De Amerikaanse buitenwijk midden in een Saoedische woestijn

Met haar nieuwe project Above the Oilfields gunt fotograaf Ayesha Malik ons een kijkje in haar jeugd. Malik groeide op in Dhahran Camp, een stadje dat lijkt op een typisch Amerikaanse buitenwijk, maar dan gebouwd in de Saudische woestijn. Het stadje werd gebouwd om de werknemers van Saudi Aramco, 's werelds grootste olie- en gasbedrijf te huisvesten.

Aan beelden van een buitenwijk in een vreemde omgeving lijken veel eigenaardigheden te kleven, maar het boek is geen afrekening. Malik heeft met opzet vermeden een oordeel te vellen over de plek die zij haar thuis noemt, en heeft ervoor gekozen te focussen op de positieve eigenschappen. Ze staat stil bij hoe gewoontjes haar kindertijd eigenlijk was.

Haar foto's geven – samen met gereproduceerde folders van het bedrijf, gevonden voorwerpen, en familieherinneringen – een vreemde persoonlijke, eerlijke, en kinderlijke kijk op een plek die, voor de meeste mensen, bizar lijkt.

VICE: Kun je Dhahran Camp omschrijven?
Ayesha Malik: Op papier is het een bewaakte compound in Saudi-Arabië, die oorspronkelijk werd gebouwd voor Amerikaanse werknemers van de Arabian American Oil Company, ook wel bekend als Saudi Aramco, een van de meest vermogende bedrijven in de wereld. Tegenwoordig wonen er werknemers van over heel de wereld. Die omschrijving roept bij veel mensen associaties op.

Daarover gesproken – de vooroordelen en ga zo maar door – hoe was de cultuur van Dhahran toen je jong was?
In Dhahran wist ik niet echt waar de ene cultuur eindigde, en de andere begon, en ik deed niet heel erg mijn best om daarachter te komen. Ik maakte me meer druk om zwemmen, mijn wiskundehuiswerk, en proberen nog een beetje Disney Channel te kijken voor ik thuis aan mijn koranles moest, om Arabisch te leren lezen.

Ik speelde heel veel softbal. En in groep 8 ging ik naar mijn eerste schoolfeest, met Halloweenthema. Ik ging verkleed als engel. Ik weet nog dat ik mijn bril niet droeg zodat ik er mooi uitzag, want ik hoopte dat als er een rustig liedje gedraaid zou worden – waarschijnlijk iets als This I Promise You van NSYNC of K-Ci and JoJo's All My Life – iemand mij misschien wel ten dans zou vragen.
Heel Dhahran deed mee aan de Ramadan; een maand vol feest en saamhorigheid. Ik zal nooit onze houten koffietafel vergeten, die in ons huis fungeerde als een soort kerstboom tijdens het Suikerfeest, omdat mijn vader en moeder er stiekem en stilletjes mysterieuze cadeautjes achterlieten, zodat we die de volgende ochtend voor het Eid-gebed zouden vinden. Het speciale, extra goedkope barbie parfum dat ik had gevraagd was het cadeau van mijn dromen.
In de eerste klas, zong ik, als Pakistaans-Amerikaanse, geboren en getogen in Saudi-Arabië en opgevoed als Moslim, Your Body Is a Wonderland tijdens een talentenjacht op school.

Het klinkt best idyllisch… en een stuk "normaler" dan velen zouden verwachten.
Ik kan niet voor iedereen spreken, er is niet zoiets als de "ideale" stad, en ik denk ook niet dat Dhahran ideaal is, maar ik voelde me altijd veilig en kon er echt kind zijn. Ik denk dat iedereen in de wereld dat verdient, en verdrietig genoeg is dat niet het geval. Mijn leven was zo gewoontjes, dat als het niet in Saudi-Arabië, of bij het rijkste oliebedrijf in de wereld had plaatsgevonden, het totaal niet boeiend zou zijn.

Als kind vond ik het ook helemaal niet bijzonder. Het was voor mij allemaal buitengewoon normaal. Ik praat vaak over mijn identiteitscrisis, maar ik begin me te realiseren dat ik trots en dankbaar ben voor het feit dat ik een identiteit met meerdere gezichten heb. Ik kan zoveel dingen tegelijkertijd zijn, en deel uitmaken van zoveel verschillende werelden. Het heeft me geleerd dat vriendelijkheid en mededogen boven alles gaan. Het leerde me om menselijk te zijn en de wereld te zien als een menselijke plek.

Laten we het over het boek hebben. Wat is de boodschap die je wil overbrengen aan je lezers, of wil je dat liever niet zeggen?
Soms heb ik het gevoel dat als ik het werk te veel omschrijf, ik voorbij ga aan het punt dat ik wil maken. Het is soms het beste om de mensen hun eigen mening te laten vormen. In het begin van het boek geef ik niet echt veel informatie aan de lezer. Ik denk dat ik het zou omschrijven als "vanuit mijn perspectief" en niet dat van een ander. Het gaat over de plek waar ik ben opgegroeid. Daar opgroeien heeft me gevormd als fotograaf. Hoe ik de wereld zie. Ik heb het gevoel dat dat belangrijk was om te delen.

