Verkiezingen

Alles wat je wou weten over de verkiezingen (maar nooit durfde vragen)

Verkiezingsweetjes om je familiediscussies nog erger te doen escaleren, zonder jezelf belachelijk te maken.
Frederik Van den Bril
Antwerp, BE
verkiezingen-belgie-2019

Je hebt het misschien gemist, maar er waren dit weekend verkiezingen. Hopelijk ben je ook gaan stemmen, en hopelijk heb je daarbij ook je broek aangehouden.

Het was een doldwaze dag waarbij de VRT en VTM je van minuut tot minuut op de hoogte hielden van alle relevante informatie. Zoals Bart De Wever die 300 gram préparé bestelde bij de beenhouwer, Wouter Beke die voor het eerst sinds vijf jaar zijn gras afreed en Maggie De Block bij de kapper.

Advertentie

Journalistiek hoogtepunt? De VRT die met een auto De Wever achtervolgde richting Brussel en de verslaggever die ons wist te melden: “We rijden nu even langs de wagen van de N-VA-voorzitter, dat is spannend en niet spannend tegelijk, want eigenlijk ziet u niks, de ramen zijn geblindeerd. Maar u kunt ervan op aan: De Wever zit in die wagen.”

Mocht je ondanks die top-notch verslaggeving op één of andere manier toch een relevant feit gemist hebben, is hier een min of meer compleet overzicht van alles wat je moet weten.

Dus ja, hoe hebben de partijen het gedaan?

Vlaams Belang wil dat links z'n matten rolt

“Linkse ratten, rol uw matten” werd er gescandeerd op het partijhoofdkwartier van Vlaams Belang. De verzamelde Vlaams Belangmilitanten stonden zelf een beetje te kijken van de spectaculaire uitslag. Vlaams wordt ze de tweede grootste partij met 18,5% en federaal haalt ze 11,95% van de stemmen.

Voorzitter Tom Van Grieken hield het beleefd en probeerde vooral meteen de andere partijen het hof te maken zodat Vlaams Belang eindelijk kans maakt om mee te besturen. Verwacht de komende tijd dus alvast veel discussies over het cordon sanitaire. Onder andere N-VA zei “niet getrouwd te zijn met het cordon sanitaire.” Alle andere Vlaamse partijen hebben al laten weten niet te willen besturen met Vlaams Belang.

Online deelde VB-jongerenvoorzitter en brein achter hun online reclamecampagne Bart Claes intussen een niet-zo-smaakvolle photoshopcollage van zichzelf met speer in de hand en Tom Van Grieken als incarnatie van het racistische alt-right pepe-the-frog symbool. Ook Dries Van Langenhove van het rechts-extremistische clubje Schild en Vrienden kon zijn geluk niet op. In de internetriolen van 4chan werd zijn overwinning op gejuich onthaald.

Advertentie

De fiere Vlaamse leeuw van N-VA blijft klauwen, ook met verlies

“Slecht nieuws: we hebben de verkiezingen verloren. Goed nieuws: we blijven de grootste partij, met kop en schouders,” sprak Bart De Wever (N-VA). De regeringspartijen verloren dit weekend maar liefst 22 zetels - het slechtste resultaat in 20 jaar - maar de Vlaams-nationalisten houden Vlaams nog steeds 24,83% van de stemmen over. Ook in het federaal parlement blijft de partij met 16,03% de grootste.

De machiavellist in De Wever kwam meteen boven. Zonder N-VA zal er geen Vlaamse regering gevormd worden. De Wever zag ook een opsteker in het feit dat er nog nooit zo Vlaams-nationalistisch werd gestemd, waarmee hij doelde op de gezamenlijke score van N-VA en Vlaams Belang. Hij kondigde dan ook aan dat hij wil praten met Vlaams Belang.

Waarop de partijtop en -militanten uit volle borst “ze zullen hem niet temmen, de fiere Vlaamse leeuw” begonnen zingen. De VRT besloot om deze Vlaams-nationale zangstonde minutenlang uit te zenden, ook al was intussen een speech van Wouter Beke (CD&V) bezig. Tot groot jolijt van Dries Van Langenhove:

Theo Francken werd op nationale televisie heel erg boos op “linkse journalisten”, waarop nieuwsanker Martine Tanghe de diepe zucht liet die wij allemaal voelden. Misschien was Francken boos omdat hij in het verleden dingen zei als “Een van de grote verdiensten van N-VA is dat we extreem-rechts hebben klein gekregen.”

Advertentie

Ondertussen implodeert de sociaal-democratie rustig verder

Ondanks 5 jaar in de oppositie verliest de PS weeral een pak kiezers. Voorzitter Di Rupo liet het allemaal niet aan zijn hart komen. Aan Franstalige kant blijven ze de grootste partij, en dat is voor hem het belangrijkste. De PS lijkt vooral blij dat ze Ecolo niet moeten voor laten. Di Rupo kondigde al meteen aan dat hij het initiatief neemt om een Waalse regering te vormen (en dus te leiden).

Bij sp.a waren ze minder gelukkig: de partij scoort (alweer) een historisch dieptepunt. De partij voerde een totale vernieuwingsoperatie en een goede verkiezingscampagne. Maar de kiezers volgen niet. Partijmilitanten lieten zich ontvallen dat sp.a in het Vlaams Parlement de grootste linkse partij is, wat gezien de dikke 10% van de stemmen die ze daar halen best wel zielig is. In het federaal parlement haalt de partij 8,83% van de stemmen. Hoe diep kan de sp.a nog vallen? Of De Internationale werd gezongen, weten we niet - dat besloot de VRT niet live uit te zenden.

Communistisch feestje in commerciële nachtclub

Op links is de unitaire partij PVDA/PTB één van de onbetwiste winnaars van de verkiezingen. Voorzitter Peter Mertens bouwde een feestje in nachtclub Ampère in Antwerpen. Het was nu of nooit voor Mertens. In 2014 greep hij nog net naast een zetel in het federaal parlement. De uitslag overtreft de stoutste verwachtingen van de partij die eigenlijk maar rekende op één verkozene in het federaal parlement en nog ééntje in het Vlaams parlement. Het werden er uiteindelijk 3 in het federale en 4 in het Vlaams parlement.

Advertentie

“De rechtse partijen zitten met ‘de peut’, citeerde Mertens het populaire parlementslid Raoul Hedebouw tot groot plezier van joelende militanten. Zusterpartij PTB van juist die Hedebouw slaagde erin nog hogere toppen te scheren in Franstalig België. De partij wordt in Wallonië met 10 verkozenen de vierde grootste, nog voor de christendemocraten van cdH. De partij stuurt ook nog eens 7 verkozenen naar het federaal parlement.

De groene tsunami werd eerder een storm in een glas water

De verwachtingen waren hooggespannen voor de ecologisten na tijden van wekelijkse klimaatmarsen. Wat Ecolo betreft, vielen de resultaten nog mee: de groenen worden in Wallonië de derde grootste partij en ook in het federaal parlement doen ze het goed. Toch is dit voor Ecolo eerder een “overwinningsnederlaag”: de partij scoorde onder de hooggespannen verwachtingen. Ze kon de PS niet onttronen als de grootste partij, ook niet in Brussel.

Was er langs Franstalige kant nog wel een groene golf waarneembaar, langs de Vlaamse kant was het eerder een nauwelijks waarneembare rimpeling. Groen is naast Vlaams Belang en de PVDA de enige partij die meer stemmen haalt dan in 2014, maar ze gaat er slechts lichtjes op vooruit. Zowel in het Vlaams Parlement als in de Kamer blijft ze rond de 10 procent schommelen.

Het moedige christendemocratische midden valt tussen twee stoelen

CD&V voerde campagne onder de slogan “waar een wij is, is een weg”. De kiezers van CD&V zijn inderdaad weg. De partij zakte naar 15% in het Vlaams parlement, federaal halen ze nog 8,89%. Ook West-Vlaams boegbeeld Hilde Crevits, beter gekend als “ons Hilde” scoort onder de verwachtingen. De partij had gehoopt op haar grote populariteit als te verzilveren maar dit sloeg tegen. Retorisch talent Wouter Beke probeerde de meubels te redden door zijn speech te starten met het verwarrende “Ik zou liegen als ik zeg dat de resultaten teleurstellend zijn.” Wat zijn ze dan, Wouter? Catastrofaal?

