Het effect van drugs wordt grotendeels bepaald door wat je ervan verwacht

De doorgewinterde psychonaut weet dat je stemming, overtuigingen en verwachtingen over drugs, evenals je sociale en fysieke omgeving, van grote invloed zijn op je trip. Dit concept is een van de pilaren van psychedelische experimenten, sinds LSD-goeroe Timothy Leary er in de jaren zestig en zeventig mee begon.

Een recent onderzoek heeft uitgewezen dat deze invloeden zelfs nog groter zijn dan gedacht werd. Ze bepalen of je wel of niet agressief wordt als je drinkt, hoe verslavingsgevoelig je bent, hoe je pijn ervaart en of je wel of niet te veel neemt. Je verwachtingen en je omgeving kunnen je high versterken of dempen, en van grote invloed zijn op hoe je dit ervaart.

Volgens Harvard-professor Ted Haptchuck, een van de belangrijkste onderzoekers op het gebied van placebo's, "wijst onderzoek uit dat je verwachtingen een significante invloed hebben op je ervaring, wanneer je recreationeel drugs gebruikt."

Een recent onderzoek naar rokers vormt een goed voorbeeld. Bij de proefpersonen die te horen kregen dat hun sigaretten geen nicotine bevatten, verminderde de hersenactiviteit in de regionen waar dopamine wordt aangemaakt, waaruit geconcludeerd kon worden dat deze proefpersonen er minder lol aan beleefden.

"Het is echt een leuke bevinding," vertelde Tor Wager, directeur van het Cognitieve en Affectieve Neuropsychologielab van de Universiteit van Colorado (die zelf niet bij het onderzoek betrokken was).

Volgens de onderzoekers heeft de nieuwe data belangrijke implicaties voor hoe we omgaan met verslaving: opvattingen over drugs beïnvloeden je dopaminestromen op een vergelijkbare manier als de drugs zelf. Ze schreven dat de verminderde high, als gevolg van het idee dat er een placebo wordt genomen, aangeeft dat "abnormaliteiten in dopaminestromingen op zichzelf niet alle factoren van een verslaving kunnen verklaren, hoewel het wel bepalend zou kunnen zijn voor fysieke afhankelijkheid."

Het was al langer bekend dat bepaalde overtuigingen een grote invloed kunnen hebben op hoe iemand op alcohol reageert, zoals de culturele opvattingen over wat typisch gedrag is voor dronken mensen. "Mensen reageren natuurlijk verschillend op alcohol, maar hoe ze zich gedragen wordt zeker ook beïnvloed door culturele verwachtingen," vertelde Robin Room, professor van de Universiteit van Melbourne.

Onderzoek heeft bijvoorbeeld uitgewezen dat je opvattingen over het verband tussen alcohol en agressie invloed hebben op hoe agressief je wordt als je drinkt. Andere ideeën over gevoelens van ontspanning en stimulatie beïnvloeden weer hoe dronken je je voelt. Of een cultuur dronkenschap als iets schaamtevols ziet, of als iets mannelijks, heeft een sterk effect op hoe je je gedraagt als je toetertje lam bent.

Een ander voorbeeld is een onderzoek waarin cokeverslaafden Ritalin kregen. De mensen aan wie verteld werd dat ze een stimulant gingen krijgen hadden een hogere hartslag, en zeiden zich 50% meer high te voelen ten opzichte van de mensen aan wie verteld was dat ze een placebo kregen. Beide groepen kregen exact dezelfde dosis.

Zelfs onderbewust kan er een dergelijk effect ontstaan. In een onderzoek van Kaptchuk leerden mensen bepaalde gezichten associëren met milde of ergere pijn, in de vorm van hitte op hun onderarm. Nadat deze connectie was aangeleerd, werd de milde pijn als erger ervaren wanneer ze het bijbehorende gezicht zagen – en andersom. Vergelijkbare effecten met pijn waren al wel eerder bewezen, maar zelfs als de participanten geblinddoekt werden zodat ze de gezichten niet bewust konden herkennen, trad dit effect op.

Dergelijke conditionering van het onderbewustzijn werkt niet alleen met pijn, maar voor een breed scala aan lichamelijke reacties op drugs. Zo heeft eerder onderzoek uitgewezen dat de tolerantie voor drugs zoals heroïne en pijnstillers sterk beïnvloed wordt door de omgeving. Ratten die herhaaldelijk heroïne toegediend kregen in dezelfde kooi, stierven eerder aan een overdosis wanneer ze hun normale hoeveelheid in een andere omgeving kregen. Onder mensen is een vergelijkbaar effect aangetoond, wat een verklaring zou kunnen zijn voor de mysterieuze overdoses die soms optreden bij het gebruik van een normale dosering.

"Tolerantie is ook gewoon een vorm van conditionering," vertelde Wager. "Hiervan ben je je lang niet altijd bewust." Tolerantie werk deels psychologisch; je brein gebruikt signalen over waar, hoe en met wie je drugs gebruikt om een beroep te kunnen doen op je tolerantie. Afwijkingen in deze signalen kunnen bij grote doseringen het verschil tussen leven en dood betekenen.

Ook verslavingsgevoeligheid wordt sterk beïnvloed door je omgeving. Dit was al duidelijk uit een serie experimenten uit de jaren zeventig, waarin één groep ratten samenleefde in een stimulerende omgeving met allerlei speeltjes, ' Rat Park', en een andere groep in volledige isolatie. Toen ze de kans kregen om morfine tot zich te nemen, namen de ratten die alleen leefden veel meer dan de groep uit de stimulerende omgeving. Een betere sociale en fysieke omgeving maakte de ratten minder verslavingsgevoelig, en hetzelfde lijkt op te gaan voor mensen.

Een studie uit juni vond een vergelijkbaar effect voor cocaïne. Muizen die getraind waren met beloningen ontwikkelden een minder sterke voorkeur voor cocaïne dan de muizen die nooit beloond werden. Ander onderzoek heeft aangetoond dat de setting van het experiment – samenleven of alleen leven, de fysieke omgeving, en de manier waarop ze opgevoed zijn – invloed had op de mate waarin de dieren coke boven snoepjes verkiezen. Mogelijk is dit een reden waarom de krantenkoppen van de jaren tachtig crack als meest verslavend middel noemden, en dat suiker tegenwoordig gedemoniseerd wordt als zijnde iets dat even erg of erger is dan crack.

Als we beter met drugs en drugsproblemen om willen leren gaan, moeten we dus ook verder kijken dan het lichamelijke aspect. Verslavingen ontstaan door keuzes die gemaakt worden in een complexe omgeving, met psychologische bagage vol onbewuste en aangeleerde associaties. Om verslavingen te overwinnen en drugsgerelateerd leed te voorkomen, is begrip over de invloed van omgeving, verwachtingen en andere psychologische factoren dus essentieel.