FYI.

This story is over 5 years old.

Identiteit

De man die de pil bedacht besloot – onnodig – dat vrouwen elke maand 'ongesteld' moeten worden

Als je aan de pil bent, word je waarschijnlijk één keer per maand ‘ongesteld’. Maar er is helemaal geen medische noodzaak om maandelijks 'ongesteld' te zijn.
Afbeelding door Nayon Cho
Afbeelding door Nayon Cho 

Als je aan de pil zit, ben je waarschijnlijk wel bekend met het concept van de stopweek – die week waarin je de pil niet slikt, zodat je een gesimuleerde ongesteldheid opwekt. In de Verenigde Staten maken vrouwen die de anticonceptiepil slikken vaak geen gebruik van een stopweek, maar slikken ze gedurende een week een dagelijkse placebopil. In deze pillen zitten geen hormonen, waardoor er een ongesteldheid wordt nagebootst, met de welbekende menstruatiesymptomen als kramp en diarree als gevolg. Waarschijnlijk heb je er op zijn minst een keer over nagedacht om die week over te slaan, zodat je je nieuwe lakens kon sparen of je gewoon naar het zwembad kon gaan, zoals je eigenlijk gepland had. Alhoewel een groot deel van de orale anticonceptiemerken in de Verenigde Staten inactieve pillen in hun strip stopt, is daar geen echte medische reden voor – gynaecologen zeggen al jaren dat deze gesimuleerde ongesteldheid medisch gezien helemaal niet nodig is. Veel vrouwen die gebruik maken van een hormonale anticonceptiemethode vragen zich daarom terecht af: waarom moet ik dan iedere maand een zogenaamde menstruatie opwekken, terwijl dat eigenlijk helemaal niet hoeft? Het antwoord ligt, gek genoeg, bij de katholieke kerk. De kerk ziet anticonceptie namelijk als een zonde, maar maakt daarin wel een belangrijke uitzondering: "Een getrouwd stel begaat geen zonde als de man en vrouw op een natuurlijke manier proberen te voorkomen kinderen te krijgen," aldus Jonathan Eig, een journalist die de uitgebreide geschiedenis van de pil heeft beschreven. Met "de natuurlijke manier" wordt de "ritmemethode" (ook wel kalendermethode) bedoeld: getrouwde koppels houden hun ovulatiecyclus bij en hebben seks hebben tijdens de "veilige periodes", waarin de vrouw niet ovuleert. John Rock, een van de wetenschappers die meehielp met het ontwikkelen van de anticonceptiepil, was een vrome katholiek. Hij was er, enigszins naïef misschien, van overtuigd dat de kerk de pil als "natuurlijk" anticonceptiemiddel zou zien, zolang deze maar op een bepaalde manier gepresenteerd werd. Rock zag de pil namelijk als een wetenschappelijke extensie van de kalendermethode, omdat de pil progesteron bevat – een hormoon dat op natuurlijke wijze vrijkomt na de ovulatie tijdens de "veilige periode".

Advertentie

Maar Rock wist dat zijn uitvinding zo natuurlijk mogelijk moest overkomen, voor de kerk akkoord zou gaan met zijn redenatie. En als vrouwen de pil consequent zouden blijven doorslikken, zouden ze misschien maandenlang niet ongesteld worden. Dat zou bij heel veel mensen alleen maar voor verwarring zorgen. Rock en zijn collega Gregory Pincus besloten daarom dat de pil in een cyclus van vier weken zou moeten worden voorgeschreven, waarvan vrouwen "de pil drie weken slikken, en in de vierde week een pauze inlassen (of een placebo innemen), zodat er ruimte is voor een (gesimuleerde) ongesteldheid," schrijft Malcolm Gladwell in een artikel dat in 2000 in de New Yorker verscheen. "Er was en is hier geen medische reden voor."

In 1960 werd de pil goedgekeurd door de FDA (de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit); acht jaar later wees de paus Rocks redenatie publiekelijk af, en liet hij weten dat elke vorm van "onnatuurlijke" anticonceptie tegen de doctrines van de kerk inging. Toch maakte het standpunt van de kerk tegen die tijd eigenlijk al weinig verschil meer: de gesimuleerde ongesteldheid was inmiddels al een integraal deel uit gaan maken van het gebruik van de anticonceptiepil. En tot op de dag van vandaag is de pil "een medicijn dat naar de doctrines van de katholieke kerk is gevormd – door John Rocks verlangen om deze nieuwe vorm van anticonceptie zo natuurlijk mogelijk over te laten komen," aldus Gladwell. Toen de pil onder de naam Enovid voor het eerst op de markt kwam, werd deze niet verkocht in de typische verpakking die wij nu associëren met een anticonceptiemiddel. In plaats daarvan was het middel verkrijgbaar in een potje, en bevatte het geen placebopillen. In de bijsluiter werd uitgelegd dat vrouwen, na elke 20 dagen, 5 dagen moesten stoppen met de pil. Zo zou er een onttrekkingsbloeding worden opgewekt. Alhoewel deze instructies vrij duidelijk zijn – 20 dagen aan de pil, 5 dagen niet –, waren sommige consumenten toch bang dat vrouwen dit verwarrend zouden vinden, of de pil zouden vergeten in te nemen. In 1961 ging David Wagner uit Illinois op zoek naar een oplossing toen zijn vrouw Doris besloot de pil te gaan slikken. "We maakten ons allebei zorgen, omdat we op sommige dagen niet zeker wisten of Doris haar pil wel ingenomen had," vertelde hij later aan Patricia Gossel, een wetenschapshistoricus. "Ik vroeg haar continu of ze de pil wel in had genomen, en dat leidde tot irritatie en een stuk of twee huwelijkscrisissen." Na een beetje te hebben geëxperimenteerd met het design, kwam hij uit op een iets ingewikkeldere versie van wat we nu als de pillenstrip kennen. Deze strip maakt het voor vrouwen heel makkelijk om te zien of ze de juiste pil op de juiste dag hebben ingenomen.

Advertentie

In het midden van de jaren 60 begonnen farmaceutische bedrijven de pil in rondvormige verpakkingen te verkopen, met duidelijke illustraties waarin werd uitgelegd wanneer vrouwen moesten beginnen met hun maandelijkse onttrekkingsbloeding. Vanaf dit moment ging het in de discussie rondom hormonale anticonceptie niet zelden over de "vergeetachtigheid" van de vrouw. Een groot aantal advertenties dat zich op artsen richtte moedigde een paternalistische kijk op vrouwen aan, door hen neer te zetten als "warhoofden, incompetent en hulpbehoevend," schrijft Gossel. In 1964 gebruikte het anticonceptiemerk Ortho-Novum de slogan "De verpakking die het voor haar onthoudt." Op een andere advertentie van hetzelfde merk was te lezen: "Makkelijk. Voor jou om uit te leggen… voor haar om te gebruiken." In 1969 lanceerde Lyndiol een campagne die artsen aanraadde om "nieuwe patiënten tegen hun eigen vergeetachtigheid te beschermen." In 1965 gebruikte het merk Oracon voor het eerst placebopillen in zijn verpakking, om ervoor te zorgen dat vrouwen hun pil op de goede manier zouden innemen. Niet-werkende pillen zorgden ervoor dat vrouwen iedere dag een pil innamen, zodat het een routine werd en het makkelijker werd om te achterhalen of er misschien een pil vergeten of overgeslagen was. Uiteraard hadden de makers van de pil er makkelijk een extra week met hormonale pillen aan kunnen toevoegen, zodat er alsnog iedere dag een pil geslikt moest worden. Maar dat zou betekenen dat vrouwen niet langer elke maand bloed zouden verliezen, en daar waren ze in de jaren 60 nog niet klaar voor.

Deze formule – drie weken aan de hormonale pillen, gevolgd door een week zonder, met de daarbij horende bloedingen – bleef 40 jaar lang onveranderd. In 2003 bracht het farmaceutische bedrijf Barr Seasonale op de markt. Dit was de eerste pil die vrouwen de keuze gaf om wel of niet ongesteld te worden: het bevatte 84 hormonale pillen en zeven placebopillen. Vrouwen die deze methode gebruikten hadden vier keer per jaar een onttrekkingsbloeding – of eens per seizoen, zoals de naam van het medicijn ook wel liet doorschemeren. Vier jaar later werd Lybrel – de eerste orale anticonceptiepil die doorgeslikt kon worden zonder ongesteld te worden – goedgekeurd door de FDA. Met de opkomst van anticonceptiepillen als Seasonel en Lybrel kwam er een debat op gang over de veiligheid en de werking van het overslaan van menstruaties. Sommige experts waren bezorgd dat er geen betrouwbare data beschikbaar was over de langetermijneffecten van het tegengaan van de menstruatie. "Er zijn [nog steeds] veel mensen die denken dat het niet veilig was. Toen het medicijn uitkwam, zeiden sommigen: 'Er is nog nooit zo'n grote populatie geweest die dit medicijn inneemt. Het is alsof alle mensen die Seasonale slikken deelnemen aan een grootschalig medisch of farmaceutisch experiment. We weten gewoon niet wat de risico's op de lange termijn zijn,'" vertelt dr. Andrea Tone, hoogleraar aan McGill University in Amerika en auteur van het boek Devices and Desires: A History of Contraceptives in America. "Aan de andere kant heb je mensen die zeggen: 'Als we vrouwen een pil kunnen geven die hun menstruatie voor de rest van hun leven onderdrukt, dan is dat iets goeds. Waarom zouden vrouwen 400 menstruele cyclussen moeten doorstaan?'"

Waarom zouden vrouwen 400 menstruele cyclussen moeten doorstaan?

De marketingcampagnes van beide bedrijven benadrukten de vrijheid die vrouwen zouden krijgen door minder vaak ongesteld te worden. Seasonale bracht reclames naar buiten met vrouwen die dansten, reisden en fietsten in geheel witte outfits, met slogans als "Vier menstruaties per jaar, laat je horen!" en "Minder bloed, meer mogelijkheden." (Critici waren van mening dat deze bedrijven het feit dat veel vrouwen die de pil doorslikten last hadden van doorbraakbloedingen bagatelliseerden, en in 2005 gaf de FDA het farmaceutische bedrijf achter Seasonale een waarschuwing, omdat deze bijwerking in hun reclamecampagnes onder het tapijt geveegd werd). Op een filosofisch niveau hebben Seasonale en soortgelijke merken een gesprek op gang gebracht over wat het betekent om ongesteld te worden, en of die gretigheid om ons bloedverlies te onderdrukken een reflectie is van onze geïnternaliseerde, patriarchale zelfhaat. In 2006 maakte filmmaker Giovanna Chesler de controversiële documentaire Period: The End of Menstruation?"Vrouwen zijn niet ziek," legde ze in een interview met de New York Times uit. "Ze hoeven hun menstruatie niet 30 of 40 jaar lang onder bedwang te houden." Een groep activistische feministen was het eens met deze uitspraak, en vond dat het overslaan van de ongesteldheid onnatuurlijk was. Het adverteren met producten die de mensturatie onderdrukten zou de verkeerde boodschap aan meisjes afgeven: namelijk dat er iets mis zou zijn met ongesteld zijn. "Deze boodschap sluit naadloos aan op het idee dat vrouwen van nature niet functioneren en een medische interventie nodig hebben," vertelt Chris Bobel, hoogleraar vrouwenstudies, in 2010 aan Ms. Magazine. "Hoe kan dit feministisch zijn?" Andere vrouwen hebben een minder politieke reden om hun gesimuleerde ongesteldheid in stand te houden: velen gebruiken het als een manier om zeker te weten dat ze wel of niet zwanger zijn – volgens gynaecologen inderdaad een betrouwbare methode. (Alhoewel gynaecologen ook waarschuwen dat bloedingen in de eerste drie maanden van de zwangerschap weleens voor kunnen komen.) De voorstanders van het onderdrukken van de menstruatie – waaronder veel feministen – waren juist van mening dat het een stap in de juiste richting is wanneer vrouwen zelf mogen bepalen of ze een onttrekkingsbloeding in willen lassen. Deze groep was het ook niet eens met het feit dat menstruatie veelal gelijkgesteld werd aan vrouwelijkheid; er zouden hiermee bepalende karakteristieken aan het vrouwzijn worden gelinkt, die beperkend zouden zijn. De meerderheid van de menstruerende mensen schijnt het hiermee eens te zijn: uit een enquête, die in 2006 werd afgenomen door de Association of Reproductive Health Professionals, kwam naar voren dat "weinig vrouwen een emotionele band hebben met hun ongesteldheid," en dat maar acht procent van de vrouwen "op een bepaalde manier plezier beleeft aan de menstruatie." Er is nog geen onderzoek gedaan naar het constante gebruik van orale anticonceptie op de lange termijn. Maar met het oog op de data van het langetermijngebruik van een anticonceptiepil waarbij wel een gesimuleerde ongesteldheid wordt opgewekt – chemisch gezien hetzelfde als een anticonceptiepil waarbij deze 'ongesteldheid' wordt overgeslagen –, zijn gynaecologen het er doorgaans over eens dat het gebruik ervan veilig is. "Op dit moment kan ik me geen gynaecoloog voorstellen die een probleem zou hebben met het doorslikken van de anticonceptiepil," vertelt dr. Lauren Naliboff, gynaecoloog en lid van het American Congress of Obstetricians and Gynecologists.