Advertentie

De peilingen voor CDH voorspelden een ramp, en ook hun politieke parcours van de afgelopen jaren was allesbehalve vlekkeloos. Maar de partij wist zich toch nog staande te houden, en lijkt daar zelf heel blij mee. In het federaal parlement halen ze nog 5 zetels, in Wallonië blijven ze wel op 11% steken.

De liberalen lopen een blauwtje maar houden zich sterk

MR ging met knikkende knieën naar de kiezer. Een regering vormen met N-VA was voor hen een grote gok en de peilingen beloofden niet veel goeds. MR lijkt echter de meubels gered te hebben. Zo verliest Premier Charles Michel in thuisbasis Waals-Brabant wel wat stemmen, maar behoudt drie zetels voor MR. De partij boekt een verlies van 5,3 procentpunt, om uit te komen op 21,4 procent. De partij houdt 20 zetels over in het Waals parlement, vijf minder dan voorheen.

De Open VLD hoopte op winst maar ging lichtjes achteruit. Voorzitter Gwendolyn Rutte zag aanvankelijk niet veel reden tot juichen. Maar later bespeurde Mevrouw Positivo toch een lichtpuntje: de partij verliest het minste van alle Vlaamse regeringspartijen. Hoera! Champagne!

Deze minder belangrijke nieuwtjes zijn je wellicht ontgaan

Copycat. In Oost-Vlaanderen slaagde Vlaams Belang erin om hun stemmenkanon Guy D’haeseleer op zowel de Vlaamse als de federale lijst te krijgen. Of toch… soort van. De échte D'haeseleer (met kleine 'h') haalde meer dan 56.000 stemmen op de Vlaamse lijst, terwijl de in feite volledig onbekende Guy D’Haeseleer (met hoofdletter ‘H’) op de Kamerlijst nog eens goed was voor 11.633 stemmen.

Advertentie

Radicaal rechts op zijn bek in Wallonië. Alain Destexhe stapte op bij de MR om een “Franstalige N-VA” op te richten. Dat was met 0,63% van de stemmen geen succes. De Parti Populaire van Michael Modrikamen (de voorzitter van het Waalse Vlaams Belang, zeg maar, die trouwens al eens graag op de foto gaat met Steve Bannon en Matteo Salvini) verloor zijn enige verkozene in de Kamer en raakte ook niet in het Waals parlement.

Dierenvrienden, verenigt u! Het tweetalige Belgische ‘DierAnimal’ voor dierenbelangen haalt Vlaams 36.944, Waals 18.417 en federaal toch zo’n 47.733 stemmen. Allemaal onder de 1% van de stemmen dus. Opvallend: in het Brussel parlement haalde de partij met 1,32% wel een zetel binnen.

The bold and the beautiful. Ex-miss België Goedele Liekens raakte wel verkozen voor Open VLD. De burgemeester van Samson, Walter De Donder (CD&V), raakte niet meer verkozen in de Kamer. Rik Daems van OpenVLD, de man achter de meest hilarische verkiezingsvideo van deze campagne, haalt het ook niet. Haalde het ook niet: Siegfried Bracke (N-VA), nochtans kamervoorzitter van het federaal parlement. Meer geluk had Ilse Malfroot, verkozene voor Vlaams Belang en eigenaar van frituur De Dikke Boulet in Ninove. En ook Els Sterckx van hondentrimsalon Vagebond in Herentals kreeg een plekje in het Vlaams parlement.

Alles voor de burgers. Burgerbeweging Agora is in Brussel één van de grote verrassingen. Ze haalde met 5,18% een zetel binnen. Gelijkaardige burgerinitiatieven zoals de Burgerlijst, de Coöperatie en Collectif Citoyen haalden geen zetel.

Advertentie

En wat nu? Wanneer hebben we een nieuwe regering?

Federaal: complete clusterfuck

Federaal gaat het - om het lichtjes uit te drukken - ingewikkeld worden. Vlaanderen stemde rechts, Franstalig België stemde links. Hoe verzoen je die twee in één regering?