Niet dat ik het nog zwaarder wil maken dan het is, maar ik denk dat het belangrijk is om te begrijpen dat het mogelijk is om begrip om te brengen voor allerlei mensen. Ik groeide op tussen veel verschillende soorten mensen; vanaf de dag dat ik werd geboren, dat was mijn leven. De vreemdelingenhaat die we tegenwoordig veel zien is zo niet nodig. In het boek verbind ik "verschillende" mensenlevens met die van anderen – door universele waarden of gedeelde ervaringen, en familie – om de vooroordelen die we hebben tegenover moslims, Saudi's, en andere Arabieren te bevragen. Het is een beetje mijn versie van eerste hulp voor een probleem dat ik zie in de wereld.

Ik had verwacht dat het boek op bepaalde punten kritischer zou zijn, maar het is een zeer liefdevol portret van een gemeenschap.
Er zitten wel een paar kritische momenten in. Voor elke kijker kan dat kritische moment anders zijn. Als je intuïtie zegt dat er een thema of een idee in het boek is dat ik onderzoek, dan is dat waarschijnlijk zo. Het boek is bedoelt om te zoeken naar een visuele taal om deze kritische ideeën op een meer complexe manier te sturen, in plaats van het voor te doen.
Dit boek bestaat uit nieuwe foto's, maar ook uit oude familiekiekjes, archiefmateriaal dat door Aramco aan inwoners werd verstrekt, gevonden voorwerpen…het project gaat heel diep.

Hoe lang wilde je dit boek al maken?
Zelfs nog voor ik naar de universiteit ging was ik al aan het fotograferen. Voor mijn aanmelding voor Parsons School voor Design deed ik een project over arbeiders van Aramco, maar als je naar school gaat, en je stapt uit de bubbel waarin je bent opgegroeid, dan ga je dingen ineens veel helderder zien. Toen ik terugkwam van vakantie, was ik foto's aan het nemen – niet voor een project, maar omdat het een van mijn favoriete dingen was om te doen, mijn leven hier vastleggen. Toen het tijd werd voor het kiezen van een afstudeerproject, besloot ik dat ik mijn tijd niet wilde verspillen aan het zoeken naar een project in New York wat me toch niet zou interesseren; het moest iets zijn wat belangrijk voor me was, waarvan ik dacht dat andere mensen zich daarin zouden kunnen vinden.

Als je je verdiept in je boek, voel je je soms vreemd genoeg heel betrokken bij jou en je leven. Er zijn brieven uit je kindertijd, aantekeningen, je familie… was het moeilijk om van iets dat zo persoonlijk is een openbaar document te maken?
Ik ben heel verlegen. Ik hou er niet van om over mezelf te praten. Het was moeilijk om het boek te laten reflecteren op hoe ik me voel over mijn leven en mijzelf. Het boek is persoonlijk, maar ik probeerde er wel voor te zorgen om het niet zo persoonlijk te maken dat niemand er naar wil kijken. Er zijn, natuurlijk, delen uit mijn leven die je niet in het boek kunt terugvinden. Er zijn momenten waarop sommige mensen zich misschien aangesproken voelen, en anderen niet. Ik wilde dat het persoonlijk werd zonder de kijker te laten verdrinken in mijn herinneringen. Ik heb hopelijk genoeg ruimte in het boek opengelaten om tot je eigen conclusies te komen.

Olie is een beladen onderwerp. Het moet moeilijk zijn geweest om een boek dat ogenschijnlijk gaat over het grootste oliebedrijf in de wereld, toch ook zo persoonlijk te maken. Hoe reageerde mensen? Merkte je dat mensen wilde dat jij een statement zou maken over olie of politiek?
Ik heb hier veel met mijn familie en vrienden over gepraat. Dit is waar ik ben opgegroeid. Het boek gaat over onze gemeenschap. Ik ben niet naïef over het feit dat het een onderdeel is van een oliebedrijf. Ik ben me bewust van de politieke- of milieu-effecten daarvan, en van de vele andere paden die mensen misschien willen bewandelen. Het is een raar conflict voor me. Ik ben niet blij met de gevolgen voor het milieu en sociale impact die olie heeft. Het wordt een spelletje om mijn identiteit te polijsten voor andere mensen en een historische "wat als?" Ik ben geen olie, en ik ben geen oliebedrijf. Waar trekt je de lijn tussen Aramco als gigantisch oliebedrijf, en Aramco als thuis? Laat deze plek nou net mijn thuis zijn. Mijn tijd daar was erg fijn, en ik wilde dat delen.

Dit boek raakt meerdere momenten – aan de randen van deze buitenwijk staat bijvoorbeeld een grote olietank met het bedrijfslogo erop. Het was iets waar ik niet over nadacht toen ik opgroeide. Je kan op verschillende manieren naar het boek kijken. Als een formeel, fotografisch project, als de kijk van een kind dat opgroeit, als politiek statement…er zijn tachtig verschillende manieren, en geen enkele is fout. Iedereen heeft recht op zijn of haar eigen interpretatie.

Ik denk dat de boodschap die je krijgt van het bijna kinderlijke gezichtspunt is dat hoe je opgroeit, en de wereld waarin je opgroeit, echt invloed heeft op hoe je tegen dingen aankijkt als volwassene. Als er iets is waarvan ik wil dat mensen het onthouden na het lezen van mijn boek is dat het idee dat we vragen moeten stellen bij de wereld om ons heen en hoe we die informatie interpreteren. We moeten soms even rustig aan doen en blijven nadenken.

Bekijk hieronder meer foto's uit Above the Oilfields: