Ik vroeg een dieetpsycholoog hoe ik geestelijk gezond kan afvallen

Op de weegschaal had ik al jaren niet meer gestaan. Ik woog 68 kilo, had ik besloten, en zolang ik in mijn kleren paste, was het niet nodig om mijn gewicht te controleren. Natuurlijk, ik was gestopt met karate toen ik mijn zwarte band had gehaald, maar ik fietste af en toe toch nog een rondje? En oké, ik snackte misschien iets meer dan de voedingswijzer voorschrijft, maar dat had ik toch altijd al gedaan?

Afgelopen januari kon ik ineens niet meer bukken in mijn lievelingsbroek. Dat ligt vast aan de nieuwe wasmachine; mijn kleren zijn gekrompen, dacht ik. Maar misschien kon het geen kwaad om naar de sportschool te gaan. Ik schreef me in en werd op een weegschaal gezet. Tot mijn schrik rolde er een bonnetje uit, alsof ik een tros bananen was. Mijn prijs stond er niet op, maar mijn gewicht helaas wel. Ik woog 73 kilo bij een lengte van 169 centimeter en bestond voor 30 procent uit vet.

"Heb ik overgewicht?" riep ik ongelovig naar mijn trainer.

"Er kan wel iets vanaf," zei hij diplomatiek.

Ik besloot dat ik vijf kilo moest afvallen om mijn BMI op orde te krijgen. Maar ik zou het wel op een gezonde manier doen. Geen idiote sapkuren, geen superfoods, en geen koolhydraatarme diëten: gewoon iets gezonder eten, en ietsje vaker bewegen. Ik liet koek, chips, alcohol en frisdrank doordeweeks staan, en ging ik minstens drie keer per week sporten. Dat werkte als een tierelier. Ik ben de afgelopen vijf maanden vijf kilo afgevallen, en ik voel me fitter, gezonder en knapper.

Eind goed, al goed. Niks meer aan doen, zou je denken. Maar nee, ik heb besloten dat ik nóg drie kilo wil afvallen. Niet per se uit gezondheidsoverwegingen, maar omdat ik er mooier uit wil zien. Ik merk dat ik ijdeler ben geworden tijdens dit proces. Ik sta elke dag wel even in mijn nakie voor de spiegel om te bekijken wat de stand van zaken is. En dan zie ik dat er nog best wat vet van mijn benen af kan.

Ik ondervind wel meer negatieve effecten van het afvallen. Ik walg bijvoorbeeld van oude foto’s van mezelf, en het voelt ongemakkelijk om doordeweeks naar borrels en etentjes te gaan, want dan mocht ik toch geen troep eten en drinken? Ik heb absoluut niet het idee dat ik een eetstoornis heb, maar ik vraag me wel af in hoeverre mijn motivatie en gedachten nu nog normaal zijn. Bestaat er zoiets als een psychologisch gezonde manier van afvallen? Om antwoord op deze vraag te krijgen, bel ik met Heleen Ligtelijn, dieetpsycholoog en gewichtsconsulent

Hoi Heleen. Vind jij het ongezond om af te willen vallen zodat je mooier wordt?

Ik vind dat daar in principe niks mis mee is. Lichamen die wij als mooi beschouwen, zijn in de meeste gevallen gezonde lichamen. Als jij een beetje overgewicht had, mag je best zeggen dat je wil afvallen omdat je er goed uit wil zien. Het is een beetje Hollands om te denken: zolang je voor je gezondheid wil afvallen is dat oké, maar als het uit ijdelheid is moet je het niet doen. Als ik aan mijn cliënten vraag waarom ze willen afvallen, zeggen ze dingen als: “Ik pas niet in broeken” en “ik durf niet te zwemmen”. Waarom zouden dat geen goede argumenten zijn om goede gewoontes aan te leren?

Maar ik wil nog drie kilo afvallen, terwijl ik inmiddels een gezond BMI heb.

Jouw probleem is dat jij gefocust bent op het aantal kilo’s dat je kwijt wil, terwijl je focus zou moeten liggen op wat je doet. Je zou je moeten richten op je eet- en sportpatroon, in plaats van op je gewicht of uiterlijk. Eet je nu op een manier die je de rest van je leven kan volhouden?

Zeker, maar ik zou met doordeweekse borrels en etentjes graag gewoon mee willen doen, zonder me schuldig te voelen. En als ik 65 kilo ben, wil ik iets soepeler met de extraatjes omgaan.

Ik zou dat nu al doen. Je bent niet te zwaar geworden door af en toe naar feestjes te gaan. Je bent te zwaar geworden omdat je doordeweeks troep naar binnen zat te werken. Als jij je gaat gedragen als een vrouw van 65 kilo, word je een vrouw van 65 kilo. Maar als je een paar maanden leeft als een vrouw van 50 kilo zodat je lekker snel afvalt, en daarna weer eet als een vrouw van 73 kilo, word je weer net zo zwaar als eerst.