Er zijn nu ook eenmaal niet zo heel veel opties. De huidige “Zweedse” coalitie (N-VA, MR, Open VLD, CD&V) kan niet verderregeren, zelfs niet als ze wordt aangevuld met het CDH. De “klassieke” tripartite (christendemocraten, socialisten, liberalen) haalt geen meerderheid.

Ja, maar wat is er dan wel mogelijk? Paars-groen (liberalen, socialisten en groenen) haalt een meerderheid, maar extreem nipt. Dat is bijna niet werkbaar: als er één parlementslid opstapt, valt de regering.

Een regering met christen-democraten, communisten, socialisten en groenen haalt wel een flinke meerderheid. Het is alleen weinig waarschijnlijk, aangezien de CD&V al herhaaldelijk zijn veto heeft gesteld tegen PVDA-PTB. Wat nog? De huidige “Zweedse” coalitie aangevuld met sp.a en CDH. Moeilijk werkbaar, en bovendien ook maar één zetel op overschot. En dan heb je nog een “Bourgondische” coalitie met liberalen, socialisten en N-VA, waarover veel gespeculeerd werd want er zou een voorakkoord bestaan tussen N-VA en sp.a.

Om het allemaal nog ingewikkelder te maken hebben zowat alle partijen al veto’s gesteld tegen elkaar. Bovendien dreigt De Wever de Vlaamse regering als breekijzer te gebruiken voor een federale regering: als er aan Vlaamse kant geen meerderheid is voor de federale regering is dat volgens een hem een “majeur politiek probleem.”

Advertentie

Hoe moet het nu verder? Het is nu aan de Koning om de partijen uit te nodigen op een koffietje. Door de scherpe tegenstellingen in de uitslagen tussen Vlaanderen en Franstalig België belooft er ook een nieuw rondje communautair gezaag aan te komen. Vermoeiend.


Bekijk ook: Onze nieuwe docu over de klimaatprotesten in heel Europa


Vlaanderen: N-VA is en blijft de baas

Zonder N-VA is er aan Vlaamse kant geen echte meerderheid mogelijk. Zij delen de lakens uit. Er zijn twee waarschijnlijke opties:

Meest waarschijnlijk: voortzetting van de “Zweedse coalitie” met N-VA, CD&V en Open VLD. Ook een optie: een “Antwerpse” of “Bourgondische” coalitie met N-VA, sp.a en Open VLD. Die meerderheid heeft echter maar één zetel op overschot.

Tot nu toe heeft enkel N-VA aangegeven dat ze willen praten met Vlaams Belang. Vlaams Belang en N-VA hebben samen geen meerderheid dus ze moeten wel een derde partij vinden. Alle andere partijen hebben al gezegd dat ze het cordon sanitaire in stand willen houden.

Wallonië: PS neemt het initiatief, maar cdH ligt in het midden van het bed

In Wallonië kan het nog zeer veel kanten uit. Wat ligt er zoal op tafel? Een centrumlinkse regering van PS, Ecolo en cdH is mogelijk. Nog linkser: een regering met PTB, Ecolo en PS. Dat is redelijk onwaarschijnlijk, want het botert niet tussen PTB en PS. Aan de andere kant van het spectrum: een ‘Jamaica’ coalitie: MR, CDH en Ecolo, zonder de socialisten, halen ook samen een meerderheid. Het blijft dus afwachten. Wat wel opvalt: CDH ligt in het midden van het bed. Zij kunnen de regering links of rechts doen kantelen.

Brussel: Paars-groen heel waarschijnlijk

Brussel blijft zijn naam van outsider waarmaken. In het Brusselse parlement moet er een meerderheid worden gevonden in elke taalgroep. Een paars-groene coalitie geniet zowel aan Vlaamse en Franstalige kant een logische en ruime meerderheid.

Zo, daar zijn we weer vijf jaar vanaf - behalve in het geval dat onze federale politici er na eindeloos gemanoeuvreer toch niet in slagen een nieuwe regering te vormen, vervroegde verkiezingen uitschrijven, en we ons opnieuw met onze broek op onze enkels in zo'n stemhokje bevinden.

Krijg elke week onze beste verhalen en fotoreeksen: abonneer je op onze newsletter. En volg VICE België ook maar meteen op Instagram en Twitter.