opgelopen, wordt die persoon twee weken lang in quarantaine gezet in een monocel, net als de mannen die de gevangenis net binnenkomen [vanuit de buitenwereld, niet vanuit een andere gevangenis, red.].

Wanneer de symptomen echt ernstig zouden worden, wordt de gedetineerde overgebracht naar de gevangenis van Brugge: daar is er een ziekenhuis binnen de muren. Net als bij alle andere ziekenhuizen, zijn alle niet-dringende afspraken daar afgelast om voldoende plaats te maken voor coronapatiënten. Zover ik weet, is er nog niemand uit Merksplas naar Brugge overgebracht. Er zijn ook een aantal gevangenen, die aan bepaalde voorwaarden voldoen, vervroegd vrijgelaten om overbevolking in de gevangenissen tegen te gaan.

In de tijd dat ik afwezig was, had ik het gevoel dat de inrichting alle nodige veiligheidsregels heeft genomen. Eigenlijk was ik echt blij dat ik weer naar mijn werk kon. Ik heb in de afgelopen dagen wel wat op het dak in de zon gezeten, maar alleen thuis zitten wordt op den duur ook maar saai. Dan ga ik liever naar de gevangenis.

Krijg elke week een mail met onze 10 beste verhalen en fotoreeksen.

Volg VICE België op Instagram en Facebook voor meer unieke verhalen over alles wat ertoe doet in de wereld.