Uit een onderzoek van Cochrane bleek dat vrouwen die de pil doorslikken "minder last hadden van hoofdpijn, genitale irritatie, moeheid, een opgeblazen gevoel en menstruele pijn" dan vrouwen die maandelijks een gesimuleerde ongesteldheid inlassen. In een artikel dat gepubliceerd werd door Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica wordt erkend dat er nog geen onderzoeken naar de langetermijngevolgen zijn gedaan. Toch concludeert het artikel ook dat het doorslikken van orale anticonceptie geen unieke bijwerkingen oplevert, afgezien van wat extra spotting. Los van de filosofische en wetenschappelijke debatten is een gebrek aan informatie misschien wel het grootste obstakel tussen vrouwen en hun recht om te beslissen of ze wel of niet willen 'menstrueren'. Veel vrouwen zijn zich er niet van bewust dat je de pil kan blijven doorslikken, of dat het onderdrukken van de menstruatie ook kan worden bewerkstelligd met een spiraaltje, de NuvaRing, de prikpil en de anticonceptiepleister. De uitvinding van de pil was een van de belangrijkste mijlpalen in de strijd voor reproductieve rechten; het zorgde ervoor dat wij als maatschappij gedwongen werden seksualiteit en genderrelaties te heroverwegen. Tegelijkertijd wordt onze relatie met de anticonceptiepil gevormd door ons eigen idee van wat "natuurlijk" is, en wat als vrouwelijk wordt gezien. Vergelijkbare medicijnen voor mannen – Viagra, bijvoorbeeld – roepen namelijk geen vragen op over wat het betekent om een man te zijn, of hoe het is om een "onnatuurlijke" erectie te hebben. Daarnaast wordt Viagra in de Verenigde Staten vergoed door de verzekering, vertelt dr. Naliboff, terwijl de anticonceptiepil lang niet altijd niet gedekt wordt. In Nederland krijg je de pil tot je 21e volledig vergoed vanuit alle basisverzekeringen, en vanaf dan verschilt het per verzekering in hoeverre je verzekerd bent. De normalisering van placebopillen en de stopweek zorgt ervoor dat veel vrouwen zelfs in 2017 nog niet weten dat er een optie is om je gesimuleerde ongesteldheid uit te stellen, laat staan dat ze ervan op de hoogte zijn dat het prima is om de pil door te slikken, zonder placebopillen welteverstaan. Bovendien is het percentage scholen dat leerlingen in de Verenigde Staten over de pil informeert sinds 2000 drastisch gezakt. Dit betekent dat veel vrouwen ook in de toekomst geen idee zullen hebben welke opties ze allemaal hebben als het op hun ongesteldheid aankomt.