Als afvallen een doel op zich is, ga je gekke dingen doen: niet eten als het normaal is om te eten bijvoorbeeld, of sporten als je lijf rust nodig heeft. Jij moet bedenken hoe je de rest van je leven wil eten en sporten, en daar nooit meer mee stoppen. Als je gezond leeft, raak je vanzelf nog een paar kilo kwijt. De gedachte dat je eventjes een paar kilo kan hongeren om je nieuwe gewicht daarna vast te houden, is een denkfout in de dieetindustrie. Zo werkt het niet.

Waarom eigenlijk niet?

Als je in een afval-vibe zit, laat je misschien bepaalde etenswaren staan die helemaal niet verkeerd zijn om te eten. Op die manier pleeg je roofbouw op je vermogen om je nieuwe eetpatroon vol te kunnen houden en val je makkelijk terug in je oude gedrag. Dan ga je niet alleen naar de borrel, maar eet je de volgende dag ook witte pasta, en koop je daarna nog een zak chips.

Nu voelt het misschien lekker om snel af te vallen. Je vriend vindt het mooi en jij vindt het mooi. Het geeft een kick. Maar op een gegeven moment hou je dit niet meer vol. Als je op vakantie gaat, heb je geen zin om op deze manier te leven. En dan? Je moet jezelf vanaf het begin aanleren dat niet elke dag perfect hoeft te zijn. Dat je op vakantie iets ongezonder mag eten, als je daarna gewoon weer gezond gaat eten. Je moet flexibel durven zijn om een duurzaam en gezond eetpatroon te ontwikkelen.

Je wordt toch automatisch inflexibel en obsessief als je gaat afvallen? Ineens gezond eten als je dat nooit hebt gedaan, gaat niet vanzelf. Je moet jezelf nieuwe regels aanleren, en nadenken over wat je eet. Ik heb mezelf bijvoorbeeld echt moeten dwingen om volkorenbrood in plaats van wit brood te eten.

Als je een nieuwe gewoonte aan wil leren, moet je consequent zijn. Dat is waar. Maar dat betekent niet dat je niks meer mag. Drink gewoon dat wijntje op een feestje, maar leer jezelf aan om dat thuis op de bank niet te doen.

In de beginfase ben je veel met eten bezig. Je moet impulsen onderdrukken en je probeert jezelf in de hand te houden. Gun jezelf die oefenperiode. Je kan het obsessief noemen, maar op een gegeven moment kost het je geen moeite meer. Dat obsessieve is alleen een probleem als je iets anders dan een normaal en gezond eetpatroon nastreeft.

Ik vind het trouwens ook wel verontrustend dat ik mijn oude lichaam veel negatiever beoordeel dan voorheen. Mijn vriend zei laatst tijdens een wielrenrondje: "Hey, je kuiten zijn strakker, ze drillen niet meer". Het eerste wat ik dan denk is: Gatverdamme, had ik drilkuiten?

Als je net iets te zwaar bent, denk je vaak dat het wel meevalt en vind je jezelf net iets mooier dan je bent. Dat is een coping-mechanisme van je brein om niet continu last te hebben van je gewicht. Als je wat slanker wordt, krijg je een beter beeld van je oude lichaam. Als je dat achteraf wat minder mooi vindt, is dat niet heel gek of ongezond.

Het is misschien wel beter om de walging te koppelen aan wat je deed. "Gatver, zat ik telkens met een zak chips op de bank." Daar mag je best een aversie tegen creëren. Buitensporig snackgedrag is namelijk niet leuk en gezellig, of iets wat je jezelf moet gunnen. Zie een snack als een traktatie, niet als iets waar je dagelijks ‘recht’ op hebt.

Eet jij zelf altijd gezond?

Tijdens mijn studententijd was ik tien kilo zwaarder omdat ik overdag uit verveling ging eten en ’s avonds bijna altijd uitging. Inmiddels eet ik drie keer per dag en neem ik tussendoor helemaal niets. Nu ik daar aan gewend ben, denk ik niet meer aan eten, en ervaar ik veel rust. Ik werk namelijk thuis en kan tussen mijn afspraken door makkelijk de kasten induiken.

Ik eet zeker wel dingen die mensen als “ongezond” bestempelen. Maar ik zie patat eten – wat ik bijna wekelijks doe – niet per se als zondigen. Het is een hoofdmaaltijd en meestal eet ik hele mooie maaltijden met genoeg groenten. Alcohol en chocola zijn mijn grootste verleidingen, en in vakanties wil ik daar nog wel eens te ver in gaan, maar ik kan me goed herpakken omdat ik me eigenlijk veel beter voel als ik doordeweeks niet drink.

Bedankt Heleen!

Na mijn gesprek met de dieetpsycholoog en gewichtsconsulent ben ik toch een beetje verbaasd dat zij het geen probleem vindt dat ik wil afvallen om er knapper uit te zien. Maar ze heeft waarschijnlijk gelijk dat ik mij vooral op mijn eetpatroon moet focussen. Ik heb besloten om af te stappen van het idee dat ik nog drie kilo kwijt moet. Ik ben nu iets te streng voor mezelf omdat ik wil afvallen, en ik weet dat ik dat niet de rest van mijn leven ga volhouden. Vanaf nu steek ik mijn energie in een eetpatroon dat ik kan en wil volhouden: doordeweeks geen tussendoortjes, maar als iemand jarig is wel gewoon een stuk appeltaart in mijn mond steken.